دسته‌بندی روایات تاریخی در مجمع البیان

الموضوعات :

مجید معارف ¹ , سیده عاطفه قرشی ² , علیرضا دل افکار ³ , محمد هادی امین ناجی ⁴

1 - استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، مرکز تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، مرکز تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
4 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، مرکز تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 15 السبت , محرم, 1441 تاريخ التأكيد : 03 السبت , ربيع الثاني, 1441 تاريخ الإصدار : 26 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1441

الکلمات المفتاحية: کارکرد, روایات تفسیری, گونه شناسی, تاریخ‌شناسی, تفسیر مجمع‌البیان,

ملخص المقالة :

هدف از پژوهش حاضر، گونه‌شناسی و دسته‌بندی روایات با کارکرد تاریخی در تفسیر مجمع‌البیان است. الگوی مورد استفاده در این مقاله، گونه‌شناسی مبتنی بر روش است. گونه‌شناسی مبتنی بر روش در حوزۀ تفسیر قرآن الگویی است که با توجه به سه نوع رویکرد رابطه‌نگرانه، کارکرد‌گرایانه و ساختار‌گرایانۀ دانشمندان علوم حدیث به گونه‌بندی و تحلیل گونه‌ها می‌پردازد. در مطالعۀ حاضر این نوع از گونه‌شناسی رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به سنخ‌شناسی کارکرد‌گرا در روایات دارد. بر همین اساس سه دسته روایت ــ شامل روایات ترتیب نزول سوره‌ها، روایات اسباب نزول و حاکی از فضای صدور سوره‌ها، و روایات حکایت‌‌کنندۀ جزئیات قصص و داستان‌های انبیاء و اقوام پیشینــ تحت عنوان کارکرد تاریخی روایات گونه‌‌بندی و تحلیل می‌شوند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد روایات ترتیب نزول و بخش عمدۀ روایات اسباب نزول حاوی اطلاعاتی است از وقایع تاریخی یا وقایعی که در شکل‌‌گیری تاریخ بعد از اسلام اهمیت داشته‌اند. همچنین، روایات حکایت‌کننده جزئیات قصص، شامل 308 روایت است که با توجه به کارکرد تاریخی آن‌‌ها در 9 نوع مختلف قابل دسته‌بندی است.