واکاوی اثرات پروژه‌های محرک توسعه در میزان رضایتمندی شهروندان (مطالعه موردی: شهر زنجان)

الموضوعات :

شیما اسکندریون ¹ , پری علوی ² , اشکان خطیبی ³

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - دانش آموخته دکتری، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
3 - دانش آموخته دکتری، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

تاريخ الإرسال : 18 الأحد , رمضان, 1444 تاريخ التأكيد : 10 الأحد , شوال, 1444 تاريخ الإصدار : 19 الخميس , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: بازآفرینی, توسعه و تحرک, پروژه محرک خردمقیاس, رضایتمندی, کارخانه کبریت‌سازی زنجان,

ملخص المقالة :

مقدمه: در سال‌های اخیر، هم‌زمان با توسعه رویکرد بازآفرینی شهری، گرایش به پروژه‌های محرک خردمقیاس نیز افزایش‌یافته است. این نوع پروژه‌ها که در مقیاس محله و متناسب با ظرفیت‌های قابل‌تحمل نظام‌های محلی تعریف می‌شوند، بر پایه مشارکت همه‌سویه و سرمایه اجتماعی انجام می‌گیرند.

هدف: برآورد پیامدهای ناشی از احیای کارخانه کبریت‌سازی زنجان و تغییر کاربری آن به موزه، در رضایت شهروندان.

روش­شناسی: این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی تهیه‌شده است و شاخص‌های تحقیق در سه بعد سکونتی، فعالیتی و کالبدی و هفت عامل شأن سکونتی بـافـت، وضعیت کالبدی مسکن و محیط مسکونی، وضعیت فعالیتی، وضعیت اقتصادی، نوسازی کالبدی، وضعیت عمومی بافت و سرمایه‌گذاری و ساخت‌وساز تعیین‌شده‌اند. جامعه آماری تحقیق شهروندان بالای 18 سال زنجان هستند که 384 نفر از آن‌ها بر اساس فرمول کوکران در سه گروه کسبه و ساکنین محلات مجاور کارخانه کبریت سازی زنجان، سازمان‌ها و نهادهای بهره‌بردار و بازدیدکنندگان موزه به‌عنوان نمونه تحقیق انتخاب‌شده‌اند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای و با بهره‌گیری از مدل رضایت- اهمیت انجام پذیرفته است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مطالعاتی این تحقیق، شهر زنجان است که پروژه احیای کارخانه کبریت‌سازی زنجان به‌عنوان یک پروژه محرك توسعه در مقیاس خرد و با کمترین مداخله در درون بافت مرکزی آن انجام پذیرفته است.

یافته‌ها: بررسی‌ها نشان می‌دهد بین میزان رضایت- اهمیت شاخص‌های تحقیق در گروه‌های سه‌گانه هدف تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که اهمیت عامل «وضعیت عمومی بافت» با امتیاز بالاتر از سطح میانگین  بیش از سایر عوامل و اهمیت عامل «وضعیت فعالیتی» با امتیاز پایین تر از سطح میانگین کمتر از بقیه بوده است. در این پروژه فقط عامل «وضعیت محیطی و کالبدی مسکن» با داشتن اختلاف میانگین مثبت توانسته است رضایت گروه‌های هدف را به نسبت اهمیتی که برای آن قائل‌اند، جلب کند ولی بقیه عوامل با اهمیت خود فاصله داشته و دارای اختلاف میانگین منفی بوده ‌اند.

