اخلاق پژوهش در آموزش عالی: ویژگی های فردی و مسئولیت های حرفه ای پژوهشگران
الموضوعات : دانش شناسیعلیرضا مطلبی فرد 1 , حمیدرضا آراسته 2 , هدیه محبت 3 , مهدی دستا 4
1 - پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه تربیت معلم تهران
2 - گروه مدیریت آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تربیت معلم تهران
3 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد، واحد علوم تحقیقات
4 - عضو پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی
الکلمات المفتاحية: آموزش عالی, اخلاق پژوهشی, اخلاق فردی, ویژگی های فردی, مسئولیت های حرفه ای,
ملخص المقالة :
هدف: هدف این پژوهش بررسی اخلاق پژوهش با تمرکز بر ویژگی های فردی و مسئولیت های حرفه ای پژوهشگران دانشگاه های دولتی شهر تهران است. روش پژوهش : روشپژوهش حاضر تحلیل محتوا است و اطلاعات لازم از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته گردآوری شد. جامعه پژوهشی شامل استادان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه های دولتی شهر تهران بود که از میان آنها در نهایت 37 نفر از طریق روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی به عنوان اطلاع رسان انتخاب گردیدند. برای تحلیل داده های بدست آمده از مصاحبه ها از تحلیل محتوای و سه فرایند پیاده سازی، کدگذاری باز و کدگذاری محوری استفاده شد. یافته ها: نتایج بدست آمده از مصاحبه ها نشان داد که می توان مسئولیت های اخلاقی پژوهشگران را به دو دسته ویژگی های فردی و مسئولیت های حرفه ای تقسیم کرد. ویژگی های فردی شامل تعهد، صداقت، انگیزش، پشتکار و صبوری، روحیه همکاری و کار گروهی در پژوهش است. مسئولیت های حرفه ای پژوهشگران شامل مسئولیت در برابر جامعه، حامیان، همکاران، آزمودنی ها، موضوع پژوهش، محققان دیگر، جمع آوری و تحلیل داده ها و انتشار یافته ها است. نتیجه گیری: به طور کلی می توان گفت بهبود وضعیت رعایت اخلاق پژوهشی در میان جامعه علمی نیازمند توجه به زیرساخت های لازم و کیفیت در پژوهش می باشد
اسلامی، سید حسن(1389). مسئله ارجاع به معاصران در اخلاق پژوهش. راهبرد فرهنگ، 2 (8-9)، 021-38.
اسلامی، سید حسن(1390)، درامدی به فلسفه اخلاق پژوهش و مسائل آن، نوشته شده دراخلاق پژوهش و نگارش. نرگس خالقی. تهران: نشرکتابدار، 15-31.
افشار، لیلا؛ نعمتی، علی(1389). حریم خصوصی در پژوهشهای معطوف به انسان بر مبنای آموزههای اسلامی. راهبرد فرهنگ، 2(8-9)، 60-74.
باقری، علیرضا(1384). ملاحضات اخلاقی همکاری بین المللی در زمینه تحقیقات پزشکی. مجله دیابت و لیپید ایران، ویژه نامه، 4، 59-70.
بحرینی، نسرین(1389). اخلاق در پژوهش به منزله یک دانش. راهبرد فرهنگ، 2(8-9)، 39-57.
تابعی، ضیاالدین؛ محمودیان، فرزاد(1386). اخلاق در پژوهشگری. اخلاق در علوم و فناوری، 2(1 – 2)، 49 - 56.
رضائیان، محسن(1388). اخلاق انتشار. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 8 (4) 251- 252.
رضائی، فرزین؛ آخوند زاده، شاهین(1386). جنبه های اخلاقی تحقیقات روانپزشکی. اخلاق در علوم و فناوری، 2(1 – 2) 79 - 85.
زاهد پاشا، یداله؛ حسنجانی روشن، محمد رضا؛ ریاحی، حمیدرضا(1382). میزان رعایت اخلاق پزشکی در پایان نامهها و کارآزمایی های بالینی در دانشگاه علوم پزشکی بابل. مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، 5(3)، 45 - 51.
خالقی، نرگس(1387). اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی. اخلاق در علوم و فناوری، 3( 1-2) 83 - 93.
شروانی، امین(1382). اخلاق پژوهشی چالش انتشار مقالات. پژوهش در علوم پزشکی، 6 (4)، 284- 286.
شعبانی، امیر(1386). رعایت اخلاق در نگارش مقالات علمی. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 13(2) 87 - 88.
طالعی، عبدالحسین؛ سیامک، مرضیه(1390). اخلاق حرفه ای در کار گروهی علمی: پیشینه، ضرورت ها، فایده ها، نوشته شده دراخلاق پژوهش و نگارش. نرگس خالقی، تهران: نشرکتابدار، 75-102.
قراملکی، احد فرامرز(1389). اخلاق داوری علمی. راهبرد فرهنگ، 2 (8-9) 8-18.
قدران قراملکی، محمد حسن(1389). منشور اخلاقی پژوهش استوار بر ارزش های اسلامی. راهبرد فرهنگ، 2 (8-9)، 75-90.
