بررسی تأثّر سبکی تقی دانش از حافظ شیرازی
محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن
رجب توحیدیان
1
(گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سلماس، دانشگاه آزاد اسلامی، سلماس، ایران.)
کلید واژه: کلید واژه‌ها: حافظ شیرازی, تقی‌دانش, تقلید و استقبال, وزن و قافیه و ردیف, معانی و مضامین,
چکیده مقاله :
چکیده تقی دانش یکی از شعرا و فضلا و ارباب قلم اواخر دورة قاجاریّه و اوایل دورة پهلوی است که با تأسّی از سبک شعری شعرای پیشین، بخصوص شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل نهم هجری، تحت تأثیر اشعار و عقاید حافظ شیرازی قرار گرفته است. تأثیر پذیری تقی دانش از حافظ را می توان از سه جنبۀ مهمّ سبک شناختی مورد بحث و بررسی قرار داد: 1- اشعاری که شاعر، با تأسّی از سبک شعری شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری، اشعار حافظ را از حیث موسیقی بیرونی شعر( وزن و عروض) و موسیقی کناری( قافیه و ردیف) یا سطح آوایی، مورد استقبال قرار داده و به جوابگویی از غزلیات حافظ پرداخته است. 2- اشعاری که شاعر با تأسّی از سبک شعری شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم، با وزن و قافیه و ردیفی دیگر و یا در همان وزن و قافیه و ردیف شعر حافظ، به بیان معانی و مضامین و دورن مایه های فکری اشعار حافظ پرداخته است. 3- اشعاری که شاعر با تأسّی از سبک شعری شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم، از حیث زبانی و لغوی، از ترکیبات و عبارات و اصطلاحات دیوان حافظ در تقویت افکار و عقاید خود سود برده است. این مقاله به بحث و تحقیق در سه زمینة مورد نظر در دیوان اشعار تقی دانش، همراه با ذکر شواهدی از دیگر شعرا پرداخته است.
Abstract Taghi Danesh , one of the poets, scholars and writers of Ghajar's last period and early period of Pahlavi dynasty followed the poetic style of the previous poets in the second half of the 8th century and early period of 9th century, was specifically under the impact of Hafez Shirazi's poems and tenets. This affectability from Hafez can be discussed in three significant stylistic aspects: Poems which the poet, by imitating the style of the late 8th century and early the 9th century, he has followed Hafez poetry in external melody (meter and prosody) , marginal melody ( rhyme and alignment ) or phonologic level in the same way; and he has also dealt with the meter, rhyme and alignment of Hafez poetry with other meanings, themes ; and finally he has benefited from language and vocabulary and their combinations and expressions of Hafez's Diwan (book of poetry). We have tried , in this article, to discuss the three levels mentioned issues in Taghi Danesh's poetry by bringing samples and evidences from other poets.
فهرست منابع و مآخذ
کتاب‌ها:
1- اسحاق، محمّد.(1363)، سخنوران نامی ایران در تاریخ معاصر، ج2 (دو جلدی)، مترجم: اسماعیل برادران شاهرودی، تهران: طلوع، چ اوّل.
2- برقعی، سیّد محمدباقر، (1391)، سخنوران نامی معاصر ایران، ج2 (دو جلدی)، قم: دارالعلم، چ سوم.
3- حافظ، شمس‌الدّین محمّد، (1374)، دیوان، با مجموعۀ تعلیقات و حواشی علّامه محمد قزوینی، به اهتمام: عبدالکریم جربزه‌دار، تهران: اساطیر، چ پنجم.
4- حافظ، منصور، (1378)، دیوان، به‌اهتمام: سیّداحمد بهشتی شیرازی، تهران: روزنه، چ اوّل.
5- خرمشاهی، بهاءالدّین، (1375)، حافظ نامه (دو جلدی)، ج اوّل، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ هفتم.
6- دانش، تقی(مستشار اعظم)، (1383)، دیوان، تهران: دانشگاه تهران، چ دوم.