نتایج: نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که رضایت مخاطبان و اهمیت شاخص‌های ارزیابی ازنظر آن‌ها شکافی دارد که ازنظر آماری معنادار است. این شکاف نشان‌دهنده عدم توفیق برنامه ریزان در تأمین حد مطلوب شاخص‌هایی از پروژه مطالعه شده است که برای مخاطبان آن‌ها اهمیت و اولویت‌دارند. برای دستیابی به حد مطلوب ازنظر شهروندان منابع باید برای بهسازی شاخص‌هایی به کار گرفته شوند که درسطح پایین‌تری از انتظار مردم قرار دارند و درمنطقه نیازمند ارتقاء و تقویت قرارگرفته‌اند؛ همچنین وضعیت شاخص‌هایی که در منطقه ادامه عملکرد قرارگرفته‌اند، حفظ و تقویت شود تا فضایی مطلوب برای تأمین نیاز شهروندان فراهم گردد.

المصادر:

ابراهیم¬نژاد، محمدرضا؛ شیخ‌الاسلامی، علیرضا؛ ملک حسینی، عباس (1400). الگوی ارزیابی پروژه‌های محرک توسعه در بازآفرینی بافت فرسوده شهری. تحقیقات جغرافیایی، ۳۶(۳)، ۲۶۱-۲۵۳. URL: http://georesearch.ir/article-1-1053-fa.html
آمارنامه شهر زنجان. (1396). زنجان: معاونت برنامه‌ریزی و توسعه انسانی شهرداری زنجان.
پریزادی، طاهر؛ زارعی، فاطمه و مرادی، مهدی (1396). ارزیابی محرک‌های توسعه شهری در ساختار‌ تاریخی (موردمطالعه: بافت تاریخی شهر قم). مطالعات ساختار و کارکرد شهری،4(15)، 31-7. doi: 10.22080/shahr.2017.1812
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی. (1400). طرح پژوهشی بررسی اثرات و پیامدهای انتقال سازمان‌های عمومی به نواحی فرسوده به‌مثابه پروژه‌ی محرک توسعه. http://ihss.ac.ir
پور آقاسی، مریم؛ رجبی، آزیتا؛ ودایع خیری، رقیه و رضوانی، علی‌اصغر. (1400). نقش پروژه‌های محرک توسعه در تحقق سیاست‌های بازآفرینی (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی،16(2)،267-253.
20.1001.1.25385968.1400.16.2.3.8 doi:
پوراحمد، احمد و حبیبیان، بهار. (1397). ارزیابی عوامل مؤثر بر میزان رضایت مردم از پارک‌های شهر اهواز با مدل رضایت- اهمیت. برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 8(29)،80-61. doi: 10.22108/sppl.2018.81102.0
حقیقت نائینی، غلامرضا. (1398). بررسی تأثیر استقرار مراکز آموزش عالی به‌عنوان پروژه‌های محرک توسعه در بافت‌های تاریخی (مطالعه موردی: تأثیر دانشگاه هنر (مجموعه پردیس باغ ملی) بر بافت شهری پیرامون آن). معماری و شهرسازی پایدار، 7(2)، 168-149. doi.org/10.22061/jsaud.2020.4316.1294
داوودی، فرج‌الله و قائمی، عبدالعزیز. (1394). گذری بر تاریخچه اولین کارخانه صنعتی (کبریت‌سازی) زنجان. فرهنگ زنجان، 5(2)،243-230.
دفتر مطالعات كاربردي و امور ترويجي. (1393). فعالیت‌های محرك برنامه‌های بازآفريني در مقياس محله و شهر، وزارت راه و شهرسازي. شركت مادر تخصصي عمران و بهسازي شهري ايران.
سجاد زاده، حسن؛ حمیدی¬نیا، مریم و دالوند، رضوان. (1396). سنجش و ارزﻳابی ابعاد ﻣحرک توسعه در بازآﻓرﻳﻨﻲ ﻣحله¬های سنتی (نمونه موردی: محله حاجی در بافت تاریخی شهر همدان). جغرافیا و توسعه، 15(49)،22-1. doi: 10.22111/gdij.2017.3446
شرکت مرمت گستر شمسه. (1390). طرح مرمت و تغییر کاربری کارخانه کبریت‌سازی زنجان (موزه صنعت و معدن). کارفرما: اتاق بازرگانی صنایع و معادن استان زنجان.
صفوی، راشد و رضازاده، سید محمد. (1394). تأثیر پروژه‎های عمرانی چهار سال اخیر در تحول مدیریت اقتصاد شهری و رضایتمندی شهروندان (مطالعه موردی: شهروندان قزوینی). اقتصاد و مدیریت شهری، ۴ (۱۳): ۶۶-۵۱. URL: http://iueam.ir/article-1-315-fa.html
