منظومه استعاره‌های مفهومی لمعات

محورهای موضوعی : اسطوره

سمیرا بختیاری نسب ¹ , خیرالله محمودی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1397/06/05 تاریخ پذیرش : 1397/06/05 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: عشق, زبان, استعارة مفهومی, جهان‌بینی, لمعات,

چکیده مقاله :

منظومة فکری مسلّط بر هر اثر را می‌توان به کمک تحلیل استعاره‌های‌ مفهومی آن توصیف کرد. هدف از پژوهش حاضر، یافتن ساختار برآمده از استعاره‌های مفهومی لمعات است که منظومة فکری مسلّط بر این متن را نشان می‌دهد. به این منظور، ابتدا با بررسی دقیق زبان لمعات، استعاره‌های مفهومی آن را مشخص کرده و در مرحلة دوم با تحلیل استعاره‌ها و یافتن پیوند آن‌ها با یکدیگر، ساختار برآمده از استعاره‌های مفهومی متن را که آینة جهان‌بینی آن است، توصیف نموده‌ایم. چهار استعارة ‌مفهومی خداوند عشق است، عشق پادشاه است، عشق خورشید است و عشق آینه است، ارکان اصلی جهان‌بینی لمعات را می‌سازند. علاوه بر پیوندی که این چهار استعاره با یکدیگر دارند، استعارة مفهومی عشق انسان است، در پیوند این چهار استعارة مفهومی با یکدیگر و ظهور سطح اندیشگانی لمعات در سطح زبان، نقش مهمی را ایفا می‌کند. در لمعات استعاره‌های مفهومی دیگری نیز وجود دارد که هر کدام گوشه‌ای از جهان‌بینی اثر را تبیین و در ساختار آن، ایفای نقش می‌کنند؛ اما نقش پنج استعارة گفته‌ شده، محوری‌تر است.

چکیده انگلیسی:

The intellectual system of any text can be described by analyzing its conceptual metaphors. The aim of the present study is to find the structures derived from the conceptual metaphors of Lam’at (Divine Flashes), written by Fakhr al-Dīn Ibrahīm Irāqī. These structures represent the intellectual system of Lam’at. To this end, first, the conceptual metaphors of the text are identified by careful examination of its language. Next, the structure derived from the conceptual metaphors of the text, which functions as a mirror reflecting its worldview, is described by analyzing the metaphors and finding the links among them. The four main pillars of Lam’at and Fakhr al-Dīn Ibrahīm Irāqī's thought are these conceptual metaphors: ‘God is love’, ‘love is the king’, ‘love is the Sun’ and ‘love is a mirror’. In addition to the links among these four metaphors, the conceptual metaphor ‘love is human’ plays a key role in linking the four conceptual metaphors to each other and shows the intellectual level of Lam’at. There are other conceptual metaphors in Lam’at, each of which describes the worldview of its author, but the abovementioned five metaphors are more pivotal.  

منابع و مأخذ:

کتابنامه

آیاد، مریم. 1393. «بررسی استعاره‌های مفهومی عشق در غزلیات سنایی عطار مولانا». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.

ابن‌عربی، محمدبن علی. 1385. فصوص‌الحکم. درآمد، برگردان، توضیح و تحلیل متن محمدعلی موحد و صمد موحد. تهران: کارنامه.

جامی، نورالدین عبدالرحمن. 1383. اشعة‌اللمعات. تحقیق هادی رستگار مقدم گوهری. قم: بوستان کتاب قم.

حسن‌پور‌آلاشتی، حسین. 1395. «تحلیل‌شناختی فنای نفس در غزلیات سنایی بر اساس طرح‌واره حرکتی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س12. ش45. صص59-35.

خدادادی، زهرا. 1390. «بررسی استعاره‌های مفهومی در عبهرالعاشقین». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشددانشگاه فردوسی مشهد.

خواجوی، محمد. 1379. الاضافة‌الاشرقیه فی شرح قصیدة‌الابداعیه. شرحی فارسی بر قصیده عربی قطب الدین نیریزی. تهران: مولی.

رحیمیان، سعید. 1383. مبانی عرفان نظری. تهران: سمت.

شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. 1350. صور خیال در شعر فارسی. تهران: نیل.

شهری، بهمن. 1390. «بررسی رابطه میان ایدئولوژی و استعاره با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.

ـــــــــــــ . 1391. «پیوندهای میان استعاره و ایدئولوژی». نقد ادبی. س5. ش19. صص 76-59.

صفوی، کورش. 1379. درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سورة مهر.

عراقی، فخرالدین. 1382. لمعات. مقدمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مولی.

فتوحی، محمود. 1390. سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.

کوچش، زُلتن. 1393. مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره. ترجمۀ شیرین پورابراهیم. تهران: سمت.

کوچک‌زاده، علی. 1394. «بررسی تطبیقی استعاره در غزلیات حافظ و مولوی از منظر معنی‌شناسی شناختی». کارشناسی‌ارشد دانشگاه پیام نور تهران.

لیکاف، جرج و مارک جانسون. 1394. استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم. ترجمة هاجر آقاابراهیمی. تهران: علم.

نرماشیری، اسماعیل. 1389. «تحلیل هرمنوتیکی جنبه‌های اساطیری ساخت‌های استعاره‌ای». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س6. ش21. صص117-95.

نوربخش، جواد. 1378. فرهنگ نوربخش: اصطلاحات تصوف. ج 7. تهران: یلداقلم.

