قاعدة «الخراج بالضمان» و مسئولیت مدنی دولت، با توجه به آراء حضرت امام خمینی(ره)

الموضوعات : نامه الهیات

سید محمد موسوی بجنوردی ¹ (عضو هیات علمی بازنشسته دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال)
فریبا قنبریان زاده مهابادی ² (دانش‌آموختة کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال)

تاريخ الإرسال : 21 السبت , جمادى الثانية, 1441 تاريخ التأكيد : 21 السبت , جمادى الثانية, 1441 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , جمادى الأولى, 1440

الکلمات المفتاحية: دولت, مسئولیت مدنی, مالیات, حکم حکومتی, خراج بالضمان,

ملخص المقالة :

قاعدة الخراج بالضمان یکی از قواعد نبوی است؛ مفهوم این حدیث شریف که از پیامبر اکرم (ص) نقل می شود؛ عبارتست از اینکه: منافع در مقابل ضمان است. هر کس ضامن و عهده دار چیزی شود منافع و سود آن برای او خواهد بود و از آن بهره مند می شود. این قاعده در آثار فقهای عظام محدود به ضمان منافع مستوفات و بخش معاملات می شود. اما طبق دیدگاه متفاوت امام خمینی (ره) و سید محمد موسوی بجنوردی این قاعده از احکام حکومتی و سلطانیه است و می تواند جزو مبانی اختصاصی مسئولیت مدنی دولت باشد. بدین معنا، مالیاتی که دولت از مردم به صورت خمس و زکات و... می گیرد، در مقابل آن تعهداتی در جهت سروسامان دادن به امورعامه دارد. هدف از این پژوهش این است که ابتدا مفهوم فقهی و حقوقی قاعده الخراج بالضمان ارائه شود و سپس کاربرد این قاعده با توجه به دیدگاه امام خمینی (ره) و سید محمد موسوی بجنوردی در رابطه با مسئولیت مدنی دولت مورد بررسی قرار گیرد.

المصادر:

q

_||_

q