عباسی، مهسا و صابری، حمید. (۱۳۹۷). ارزیابی عملکرد دفاتر تسهیل گری (بازآفرینی) بافت فرسوده شهری در شاخص توسعه زیست‌محیطی (نمونه موردی: محله همت‌آباد اصفهان). ششمین کنفرانس ملی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری پایدار ایران، تهران، خانه فرهنگ مشارکتی ایران.
عزیزی، محمدمهدی و بهرا، بهاره. (1396). نقش پروژه‌های محرک توسعه در بازآفرینی بافت مرکزی شهرها؛ (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد). معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)، 22(4)،5-16. Doi: 10.22059/jfaup.2018.227156.671653
عزیزی، محمدمهدی و بهرا، بهاره. (1397). ارزیابی اثرات پروژه‌های محرک توسعه در محله‌های شهر (موردمطالعه: محله گودال مصلی، شهر یزد). مطالعات شهری،10(37)،57-70.Doi: 10.34785/J011.2021.172
علوی، پری و خطیبی، اشکان. (1401). ارزیابی عملکرد پروژه‌های محرک توسعه از دیدگاه ساکنین محلات هدف بر اساس مدل تحلیل شکاف (مورد مطالعه: احیای کارخانه کبریت‌سازی زنجان). هویت شهر، 16(3)، 59-72.
doi:10.30495/hoviatshahr.2022.18234.12184
عين¬الهي، كاوه و محمدمهدي، عابدي. (1394). رويكرد استفاده از كاتاليزورهاي شهري در احيای بافت‌های تاریخی و باارزش شهري. شهر نگار، 15(73-74)، 42-31. https://www.magiran.com/p1497106
محمدی، حمید و فخارزاده، زهرا. (1399). بررسی نقش پروژه‌های محرک توسعه در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری بر مبنای مقایسه تحلیلی محلات گودال مصلی و شیخداد (پروژه موردبررسی: دانشکده هنر و معماری یزد). اندیش نامه شهر، 1(1)، 48-31.
مظفری، نگین؛ لطیفی، بیتا و برک پور، ناصر. (1394). سنجش و مقایسه میزان رضایتمندی ساکنان از سیستم سکونتی (مطالعه موردی: مناطق 3 و 11 شهر تهران). مطالعات شهری، 5(17)، 92-77. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_16018.html
نیک¬کار، محمد؛ صادقی، علیرضا و شمس، فاطمه. (1399). تحلیل تأثیر احداث زیرگذر خیابان کریم‌خان زند شیراز به‌عنوان پروژه محرک توسعه بر ادراک شهروندان از کیفیت‌های محیطی. معماری و شهرسازی ایران، 2(11)،56-35.
doi.org/10.30475/isau.2020.189808.1240
هاشمی، محمدرضا؛ شیعه، اسماعیل و ذبیحی، حسن. (1399). مکان‌یابی موقعیت پردازه‌های محرک توسعه در بافت‌های ناکارآمد شهری (مورد پژوهی: ناحیه 2 منطقۀ 18 شهرداری تهران). باغ نظر،17(84)، 62-51.doi:10.22034/bagh.2019.177547.4060
Alavi, P., Sobouti, H., & Shahbazi, M. (2022). Evaluating the Quality of Revitalization of Lost Spaces with an Emphasis on Abandoned Factories (Case Study: Zanjan Match Factory). International Journal of Architecture and Urban Development, 12(1), 31-42. doi: 10.30495/ijaud.2022.17404.
Anini, S., & Hisham, N. (2008). Applying importance performance analysis to information systems: An exploratory case study. Information Technology and Organisations, 3, 95-103. doi: 10.28945/132.
Boelsums, R. (2012). Living next to a Flagship Development Delft university of technology. South Holland.
Bohannon, L. (2004). The Urban Catalyst Concept. Blacksburg, Virginia: Thesis submitted to the Faculty of Virginia Polytechnic Institute and State University in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Landscape Architecture Department of Landscape Architecture College of Architecture and Urban Studi.