7- رشید یاسمی، غلامرضا، (1316)، ادبیّات معاصر (ذیل بر ترجمۀ جلد چهارم تاریخ ادبی ایران ادوارد براون).
8- زرّین کوب، عبدالحسین، (1384)، سیری در شعر فارسی، تهران: سخن، چ چهارم.
9- سودی بسنوی، محمّد، ( 1372)، شرح سودی بر حافظ، چهار جلدی، ج اوّل، ترجمۀ عصمت ستّارزاده، تهران: انتشارات زرّین و نگاه، چ سوم.
10- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1373)، موسیقی شعر، تهران: آگاه، چ چهارم.
11- _______________، (1391)، رستاخیز کلمات (درس گفتار هایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایانِ روس)، تهران: سخن، چ اوّل.
12- شمیسا، سیروس، (1374)، سبک شناسی شعر، تهران: فردوس، چ اوّل.
13- _________ ، ( 1374)، کلیّات سبک شناسی، تهران: فردوس، چ سوم.
14- صائب تبریزی، میرزا محمّدعلی، (1375)، دیوان، ج اوّل و سوم و ششم ، به اهتمام: محمّد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی، چ سوم.
15- صفا، ذبیح الله، (1370)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج چهارم، تهران: فردوس، ج هفتم.
16- قهرمان، محمّد، (1376)، برگزیدة اشعار صائب و دیگر شعرای سبک هندی، تهران: سمت، چ اوّل.
17- _________، (1390)، صیادان معنی(برگزیدۀ اشعار سخن سرایان شیوۀ هندی)، تهران: امیر کبیر، چ دوم.
18- کلیم کاشانی، ابو طالب، (1376)، کلیّات، به تصحیح و مقدّمه و تعلیقات: مهدی صدری، دوجلدی، تهران: همراه، چ اوّل.
19- گلچین معانی، احمد، (1374)، مکتب وقوع در شعر فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، چ اوّل.
20- مشیرسلیمی، علی اکبر، (1344)، سخنوران نابینا یا کوران روشن بین، تهران: مؤسسة مطبوعاتی فریدون علمی، چ اوّل.
21- وحشی بافقی، کمال‌الدّین، (1377)، کلیّات دیوان، مقدّمه سعید نفیسی، حواشی: محمود علمی(درویش)، تهران: جاویدان، چ هفتم.
22- یارشاطر، احسان، (1383)، شعر فارسی در عهد شاهرخ (نیمۀ اوّل قرن نهم) یا آغاز انحطاط در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تهران، چ دوم.
مقالات:
1- توحیدیان، رجب، (1388)، «تأثیر پذیری کمال‌الدّین حسین خوارزمی از خاقانی و خصایص سبکی وی»، فصلنامة علمی- پژوهشی( بهار ادب)، سال دوم، شمار چهارم، شمارۀ پی در پی: 6، صص: 65-59
2- __________ ، (1389)، «تأثیرپذیری کمال‌الدّین حسین خوارزمی از پیشینیان عرفانی»، فصلنامة علمی- پژوهشی زبان و ادب فارسی واحد همدان( ادبستان)، سال اول، شمارۀ دوم، صص: 83 و93 و94 و 96
3- __________ ، (1389)، «تأثیرپذیری کمال‌الدّین حسین خوارزمی از حافظ»، ماهنامة حافظ، شمارة 68، ص: 59.
4- __________، (1388)، «تضادّ معانی و مضامین در دیوان صائب تبریزی»، فصلنامة علمی پژوهشی اندیشه‌های ادبی واحد اراک، سال اوّل از دورة جدید، شماره دوم، صص: 93-92
5- محمّدی، هاشم، (1387)، «تأثیر شاعران سده‌های سوم و چهارم هجری برحافظ»، مجلّۀ علمی- پژوهشی زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، سال چهارم، شمارة 11: ص:137
6- نیکو همّت، احمد، (1327)، « زندگی و آثار دانش»، مجلّة ارمغان سال 23، شماره 2، اردیبهشت 1327
_||_