بررسی الگوی کنشگران حکایت‎های باب نخست کلیله و دمنه

الموضوعات :

محمدرضا حاجی آقابابایی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

تاريخ الإرسال : 13 الثلاثاء , شعبان, 1438 تاريخ التأكيد : 13 الثلاثاء , شعبان, 1438 تاريخ الإصدار : 13 الثلاثاء , شعبان, 1438

الکلمات المفتاحية: کلیله و دمنه, روایت‌شناسی, الگوی کنشگران, نظریه‎ گریماس,

ملخص المقالة :

یکی از نظریه‎های مطرح در حوزه‎ روایت، نظریه‎ گریماس است که بر اساس تقابل‎های دوگانه‎ متن طراحی شده است. اگرچه نظریه‎ گریماس تا حدود بسیار زیادی قابل انطباق با قصه های متون ادب فارسی است، در پاره‎ای از موارد شاهد ناهم‎خوانی‎هایی در این زمینه هستیم. پژوهش حاضر به بررسی حکایت‎های باب اول کتاب کلیله و دمنه از منظر نظریه روایی گریماس پرداخته است. با بررسی صورت گرفته مشخص گردید که الگوی روایی گریماس را نمی‎توان به‌صورت کامل بر تمامی حکایت‎های کلیله و دمنه منطبق دانست. در بعضی از حکایت‎ها اجزایی از طرح روایی گریماس با همدیگر تلفیق می‎شوند. این موضوع با الگوی روایی گریماس در تضاد است؛ البته می‎توان این امر را برخاسته از تعلیمی بودن کتاب کلیله و دمنه دانست که راویان حکایت‎ها بیشتر به مفهومی که می‌خواهند بیان کنند، توجه دارند، نه به ساختار حکایت. اگرچه بهره‎گیری از نظریات گوناگون در حوزه روایت می‎تواند موجب شناخت بهتر متون ادبی شود، با توجه به ویژگی‌های خاص قصه‎های ایرانی، لازم است طرحی بومی برای بررسی ساختار روایی این قصه‎ها ارائه گردد و یا به تناسب حکایات، تغییراتی در این الگوها ایجاد شود.

المصادر:

الف- کتاب‎ها

1- اخوت، احمد. (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: نشر فردا.

2- اسکولز، رابرت.(1383). درآمدی بر ساخت‎گرایی در ادبیات. ترجمه‎ فرزانه طاهری. تهران: آگه.

3- تولان، مایکل. جی.(1383). درآمدی نقادانه- زبان‏شناختی بر روایت. ترجمه ابوالفضل حری. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.

4- کهنمویی‎پور، ژاله و خطاط، نسرین.(1381). فرهنگ توصیفی نقد ادبی. تهران: دانشگاه تهران.

5- محمدی، محمدهادی و عباسی، علی.(1381). صمد: ساختار یک اسطوره. تهران: نشر چیستا.

6- مکاریک، ایرناریما.(1384). دانش‎نامه نظریه‎های ادبی. ترجمه‎ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.

7- نصرالله منشی.(1391). کلیله و دمنه. تصحیح خیرالله محمودی. شیراز: دانشگاه شیراز.

8- هارلند، ریچارد.(1385). درآمدی تاریخی بر نظریه‎ ادبی از افلاطون تا بارت. گروه ترجمه‎ شیراز. تهران: چشمه.

9- Greimas, Algirdas Julien.(1983). Structural Semantics: An Attempt at a method: University of Nebraska press

ب- مقالات:

10- پور خالقی چترودی، مه‎دخت و خادمی، نرگس.(1388). تحلیل معنا-ساختاری دو حکایت از تاریخ بیهقی با تکیه بر الگوی کنشگر گریماس. جستارهای ادبی. سال سوم. شماره چهل ‎و دوم: 67-47.

11- علوی‎مقدم، مهیار و پور شهرام، سوسن.(1387). کاربرد الگوی کنشگر گرماس در نقد و تحلیل شخصیت‎های داستانی نادر ابراهیمی. گوهر گویا. سال دوم. شماره هشتم: 116-95

12- مشیدی، جلیل و آزاد، راضیه.(1390). الگوی کنشگر در برخی روایت‎های کلامی مثنوی معنوی بر اساس نظریه‎ الگوی کنشگر آلژیرداس گریماس. پژوهش‎های زبان و ادبیات فارسی. سال سوم. شماره‎ سوم: 46-35.

1. Okhovat, Ahmad. (1371). The grammar of the Story. Isfahan: Nashr-e Farda.


2. Scholes, Robert. (1383) An Introduction to Structuralism in Literature. Tehran: Agah.


3. Tulan, Michael. G. (1383). A Critical Linguistic Introduction to Narrative. Tehran: Farabi.


4. Kahnamooyee Poor, Jhaleh& Khatat, Nasrin. (1381). Descriptive Dictionary of Literary Criticism. Tehran: University of Tehran.


5. Mohammadi, Mohammad Hadi& Abbasi, Ali. (1381). Samad: The Structure of a Myth. Tehran: Chista.


6. Mecaric, Irnarima. (1384). Encyclopedia of Literary Theories. Tehran: Agah.


7. Monshi, Abul Ma'ali Nasrullah. (1391). Kelile and Demne. Shiraz: University of Shiraz.


8. Harland, Richard. (1385). A Historical Introduction to Literary Theory from Plato to Bart. Tehran: Cheshmeh.


9. Greimas, Algirdas Julien. (1983). Structural Semantics: An Attempt at a Method: University of Nebraska Press.


10. Poor Khaleghi Chatroodi, Mahdokht& Khademi, Narges. (1388). Semantic-Structural Analysis of Two Tales of Beihaghi history, Literary Inquiries, 42, 47-67.


11. Alavi Moghaddam, Mahyar& Poorshahram, Soosan. (1387). The Use of the Active Model of Greimas in Critique and Analysis of Fictional Characters of Nader Ibrahimi. Gohar Gooya, 8, pp. 95-116.


12. Mashidi, Jalil& Azad, Razieh. (1390). Active Model in Some Versions of Masnavi Based on Greimas. Persian Language& Literature Inquiries, 3, 35-46.