تحلیل و تطبیق عشق از نگاه حافظ، مولوی و ابن‌فارض

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

آذرنوش گیلانی ¹ , وحید غلامی ²

1 - دانشجوی دکتری فلسفه ـ دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
2 - دکتری زبان و ادبیات انگلیسی ـ عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

تاریخ دریافت : 1395/07/23 تاریخ پذیرش : 1395/09/14 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: عشق, حافظ, مولوی, love, Molavi, Hafez, ابن‌فارض, Ibn al-Farid,

چکیده مقاله :

عشق از مسائل بنیادین عرفان است، چنانکه بدون در نظر گرفتن آن، عرفان و حکمت متعالیه قابل فهم نیست. در ادبیات عرفانی نیز عشق از جایگاه بالایی برخوردار بوده و هست؛ از این رو بخش زیادی از ادبیات عرفانی به این مورد اختصاص دارد. در ادبیات عرفانی، علی الخصوص در کلام حافظ و مولوی و ابن فارض که مورد بحث این تحقیق می باشد، عشق را می توان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد. عشق مجازی یا انسانی و عشق الهی یا عرفانی. هرچند در این زمینه صاحب نظران، نظرات متفاوت و گاهاً متناقضی داده اند، ولی آنچه از فحوای کلام این شاعران پیداست، این است که عشق انسانی یا مجازی نیز در نظر آنها همچون پلی به نظر می رسد که به عشق الهی یا حقیقی راه می‌نماید و درعین حال منظور اصلی از آن همان رسیدن به عشق معنوی و برتر و الهی است؛ چرا که در نظر این شاعران، جمال انسانی و همه‌ی زیبایی‌های موجود در جهان جز تجلی حق نیست. در این مقاله تلاش بر این است با استناد به منابع، به تحلیل و تطبیق عشق از نگاه حافظ و مولوی و ابن‌فارض پرداخته شود.

چکیده انگلیسی:

The Analysis and comparison of Love in Hafez, Molavi (Rumi), and Ibn al-Farid`s works Abstract: Love is one of the fundamental issues of Mysticism, as without considering it, Mysticism and Transcendent theosophy can not be understood. Love in Mysticism literature has also a great position, so a major part of Mysticism literature is about this issue. in Mysticism literature, specially in Hafez, Molavi (Rumi), and Ibn al-Farid, which are the cases for this research, Love can be studied in two aspects: Virtual Love or Human Love, and Mystic Love or Divine Love. Although experts have different and sometimes contradictory opinions on this, but as we can see in the meaning of these poet`s works, Human Love or Virtual Love is like a bridge to the Divine Love, and the true purpose of them is to attain to the spiritual and transcendental Divine Love, since for these poets the humane beauty and all kinds of beauties in world, is nothing more than the epiphany of Right (God). In this article, by using our references, we try to analysis and comparison Love in Hafez, Molavi (Rumi), and Ibn al-Farid`s works.

منابع و مأخذ:

ابن الفارض ابوحفص عمربن علی بن مرشد، (1369)، دیوان، الطبعه الاولی، قم، انتشارات الشریف الرضی.

ابن عربی، محی­الدین، (1381)، فتوحات مکیه، مترجم محمد خواجوی، تهران: مولی.

افراسیاب پور، علی اکبر، (1380)،زیبایی پرستی در عرفان اسلامی، تهران، انتشارات طهوری.

جامی، عبدالرحمان، (1343)، ترجمه­ی تائیه ابن فارض، مقدمه و تصحیح دکتر صادق خورشا، تهران: چاپ نقطه.

_، (1343)، لوایح شرح خمریه ابن­فارض، تهران: انتشارات جامی.

حافظ، شمس­الدین محمد، (1338)، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی: تهران: علمی و فرهنگی.

حسینی کازرونی، سیداحمد، (1374)، عشق در مثنوی مولوی، تهران: انتشارات زوار.

حلمی، محمدمصطفی، (1971)، ابن­الفارض و الحب الالهی، مصر: دارالمعارف.

رزاقی، عبدالله، (1388)، دل و عشق در ادب پارسی، تهران: عارف کامل.

زرین‌کوب، عبدالحسین، (1372)،سرنّی، تهران: انتشارات علمی.

_، (1369)، ازکوچه­ی رندان: درباره­ی زندگی و اندیشه­ی حافظ، تهران: انتشارات امیرکبیر.

زمانی، کریم، (1388)، میناگر عشق: شرح موضوعی مثنوی معنوی مولانا جلاال­الدین محمد بلخی، تهران: نشر نی.

سجادی، جعفر، (1354)، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: کتابخانه طهوری.

شیمل، آن ماری، (1375)، شکوه شمس، ترجمه­ی حسن لاهوتی، تهران: علمی و فرهنگی.

صناعی، محمود، (1381)، ضیافت:درس عشق از زبان افلاطون، به کوشش فرهنگ جهانبخش، تهران: انتشارات فرهنگ.

فرانکل، ویکتور، (1377)، انسان در جست‌وجوی معنا، مترجمان: نهضت صالحیان و مهین میلانی، تهران: انتشارات درسا.

معین، محمد، (1360)، فرهنگ فارسی معین، 6جلدی، تهران: امیرکبیر.

المقدسی، انیس، (1983)، امراء­الشعر العربی فی­العصر العباسی، بیروت: بی­نا.

مولوی، جلال­الدین محمد، (1376)، مثنوی معنوی، تصیح عبدالکریم سروش، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

_، (1355)، کلیات شمس: یا دیوان کبیر، با تصحیحات و حواشی: بدیع­الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات امیرکبیر.

نصر اصفهانی، محمدرضا، (1381)، «کرشمه­ی معشوق در دیوان حافظ و ابن­فارض»، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، پاییز و زمستان 1381 - شماره 14، 76- 55.