تحلیل ماهیّت شادی و دلالت‌های آن در تربیت اجتماعی از دیدگاه قابوسنامه
الموضوعات :سارا اسدپور 1 , نسرین فلاح 2 , ندا حسنی 3
1 - استادیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شهید باهنر کرمان(نویسنده مسؤول)
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
3 - کارشناس ارشد فلسفه تعلیم وتربیت دانشگاه شهید باهنر کرمان
الکلمات المفتاحية: شادی, تربیت اجتماعی, قابوسنامه, عنصرالمعالی کیکاووس بن قابوس زیاری, اصول تربیت اجتماعی,
ملخص المقالة :
در طول تاریخ بشریّت و در فرهنگ‌های گوناگون، انسان‌ها همیشه در جست‌وجوی شیوه‌های متفاوت ابراز شادی بوده‌اند. آیین‌ها، جشن‌ها، موسیقی، هنرهای گوناگون همه‌و‌همه راهکارهای ایجاد شادی به شمار می‌آیند؛ ازاین‌رو می‌توان گفت شادی یکی از نیازهای موجود، واقعی و عاطفی هر انسانی است و این مسئلة جهانی و عمومی در نهاد بشر نهفته است. شادی اصولاً سازنده و محرّک است و آثار تربیتی فراوانی دارد؛ ازنظر اجتماعی موجبات رشد فکری و فرهنگی و اعتدال روحی مردم را فراهم می‌کند؛ از‌همین‌روی در ادبیات فارسی کمتر شاعر و نویسنده‌ای را می‌بینیم که مخاطب خود را به شادی و روی‌آوردن به موضوعات زندگی‌ساز ترغیب نکرده باشد. یکی از این آثار ادبی، قابوسنامه است. قابوسنامه یکی از آثار گران‌سنگ زبان فارسی است که امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس زیاری، آن را در چهل و چهار فصل برای آموزش و تربیت فرزند خود، گیلانشاه در قرن پنجم هجری تألیف کرد. عاطفة شادی در این اثر برجسته است و مؤلّف در کاربرد و ترویج آن نیّتی آگاهانه داشته است. با توجه به اهمیت موضوع شادی، هدف از پژوهش حاضر، بررسی ماهیّت شادی در قابوسنامه و نقش آن در تربیت اجتماعی است. روش‌های استفاده‌شده در این پژوهش تحلیل مضمون و روش استنتاجی است؛ به‌گونه‌ای که در ابتدا با استفاده از روش تحلیل مضمون، کتاب قابوسنامه تحلیل و مضامین شادی استخراج و سپس با روش استنتاجی، اصول تربیتی مبتی بر هریک از این مضامین استنتاج شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که مضامین شادی در قابوسنامه شامل سپاسگزاری، عدالت، هم‌نشینی با دوست خوب، نظم، موسیقی، کار، هدفمندی و مسافرت است که برپایة این مضامین، هشت اصل تربیت اجتماعی استنتاج شد. نتایج بر این امر تأکید دارند که شادی علاوه‌بر اینکه یکی از نیازهای روانی انسان است، یک ضرورت اجتماعی است و سهم بسیاری در تعامل و انسجام و اتّحاد افراد، جامعه و فرهنگ‌ها دارد؛ نیز مقدمة رشد فکری و فرهنگی و اعتدال روحی مردم را فراهم می‌کند که همة اینها ابعاد تربیت اجتماعی هستند.
_||_