لاریجانی، باقر؛ زاهدی، فرزانه(1385). نظری بر کمیته اخلاق در پژوهش در جهان و ایران. مجله دیابت و لیپید ایران، 5 (4)، 281 - 297.
لشگربلوکی، مجتبی(1387). چارچوب تدوین ارزش ها و اخلاق حرفهای پژوهش های علمی و فناوری. اخلاق در علم و فناوری، 3 (1-2). 1-10.
کریمی، رضا(1389)، اخلاق در انتشار یافته های علمی. فصلنامه کتاب، 21(2)، 6-21.
مبشر، مینا؛ موسوی، فاطمه؛ نخعی، نوذر؛ شیبانی، وحید(1385). بررسی رعایت اصول اخلاقی در پژوهش بر حیوانات آزمایشگاهی به روش کیفی، اخلاق در علوم و فناوری. ویژه نامه اخلاق در پزشکی، پیوست شماره 1، 49 - 61.
متقی دادگر، امیر؛ احمدلو، علی(1390). اخلاق پژوهشگری در علوم اجتماعی و انسانی، نوشته شده دراخلاق پژوهش و نگارش. نرگس خالقی، تهران: نشرکتابدار، 33-54.
مطلبی فرد، علیرضا؛ آراسته، حمیدرضاغ خنجرخانی، مروارید؛ صفائی موحد، سعید(1390). شناسایی نشانگرهای یک استاد خوب از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد: یک مطالعه کیفی. مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 2(4)، 60-83.
منصوریان، یزدان(1390). اخلاق داوری در ارزیابی آثار علمی، نوشته شده دراخلاق پژوهش و نگارش. نرگس خالقی، تهران: نشرکتابدار، 135-154.
Artino. R. A; Brown. J. S(2009). Ethic in Educational Research: a Cooperative Analysis of Graduate Student and Faculty Beliefs. College Student Journal, 43( 2) , 599-616.
British Columbia institute of Technology (2007). Research Ethics for Human Subjects, VP Research and International. http://www.bcit.ca/files/appliedresearch/pdf/procedures_reb.pdf.
Edwards. R; Mauthner. M(2002). Ethic in Qualitative Research. Sage Publication: London.
James. N; Busher. H. (2007). Ethical Issues in Online Educational Research: Protecting Privacy, Establishing Authenticity in Email Interviewing. International Journal of Research and Method in Education, 30( 1), 101-113.
Kock, N., ; Davison, R.(2003). Dealing With Plagiarism in the Information Systems Research Community: a Look at Factors that Drive Plagiarism and Ways to Address them. MIS Quarterly. Retrieved from, http://www. highbeam.Com /doc/1G1-111896849.html.
Langlais. P. J(2006). Ethics for the Next Generation. Chronicle of higher education.
Macfarlane. B.; Soitoh. Y. (2008). Research Ethic in Japanese Higher Education: Faculty Attitudes and Cultural Mediation, Springer Science, DOI 10.1007/s10805-008-9065-9.
Martinson. B. C.; Anderson. M. S;. Devries. R. (2005). Scientists Behaving Badly. Journal of Educaion for Business, 435, 737-738.
Sales. B. D.; Falkoman. S. (2000). Ethics in Rresearch with Human Participants. Washington, DC: American Psychological Association.
Scottish Educational Research Association(2005). Scottish Educational Research Association Ethical Guidelines for Educational Research. ISBN 0 906546 04 4.
Sheikh. A(2000). Publication Ethics and the Research Assessment Exercise: Reflection on the Ttroubled Question of Authorship. Journal of Medical Ethics, 26( 6), 422-427.
Sleem. H.; Abdelhai. R,;Abdelhai A.; Abdallat I.; Al-Naif, M.; Mansourgabr H.; Kehil. E. Ben Sadiq, B.; Yousri. R, Elsayed, D.; Sulaiman, S.; Silverman, H. (2010). Development of an Accessible Self-Assessment Tool for Research Ethics Committees in Developing Countries. Journal of Empirical Research on Human Research Ethics, DOI: 10.1525/jer.2010.5.3.85, pp. 85-99.
University of Minnesota Center for Bioethical(2003). A Guide to Research Ethic, http://www.lib.uconn.edu/DoddCenter/ASC/dodphot1.htm.
Vallance. J. R. (2004).Formation in Rresearch Ethics: Developing a Teaching Approach for the Social Sciences. Formation in Research Ethics. AARE Conference, the University of Melbourne, 30 Nov-2 Dec. 2004.
Wadman. M. (2005). One in Three Scientists Confesses to Having Sinned, Nature, 435, 718-719.
Williams. R. L.; Willging. C. E.; Quintero. G, Kalisbman S.; Sussman, A. L.; Freeman. W. L. (2010). Ethics of Health Research in Communities Perspectives from the Southwestern United States. Annals of Family Medicine, 8( 5), 432-440.
Zhang. Y. ; Moore. K. E. (2005). A Class Demonstration Using Deception to Promote Student Involvement with Research Ethics, College Teaching, Proguest Education Journals. 53( 4), 155- 158.