Doucet, B., Van Kempen, R., & Van Weesep, J. (2011). Resident Perceptions of Flagship Waterfront Regeneration: The Case of the Kop van Zuid in Rotterdam. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 102(2), 125-145. doi.org/10.1111/j.1467-9663.2010.00611.x.
Hurd, A.R., & Anderson, D.M. (2011). The park and recreation professional's handbook, Huaman Kinetics, first edition, 302. https://www.amazon.com/Park-Recreation-Professionals-Handbook/dp/ 073608259X.
Kongsombat, P. (2010). Study on urban catalyst for sustainable urban development case study of IMS/Solaria Plaza Hotel II Palazzo. https://www.semanticscholar.org/paper/ON-URBAN-CATALYST-FOR-SUSTAINABLE-URBAN-DEVELOPMENT/cdea8a06e5d87e776dd2b83d21c64 2b1c8ebfc0f?utm_source=direct_link.
Kotler, P. (2003). Marketing management (11th Ed). Upper Saddle River: Pearson Education International. https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=2008940.
La Rosa, D., Privitera, R., Barbarossa, L., & La Greca, P. (2017). Assessing Spatial Benefits of Urban Regeneration Programs in a Highly Vulnerable Urban Context: A Case Study in Catania, Italy. Landscape & Urban Planning, 157, 180-192. doi: 10.1016/j.landurbplan.2016.05.031.
Lang, J. (2012). Tarahi-ye Shahri: Gooneshenasi-Ye Raviye-Ha va Mahsoolat [Urban design: A Typology of Procedures and Products], Translator: Seyed Hossein Bahreyni. University of Tehran.
Li, Ling & Hong, Guangbin et al. (2016), Evaluating the performance of public involvement for sustainable urban regeneration, Procedia engineering, 145, 1493 - 1500.
doi.org/10.1016/j.proeng.2016.04.188.
Oswalt, P., Overmeyer, K., & Misselwitz, P. (2013). urban catalyst: the power of temporary use Berlin: DOM. https://www.amazon.com/Urban-Catalyst-Power-Temporary-Use/dp/3869222611.
Potter, James J., & Cantarero, R. (2006). How Does Increasing Population and Diversity Affect Resident Satisfaction? A Small Community Case Study. Architecture Program: Faculty Scholarly and Creative Activity. 9. doi: 10.1177/0013916505284797.
Silva, F., & Fernandez, P.O. (2012). Empirical Study on the Student Satisfaction in Higher Education: Importance-Satisfaction Analysis. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 6 (6), 1609-1614. http://hdl.handle.net/10198/11325.
Solitare, L., & Lowrie, K. (2012). Increasing the capacity of community development corporations for brownfield development: an inside-out approach. Local Environment, 17(4), 461-479. doi.org/10.1080/13549839.2012.678312.
Statistics of Zanjan city. (2017). Zanjan: Deputy of Planning and Human Development of Zanjan Municipality
Temelová, J. (2007). Flagship Developments and The Physical Upgrading of the Post‐Socialist Inner City: The Golden Angel Project in Prague. Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 89(2), 169-181. doi.org/10.1111/j.1468-0467.2007.00246.x
Wang, Y., & Fukuda, H. (2019). Sustainable Urban Regeneration for Shrinking Cities: A Case from Japan. Sustainability, 11(5), 1505. doi.org/10.3390/su11051505.