بررسی و تحلیل کارکردهای تعلیمی و اخلاقی عشق در غزلیات حسین منزوی با رویکرد به مفهوم «صمیمیت» در نظریۀ مثلث عشق از رابرت استرنبرگ

الموضوعات :

سید محمدرضا باشی ازغدی ¹ , بتول فخراسلام ² , محمدشریف حسینی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران (نویسنده مسئول).
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

تاريخ الإرسال : 28 الأحد , رمضان, 1445 تاريخ التأكيد : 01 الإثنين , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: حسین منزوی, عشق, رابرت استرنبرگ, مثلث عشق, صمیمیت,

ملخص المقالة :

عشق را باید پدیده‌ای انسانی و فراتر از معیارهای تمایزگذار بشری دانست. وجود این عنصر در آدمی، به او هویت بخشیده و لذت‌های زندگی را برایش افزایش داده است. در حوزۀ روان‌شناسی، رابرت استرنبرگ در چهارچوب نظریۀ مثلث عشق به ابعاد گوناگونی از مفهوم عشق پرداخته و آن را دارای سه ضلع صمیمیت، شور و تعهد دانسته است. در شعر فارسی نیز، شاعران بسیاری به این مفهوم اشاره کرده-اند. در این بین، حسین منزوی بارها در غزلیات خود از اهمیت عشق و لزوم صمیمیت در آن سخن گفته و کارکرد تعلیمی آن را مورد نظر قرار داده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی کارکردهای اخلاقی صمیمیت در پیوندهای میان عاشق و معشوق در غزل‌های منزوی است. این تحقیق با استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده است. نتایح تحقیق نشان می‌دهد مفهوم صمیمیت در روابط عاشقانه‌ای که در غزلیات شاعر تبیین شده است به سویه‌های تعلیمی متنوعی چون: حمایت احساسی و هیجانی از معشوق؛ تجربۀ خوشحالی در کنار معشوق؛ احترام بسیار برای معشوق و ارج نهادن به یکدیگر؛ تکیه کردن بر معشوق هنگام نیازمندی‌ها، افزایش روحیۀ ایثارگری و بذل مال برای همدیگر در رابطه اشاره دارد. در یک نگاه کلی، عشق در ساختار فکری منزوی، صرفاً در روابط هیجانی و احساسی بینافردی خلاصه نمی‌شود و او کارکردهایی اخلاقی برای این پدیدۀ انسانی در نظر گرفته و در اشعار خود بازتاب داده است. بنابراین، نگاه شاعر به پدیدۀ عشق، دارای دو وجه اخلاقی- عاطفی است و این نگاه را می‌توان به عنوان شاخصه‌ای سبکی در نظر گرفت.

المصادر:

1. آقاحسینی، حسین و باقرزاده، هاشم. (1391). که هرگز از تو نگردم نه بشنوم پندی (پندناپذیری عاشق). مجلۀ پژوهش‌نامۀ ادبیات تعلیمی، 4(13)، 1-۳۸.
2. استرنبرگ، رابرت. (1381). عشق، داستان است. ترجمۀ فرهاد شاملو. تهران: گلشهر.
3. استرنبرگ، رابرت. (1388). قصۀ عشق؛ نگرشی تازه به روابط زن و مرد. ترجمۀ علی‌اصغر بهرامی. چ۳. تهران: جوانۀ رشد.
4. بهرام‌پرور، سیامک. (1390). نام من عشق است، آیا می‌شناسیدم؟ مجموعه‌مقالات از ترانه و تندر؛ زندگی، نقد و تحلیل اشعار حسین منزوی. به کوشش مهدی فیروزیان‌حاجی. تهران: سخن، 155-۱۹۴.
5. ستاری، جلال. (1381). حالات عشق مجنون. تهران: توس.
6. شریفی، غلامحسین و صادقی، ریحانه. (1388). بازتاب مفاهیم عرفانی و اخلاقی در شعر هوشنگ ابتهاج. مجلۀ پژوهش‌نامۀ ادبیات تعلیمی، 1(2)، 129-۱۵۶.
7. شفیقی، احسان و لقمان‌نیا، صدیقه. (1394). بررسی اخلاق اجتماعی در شعر حسین منزوی. همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران.
8. غیبی، عبدالاحد و موسوی، فاطمه. (1392). مطالعۀ تطبیقی عاشقانه‌های ابراهیم ناجی و حسین منزوی. مجلۀ کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی، 3(12)، 65-۹۴.
9. فولادوند، عزت‌الله. (1390). سیر غزل و حسین منزوی. مجموعه ‌مقالات از ترانه و تندر؛ زندگی، نقد و تحلیل اشعار حسین منزوی. به کوشش مهدی فیروزیان‌حاجی. تهران: سخن، 195-۲۳۲.
10. قدیمی، پیمان. (1390). ماه بلند عشق. مجموعه‌ مقالات از ترانه و تندر؛ زندگی، نقد و تحلیل اشعار حسین منزوی. به کوشش مهدی فیروزیان‌حاجی. تهران: سخن، 398-۴۰۸.
11. کاخی، مرتضی. (1390). خودساخته‌ای خودسوخته. مجموعه ‌مقالات از ترانه و تندر؛ زندگی، نقد و تحلیل اشعار حسین منزوی. به کوشش مهدی فیروزیان‌حاجی. تهران: سخن، 90-۹۴.
12. کاظمی، روح‌الله. (1388). سیب نقره‌ای ماه؛ نقد غزل‌های حسین منزوی. تهران: مروارید.
13. کلاهچیان، فاطمه و میرزایی، مهدیه. (1393). کارکرد عاطفۀ حسرت در محتوا و فرم غزل حسین منزوی. مجلۀ پژوهش‌نامۀ ادب غنایی، 12(22)، 227-۲۴۶.
14. معین، محمد. (1389). فرهنگ فارسی معین. تهران: اَدِنا.
15. منزوی، حسین. (1382). مجموعه اشعار. تهران: آفرینش و نگاه.
16. هادی‌لو، رضا، حسن‌لو، حیدر و تلخابی، مهری. (1400). فردیّت عشق در غزلیات منزوی. فصلنامۀ بهارستان سخن، 18(52)، 175-۱۹۶.
17. Hill, M. T. (2009). Intimacy, Passion, Commitment, Physical Affection and Relationship Stage as Related to Romantic Relationship Satisfaction. USA: Graduate College of Oklahoma State University.
18. Sternberg, R. (1986). A triangular theory of love. Psychological Review, 2(93), 130-134.
19. Trotter, R. J. (1985). The Three Faces of Love. Psychology Today, No. 12, 46-49.