ساختمان و پیرنگ حکایت‌های تذکرة الاولیاء

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

محمد رضا اکرمی ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فسا)

تاریخ دریافت : 1389/06/17 تاریخ پذیرش : 1389/09/02 تاریخ انتشار : 1389/09/01

کلید واژه: Plot, حکایت, fable, Attar, عطّار, تذکرة الاولیاء, ساختمان حکایت, پیرنگ, Tazkerat Ol Oulia, structure of the fable,

چکیده مقاله :

عطار، یکی از بزرگ‌ترین عارفانه نویسان زبان و ادب فارسی است که توجه ویژه ای به حکایت در مثنوی هایش و هم‌چنین در کتاب ارزش‌مند تذکرة الاولیاء دارد. عدم توجه به داستان پردازی و حکایت نویسی در متون کهن فارسی موجب شده که حکایت های عرفانی و عناصر داستانی آن نیز مورد بی توجهی قرار گیرد. در این مقاله تلاش شده تا ساختمان و پیرنگ حکایت های تذکرة الاولیاء بررسی شود. عطار با زبانی ساده، حکایاتی کوتاه و موجز ارائه داده که در اغلب آن‌ها ساختمان سه بخشی حکایت رعایت شده است. وی هر چند حکایات کتابش را از پیشینیان وام گرفته و خود سازندۀ حکایت نیست، امّا با درک صحیحی که از حکایت پردازی دارد، با تغییراتی اندک توانسته پیرنگ حکایات را کامل و بی نقص کند و حکایاتی به یاد ماندنی و تأثیرگذار بر جای گذارد.

چکیده انگلیسی:

  Attar, one of the most famous Persian Gnostic writers, pays specific attention to the fables in his couplet-poems (Masnavis) and his great book, Tazkerat Ol Oulia. Not paying enough attention to story-telling and fable-writing in old Persian texts has caused mystical tales and story elements to be ignored. This paper is an attempt to examine the structure and plot of the fables in Tazkerat Ol Oulia. The fables are short, presented in a straightforward diction, most of which enjoy a three-part structure. Although Attar has borrowed the fables from his predecessors, his true understanding of fable-writing has enabled him, employing slight changes, to complete the plot of the fables, leaving everlasting influential fables.     

منابع و مأخذ:

احمدی، بابک. (1370)، ساختار و تأویل‌ متن، تهران: نشر مرکز.

انصاری‌ هروی، خواجه‌ عبدالله. (1362)، طبقات‌ الصوفیه، به‌ تصحیح‌ محمّد سرور مولایی، تهران: توس.

براهنی، رضا. (1362)،  قصه‌نویسی، تهران: نشر نو.

زرین‌کوب، عبدالحسین. (1369)،  ارسطو و فن‌ شعر، تهران: امیرکبیر.

عطار نیشابوری، شیخ‌ فریدالدین. (1366)،  تذکرة ‌الاولیاء، به‌ تصحیح‌ محمّد استعلامی، تهران: زو‌ار.

فورستر، ادوارد مورگان.(1357)،  جنبه‌های‌ رمان، ترجمة‌ ابراهیم‌ یونسی، تهران:  امیرکبیر.

قشیری، عبدالکریم‌ بن‌ هوازن. (1361)، (ترجمة) رسالة‌ قشیریه، ترجمة‌ ابوعلی‌ حسن‌ بن‌ احمد عثمانی، باتصحیحات‌ و استدراکات‌ بدیع‌ الزمان‌ فروزانفر، تهران: انتشارات‌ علمی‌ و فرهنگی.

میرصادقی، جمال. (1360)،  قصه، داستان‌ کوتاه، رمان، تهران: آگاه.

هجویری غزنوی، ابوالحسن علی بن عثمان الجُلابی. (1371)،  کشف المحجوب، به تصحیح والنتین ژوکوفسکی، تهران: طهوری.