هاشمی، زهره. 1389. «نظریة استعارة مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون». فصلنامة ادب‌پژوهی. ش12. صص 119 تا140.

ــــــــــــــ . 1394. عشق صوفیانه در آینة استعاره: نظام‌های استعاری عشق در متون عرفانی منثور بر اساس نظریۀ استعاره‌شناختی. تهران: علمی.

همایی، جلال‌الدین. 1374. فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: مؤسسه نشر نگاه.

Reference

Āyād, Maryam. (2014/1393SH). Barresiī-ye este’āre-hā-ye Mafhūmī-eye ešq dar qazaliyāt-e sanāyī, attār, mowlānā. Supervised by Mehdi Zarqānī. MA Thesis. Mašhad: Dānešgāh-e Ferdowsī.

Ebn-e Arabī, Mohammad ebn-e Alī. (2006/1385SH). Fosūs al-hekam. Introduction, Translation & Explanation by Mohammad Alī Movahhed & Samad Movahhed. Tehrān: Kārnāme.

Eraqī, Faxr al-dīn.  (2003/1382SH). Lama’āt. Introduction and Edition by Mohammad Xājavī. Tehrān: Mowlā.

Fotūhī, Mahmūd. (2011/1390SH). Sabk-šenāsī-ye nazarīye-hā, rūykard-hā va raves-hā. Tehrān: Soxan

Hāšemī, Zohre. (2010/1389SH). “Nazarīye-ye este’āre-ye mafhūmī az dīdgāh-e lakoff va Johnson”. Fasl-nāme-ye Adab-Pažūhī. No. 12. Pp. 119-140.

_____________. (2014/1394SH). Eŝq-e sūfiyāne dar āyene-ye este’āre: Nezāmhāye Este’ãriye Eŝq dar Motūne Erfāniye Mansūr bar Asāse Nazariyeye este’āre-ye šenāxtī. Tehrān: Elmī.

Hsanpūre Ālāštī, Hossein. (2016/1395SH). “Tahlīl-e šenāxtī-ye fanāy-e nafs dar qazaliyāt-e sanāeī bar asās-e tarh-vāre-ye harekatī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch.  No. 45. Pp. 35-59.

Homāyī, Jalāl al-dīn. (1994/1374SH). Fonūn-e belāqat va sanā’āt-e adabī. Tehrān: Negāh.

Jāmī, Nūrodīn Abd-o-rahmān. (2004/1383SH). Aš’at al-lam’āt. Research by Hādī Rastegār Moqaddam Gowharī. Qom: Būstān-e ketāb-e Qom.

Kūčakzāde, Alī. (2015/1394SH). Barresī-ye tatbīqī-ye este’āre dar qazaliyāt-e hāfez va mowlavī az manzar-e ma’nī-šenāsī-ye šenāxtī. Supervised by Mohammad Rezā Ahmadxānī. MA Thesis. Tehrān: Dānešgāh-e Payām-e Nūr.

Kūčeŝ, Zoltan. (2014/1393SH). Moqaddame’ĩ Kārbordi bar Este’āre. Tr. By Širin Pūr-Ebrāhim. Tehrān: Samt.

Kövecses, Zoltán.  (2014/1393SH). Moqaddame’ī kārbordī bar este’āre (Metaphor: a practical introduction).  Tr. By Širin Pūr-Ebrāhim. Tehrān: Samt.

Lakoff, George. & Johnson, Mark. (2015/1394SH). Este’āre-hā-eī ke bā ān-hā zendegī mīkonīm (Metaphors We Live by). Tr. By: Hājar Āqa-ebrāhīmī. Tehrān: Elm.

Narmāšīrī, Esmā’īl. (2010/1389SH). “Janbe-hā-ye asātīrī-ye sāxt-hā-ye este’are_ eī. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch.  No. 21. Pp. 147-182.

Nūrbaxš, Javād. (2008/1387SH). Farhang-e nūrbaxš: estelāhāt-e tasavvof. 7^th vol. Tehrān: Yaldā-Qalam.

Rahīmiyān, Sa’īd. (2004/1383SH). Mabānīy-e erfān-e nazarī. Tehran: Samt.

Safavī, Kūroš. (2000/1379SH). Darāmadī bar ma’nī-šenāsī. Tehrān: Sūre-ye Mehr.

Šafī’ī Kadkanī, Mohammad Rezā. (1971/1350SH). Sovar-e xiyāl dar še’r-e fārsī. Tehrān: Nīl.

Šahrī, Bahman. (2011/1390SH). Barresī-ye rābete-ye Miyān-e īde’oložī va este’āre bā rūykard-e tahl-e goftemān-e enteqādī. Supervised by Mahmūd Fotūhī. MA Thesis. Mašhad: Dānešgāh-e Ferdowsī.

____________. (2012/1391SH). “Peyvand-hā-ye Miyān-e este’āre va īde’oložī”. Naqd-e Adabī. Year 5. No. 19. Pp. 59-76. 

Xājavī, Mohammad. (2000/1379SH). Al-ezāfat al-ešrāqī-ye fī šarh-e qasidat al-ebdā’īye. Šrhī fārsī bar qasīde-ye arabī-ye Qotb-o-ddīn Neyrīzī. Tehrān: Mowlā.

Xodādādī, Zahrā. (2011/1390SH). Barresī-ye este’āre-hā-ye mafhūmī dar abhar al-āšeqīn. Supervised by Mahmūd Fotūhī. MA Thesis. Mašhad: Dānešgāh-e Ferdowsī.