تحلیل کارکرد تعلیمی رویکرد واقعیت درمانی و تئوری انتخاب گلسر در داستان «شیر و نخجیران» دفتر اول مثنوی معنوی

الموضوعات :

نوشین درخشان ¹ (استادیار گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران (نویسنده مسؤول))
ابوالفضل غنی زاده ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 04 الجمعة , ربيع الأول, 1444 تاريخ التأكيد : 01 الأحد , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 02 الإثنين , ذو القعدة, 1444

الکلمات المفتاحية: داستان, مسئولیت‌پذیری, واقعیت درمانی, تئوری انتخاب, مثنوی و مولوی,

ملخص المقالة :

بر اساس رویکرد واقعیت‌درمانی و تئوری انتخاب ویلیام گلسر افراد زمانی دست به انتخاب رفتاری می‌زنند که در ارضای نیازهای خود ناکام می‌شوند. یعنی رفتار و عمل خاصی را انتخاب می‌کنند تا شاید بدان وسیله نیازشان را برآورده کنند. وی معتقد است تمامی رفتارها همیشه در آن لحظه که انتخاب می‌شوند بهترین انتخاب فرد برای ارضای یک یا چند نیاز هستند؛ هر چند ممکن است به علت نیافتن روش‌های مؤثر دست به انتخاب رفتار ناکارآمد و نامؤثر زده باشد. این نیازهای پنج‌گانه در ژن‌های انسان تعبیه شده است و فرد برای ارضای این نیازها تصاویری را در ذهن خود جمع می‌کند. تفاوت بین مجموعة این تصاویر یعنی دنیای مطلوب با دنیای ادراکی است که فرد را به سمت رفتارهای کلی سوق می‌دهد که به هنگام کشمکش و تکاپو و به‌منظور رسیدن به خواسته‌ها توسط سیستم خلاق مغز پیشنهاد می‌شود. مولوی هفتصد سال پیش در داستان شیر و نخجیران دفتر اول مثنوی معنوی مناظره‌ای بین شیر، نخجیران و خرگوش چیده است که رفتارهای آنها به نظر نگارندگان با تئوری انتخاب گلسر همخوانی دارد. در مقاله حاضر برای اثبات این فرضیه، پس از مقدمه، پیشینه نویسی پژوهش و ذکر چارچوب نظری به تحلیل مصداقی رفتارها پرداخته و در پایان نتیجه‌گیری شده است که رفتارهایی که به‌تناسب موقعیت مناظره از حیوانات سر می‌زند با آموزه‌های تئوری انتخاب گلسر همخوانی داشته است.

المصادر:

بارانی، محمد؛ گل‌افشانی، رشید (1391)، «مثنوی، دریای فضایل تربیتی و تعلیمی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، (13)4. 86‑63.
سارتر، ژان پل (1390)، روانكاوي وجودي، ترجمة احمد سعادت‌نژاد، چاپ دوم، تهران: پرستش.
صاحبی، علی؛ سلطانی‌فر، عاطفه (1397)، دعوت به مسئولیت‌پذیری: فرایند گام به گام واقعیت‌درمانی، چاپ سوم، تهران: سایه سخن.
صاحبی، علی؛ زالی‌زاده، محسن؛ زالی‌زاده مسعود (1394)، «تئوری انتخاب: رویکردی در جهت مسئولیت‌پذیری و تعهد اجتماعی»، مجله رویش روان‌شناسی، 4 (11)، 134‑113.
غنی‌زاده، ابوالفضل (1398)، «نگاهی متفاوت به داستان شیر و نخجیران مثنوی از منظر نظریة اقسام عقلانیت»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال 1، 7 (4)، شمارة پیاپی 28، 71‑60.
فتح‌اللهی، علی؛ صحرایی، قاسم (1392)، «ابعاد اجتماعی مهارت‌های زندی از دیدگاه مولوی»، پژوهشنامه ادبیات تعیلمی، (17) 5، 218‑191.
کریمی، محمد؛ قوامی، بدریه (1400)، «بررسی خودشیفتگی و فرافکنی در حکایت نخچیران و شیر مثنوی معنوی»، فصلنامه نقد، تحلیل و زیباشناسی متون، سال چهارم، شمارة 4، پیاپی 13، 113‑96.
کلاهی رستمی، حمیدرضا؛ رمضانی، علی؛ و اصغری گوار، نرگس (1397)، «بررسی تحلیلی داستان عرفانی شیر و نخجیران مثنوی بر‌اساس نظریة آبرت الیس»، مجله عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، 14 (56)، 181‑159.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر، گال جویس (1390)، روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی، ترجمة دکتر احمدرضا نصر و همکاران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
گلسر، ویلیام (1396)، تئوری انتخاب: درآمدی بر روان‌شناسی امید، ترجمة علی صاحبی، چاپ دوازدهم، تهران: سایه سخن.
گلسر، ویلیام (1398الف)، تئوری انتخاب و مدیریت زندگی، ترجمة علی صاحبی، چاپ سوم، تهران: سایه سخن.
گلسر، ویلیام (1398ب)، واقعیت‌درمانی، ترجمة علی صاحبی، چاپ پنجم، تهران: سایه سخن.
مستعلی‌زاده، تهمینه؛ شیخلووند، فاطمه؛ فرهمند، محمد؛ غفاری، عذرا (1399)، «تحلیل شاخصه‌های هوش معنوی در مثنوی مولوی با تأکید بر نظریة رابرت ایمونز»، پژوهشنامة ادبیات تعلیمی، (46) 12، 128‑113.
مولوی، جلال‌الدین (1378)، مثنوی معنوی، دفتر اول، شرح کریم زمانی، چاپ ششم، تهران: اطلاعات.
یمینی، پرستو؛ احمدنژاد، کامل؛ محسنی هنجی، فرید؛ لطفی عظیمی، افسانه (1399)، «راهکارهای مولانا برای مقابله با ترس‌های مذموم در مثنوی با نگاهی به دیدگاه روانشناسان»، پژوهشنامة ادبیات تعلیمی، (45) 12، 186‑157.
S, R.P (2019), Forgiveness as an Effective Total Behavior. Reality Therapy/Choice Theory and Religion. International Journal of Choice Theory and Reality Therapy: An On-Line Journal. Vol. XXXVIII, No. 2.21-28.
Czarny , R (2018), Reflections on Merging Two Theories to Nurture the Potential of Mediation. International Journal of Choice Theory and Reality Therapy: An On-Line Journal. Vol. XXXVII, No. 2.40-50.
Deb, S., & Bhattacharjee, A. (2009), Self-esteem of depressive patients. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 35(2), 239244.
Gündoğdu,R. (2018), The Influence of Choice Theory Anger Management Program (CTAMP)on the Ability of Prospective Psychological Counselors for Anger Management. International Education Studies; Vol. 11, No. 4.
Jusoh B. J,A (2018), Choice Theory and Reality Therapy in Individual and Group Counseling in a Malaysian Context. International Journal of Choice Theory and Reality Therapy: An On-Line Journal. Vol. XXXVII, No. 2.73-75.
Jusoh , B. J,A & Podikunju,Sh.H. (2015), Choice Theory and 21. Reality Therapy (CTRT) Group Counseling Module. Asian Journal of Humanities and Social Studies (ISSN: 2321 – 2799). Volume 03 – Issue 04.313-318.
Joo Hou Ng (2019), Malaysian Chinese youths: learning ctrt is fun and impactful. International Journal of Choice Theory and Reality Therapy . Vol. XXXVIII, Number2.43-57.
Luciotti, R( 2019), Clergy Self-Care. International Journal of Choice Theory and Reality Therapy: An On-Line Journal. Vol. XXXVIII, No. 2.12-16.
Loyd, B. D. (2005), The Effects of Reality Therapy/Choice Theory Principles on High School Students' Perception of Needs Satisfaction And Behavioral Change. International Journal of Reality Therapy, 25(1).
Masom, C. P, Dye, L ( 2017), Attending to Basic Needs: Implementing Reality Therapy in School Counseling Programs to Enhance Academic Achievement and Career Decision-Making Skills. . International Journal of Choice Theory and Reality Therapy: An On-Line Journal. Vol. XXXI, No. 2.47-57.
Mottern, R (2018), Populating the Quality World: A Neurobiological Explanation. International Journal of Choice Theory and Reality Therapy . Vol. XXXVIII, Number1. 58-67.
Monahan, K. C., Steinberg, L., Cauffman, E., &Mulvey, E. P. (2009),Trajectories of antisocial behavior and psychosocial maturity from adolescence to young adulthood. Developmental psychology, 45(6), 16-54.
Passaro, P. D., Moon, M., Wiest, D. J., & Wong, E. H. (2004), A model for school psychology practice: Addressing the needs of students with emotional and behavioral challenges through the use of an in-school support room and reality therapy. Adolescence, 39(155), 503.
perkins, E (2019), Introductory Remarks Regarding Reality Therapy and Spiritualism. Clergy Self-Care. International Journal of Choice Theory and Reality Therapy: An On-Line Journal. Vol. XXXVIII, No. 2.6-9.
Rapport, Z (2019), Quotes from William and Carleen Glasser. International Journal of Choice Theory and Reality Therapy: An On-Line Journal. Vol. XXXVIII, No. 2.58-74.
Rizzolatti, G., & Fogassi, L.(2014), The mirror mechanism: Recent findings and perspectives. Philosophical Transactions of the Royal Society B. Retrieved fromhttp://dx.doi.org/10.1098/rstb.2013.0420
Robey, P. A., Wubbolding, R. E., & Malters, M. (2017), A comparison of choice theory and reality therapy to Adlerian Individual Psychology. The Journal of Individual Psychology Psychology. (4)73.283-294.
Rozzi, S. (2015), The neuroanatomy of the mirror neuron system. In P. F. Ferrari, & G. Rozzi (Eds.), New frontiers in mirror neuron research (pp. 3-22). New York, NY: Oxford University Press.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000), Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American psychologist, 55(1), 68.
Zeeman, R. D (2006), Glasser’s Choice Theory and Purkey’s Invitational Education – Allied Approaches to Counseling and Schooling. Journal of Invitational Theory and Practice—Volume 12.46-51.