کاربست اندیشه‌های اجتماعی و اندرزهای خواجه نظام‌الملک در کتاب سیاست‌نامه در عصر کنونی

الموضوعات :

طیبه رحمانی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب)
سهیلا موسوی سیرجانی ² (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب(نویسنده مسؤول))
عبدالحسین فرزاد ³ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی)

تاريخ الإرسال : 27 الأحد , رمضان, 1442 تاريخ التأكيد : 27 الأحد , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 10 السبت , شوال, 1442

الکلمات المفتاحية: تعلیم و تربیت, سیاست‌نامه, جامعۀ امروزی, هم‌زمانی,

ملخص المقالة :

ادبیات تعلیمی پیشینۀ درازمدتی در ادبیات ایران دارد. هدف از نگارش آثار تعلیمی، آموزش و تعلیم مسائل و نکات اخلاقی برای ارتقای اخلاق مخاطب است. یکی از متونی که در دستۀ ادبیات تعلیمی قرار می‌گیرد و این ویژگی بارز در آن به‌صورت روایی بروز یافته است، کتاب سیاست‌نامه اثر خواجه نظام‌الملک طوسی است. نویسنده در این کتاب، ضمن بررسی حکومت و مسائل سیاسی جامعه، پندها و نصایح اجتماعی، اخلاقی و نظامی را به دو صورت آشکار و پنهان با چیرگی مطرح می‌کند. از ویژگی‌های آشکار معنایی در سیاست‌نامه هم‌زمانی بودن آن است؛ به این معنا که گذشت زمان موجب کهنگی آن نشده و در تمام دوران کاربرد دارد؛ بر این اساس، این پژوهش که به شیوۀ توصیفی‌تحلیلی و روش کتابخانه‌ای تنظیم شده، درصدد آن است تا به بررسی کاربست اندیشه‌های اجتماعی و اندرزهای خواجه نظام‌الملک در کتاب سیاست‌نامه، در عصر کنونی بپردازد و به این پرسش‌ها پاسخ دهد که محورهای تعلیمی اندرزهای سیاست‌نامه کدام‌اند و بهره‌وری آن‌ها در جامعۀ امروزی به چه صورت است؟ نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که در جامعۀ امروزی، بهره‌وری از پندهای این کتاب می‌تواند در مسائل اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و نظامی مفید باشد و به ارتقای سطح فرهنگی جامعه کمک نماید.

المصادر:

1. نهج البلاغه (1379)، گردآوری سید رضی، ترجمۀ محمد دشتی، چ6، قم: مشرقین.

2. افتخاری، حسین (۱۳۸۷)، بررسی جلوه‌های زندگی ایرانیان در سه اثر برجستۀ سدۀ پنجم هجری، قابوس‌نامه، سیاست‌نامه، کیمیای سعادت، استاد راهنما کتایون مزداپور، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

3. پارسا نسب، محمد (۱۳۹۰)، داستان‌های تمثیلیرمزیفارسی، تهران: چشمه.

4. تودروف، تزوتان (۱۳۸۸)، بوطیقاینثر،پژوهش‌هایی نودربارۀحکایت، ترجمۀ انوشیروان گنجی‌پور، تهران: نی.

5. سپه‌وند، اسماعیل و همکاران (۱۳۹۵)، «در شناخت آداب الملوک‌های فارسی و بررسی چند نمونۀ وزین از آن‌ها»، تاریخ نو، شمارۀ 16، 187ـ209.

6. صفا، ذبیح‌الله (۱۳۸۱)، تاریخادبیاتایران، تهران: توس.

7. طغیانی، اسحاق و نجفی، زهره (۱۳۸۷)، «جایگاه سه عنصر گفت‌وگو، کنش و پیرنگ در ساختار روایت‌های حدیقه»، پژوهش‌های ادبی، شمارۀ ۲۲، ۱۰۱ـ۱۱۹.

8. طوسی، خواجه نظام‌الملک (۱۳۶۸)، سیرالملوک (سیاست‌نامه)، به‌اهتمام هیوبرت دارک، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

9. قاسمی‌پور، قدرت (۱۳۹۱)، صورت‌گراییوساختارگراییدرادبیات، اهواز: دانشگاه شهید چمران.

10. کاظمی، محمد (۱۳۹۰)، اندرزنامه‌های سیاسی در ادب فارسی با محوریت بررسی شاه آرمانی در سه کتاب شاهنامۀ فردوسی، سیاست‌نامۀ خواجه نظام‌الملک طوسی و نصیحة الملوک غزالی، استاد راهنما کتایون مزداپور، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

11. مارتین، والاس (۱۳۸۶)، نظریه‌های روایت، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: هرمس.

1. 12.  محررپناه، الهام (۱۳۹۳)، جلوه‌های ادبتعلیمیدرشعرسناییغزنوی، اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی واحد بردسیر.

13. مرسل‌پور، محسن و همکاران (۱۳۹۶)، «تأثیر اندرزهای اردشیر ساسانی بر سیاست‌نامۀ خواجه نظام‌الملک»، مطالعات ایرانی، سال شانزدهم، شمارۀ 32، 167ـ179.

14. مشرف، مریم (۱۳۸۹)، جستار‌هایی درادبیاتتعلیمیایران، تهران: سخن.