مطالعه تطبیقی در اساطیر ایران و شرق دور (اسطوره سیاوش ایران و کوتان اوتونایِ قوم آینو با رویکرد جوزف کمبل)

الموضوعات :

سعید اخوانی ¹ , فتانه محمودی ²

1 - دانش‌آموختة کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه مازندران
2 - دانشیار صنایع دستی و پژوهش هنر دانشگاه مازندران

تاريخ الإرسال : 14 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1440 تاريخ التأكيد : 14 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1440 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , جمادى الأولى, 1440

الکلمات المفتاحية: اسطوره, سیاوش, جوزف کمبل, سفر قهرمان, حماسة کوتان اوتونای,

ملخص المقالة :

تلقی امروزی انسان نسبت به اساطیر حاکی از این است که اسطوره، امری فراتر از افسانه است. پاسخ انسان به سؤال‌هایی که در دوران پیش از علم و فلسفه با آن مواجه شده است را می‌توان در اسطوره‌ها باز یافت. از مسائل مطرح شده در خصوص اسطوره‌، شباهت آن‌ها در میان اقوام و تمدن‌های مختلف است. حال این سوال مطرح می‌شود که علت تشابه اسطوره‌های اقوام غیرمرتبط با هم چیست؟ این مقاله با روش تحلیلی ـ تطبیقی برای نشان دادن این موضوع، اسطورة سیاوش ایران و حماسة کوتان اوتونای، متعلق به قوم آینو (ساکنین دوران سنگی جزایر ژاپن) را بررسی کرده است. الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل، به عنوان رویکرد نظری و مراحل سه‌گانة آن به عنوان متغیر این مطالعة تطبیقی به کار گرفته ‌شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که انسان دوران اسطوره‌ای صرف نظر از بستر مکانی ـ زبانی متمایز دارای بنیان‌های معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی مشترکی بوده‌اند که در اسطوره‌ها بازنمایی شده است.

المصادر:

آیدنلو، سجاد. 1388. «سیاوش، مسیح (ع) و کیخسرو (مقایسه‌ای تطبیقی)». فصلنامة پژوهش‌های ادبی. س 6. ش 23. صص 9-44.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1377. اسطوره، بیان نمادین. چاپ اول. تهران: سروش.

الیاده، میرچا. 1382. اسطوره، رؤیا، راز. ترجمة رؤیا منجم. چ3. تهران: نشر علم.

باباخانی، مصطفی. 1389. «اسطوره در شناخت ادبیات». فصلنامة نقد ادبی. س3. ش11 و 12. صص 32-7.

باستید، روژه. 1370. دانش اساطیر. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.

بولفینچ، تامس. 1377. عصر افسانه. ترجمة مهداد ایرانی و کافیه نصیری. تهران: قطره.

بهار، مهرداد. 1384. از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.

ـــــــــــ . 1375. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.

بیلسکر، ریچارد. 1388. اندیشه یونگ. ترجمة حسین پاینده. چ1. ویراست دوم. تهران: آشیان.

پروینی. خلیل. 1389. «نظریة ادبیات تطبیقی اسلامی: گامی مهم در راستای آسیب‌زدایی از ادبیات تطبیقی». مجلة انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. س6. ش14. صص 55-80.

جعفرپور، میلاد و عبدالکریم شجاعی، مهیار علوی‌مقدم، عباس محمدیان و ابراهیم استاجی. 1392. «اساطیر ایران در آیینة خوانش و دریافت حسین مجیب‌المصری». دوفصلنامة پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. د1.ش1. صص 46-3.

حدیدی، جواد. 1373. از سعدی تا آراگون (تأثیر ادبیات فارسی در ادبیات فرانسه). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

حسن‌دوست، محمد. 1393. فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. ج1. تهران: نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

حسن‌زاده دستجردی، افسانه. 1394. «تحلیل ساختار رمان چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم، بر اساس کهن‌الگوی سفر قهرمان». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س11. ش39. صص 79-49.

حصورى، على. 1380. سیاوشان. تهران: چشمه.

خاتمی، سیّدهاشم. 1386. «بررسی آرش، جشن تیرگان و بسامد حضور آن‌ها در ادب فارسی». نشریة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. ش 22. صص 111-83.

خالقی مطلق، جلال. 1372. «شاهنامه و موضوع نخستین انسان». گل رنج‌های کهن. به کوشش علی دهباشی. تهران: مرکز.

خاوری، سید خسرو و ژاله کهنمویی‌پور. 1389 «نقد اسطوره‌ای و جایگاه آن در ادبیات تطبیقی». پژوهش زبان‌های خارجی. س15. ش57. صص 53-41.

رضایى دشت ارژنه، محمود و پروین گلی‌زاد. 1390. «بررسى تحلیلى تطبیقى سیاوش، اوزیریس و آتیس». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. د7. ش22. صص 65-45.

روتون، کنت نولز. 1387. اسطوره. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: نشر مرکز.

روزنبرگ، دونا. 1379. اساطیر جهان: داستان‌ها و حماسه‌ها. ترجمة عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

رویانی، وحید و منصور حاتمی‌نژاد. 1394. «سیاوش و اسطوره بازگشت جاودانه». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س11. ش40. صص 261-239.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1378. نقد ادبی (جست‌وجو در اصول روش‌ها و مباحث نقادی با بررسی و تاریخ نقد و نقادان). ج2. چ6. تهران: امیرکبیر.

صانع‌پور، مریم. 1390. «اسطوره‌شناسی تطبیقی در سنت فرهنگی غرب». غرب‌شناسی بنیادی. س2. ش1. صص 38-25.

طاهری، محمد و حمید آقاجانی. 1392. «تبیین کهن‌الگوی «سفر قهرمان» بر اساس آرای یونگ و کمبل در هفت‌خوان رستم». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س. ش32. صص 197-169.

عبدی، لیلا و اکبر صیادکوه. 1392. «بررسی دو شخصیت اصلی منظومه ویس و رامین بر اساس الگوی سفر قهرمان». فصلنامة تخصصی زبان و ادبیات فارسی: ادب پژوهی. س7. ش24. صص147-129.

عصاریان، محمدجواد و سیّدعلی قاسم‌زاده و محمدحسین سرداغی. 1393. «تحلیل کیفیت بیداری قهرمان درون در شخصیت سیاوش و کیخسرو با تکیه‌بر نظریه پیرسون ـ کی‌مار». دوفصلنامة پژوهش‌نامه ادب حماسی. س10. ش17. صص 134-107.

عفیفی، رحیم. 1374. اساطیر و فرهنگ ایران. تهران: توس.

فرای، نورتروپ. 1377. تحلیل نقد. ترجمة صالح حسینی. تهران: نیلوفر.

فردوسی، ابوالقاسم. ۱۳۸۹. شاهنامه. تصحیح جلال خالقی مطلق. دفتر دوم. چ3. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

ــــــــــــــــ . 1387. شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. چ13. تهران: قطره.

قائمی، فرزاد. 1393. «نقد و تحلیل ساختار آیینی اسطورة سیاوش (مقایسه سیاوش ـ سیاوشان با تراژدی ـ دیونیسیا بر مبنای نظریه اسطوره و آیین)». نقد ادبی. س7. ش25. صص 184-153.

کاسیرر، ارنست. 1367. زبان و اسطوره. ترجمة محسن ثلاثی. تهران: نقره.

کمبل، جوزف. 1389. قهرمان هزار چهره. ترجمة شادی خسروپناه. چ4. مشهد: گل آفتاب.

ــــــــــــ . 1380. قدرت اسطوره. گفت‌وگو با بیل مویرز. ترجمة عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.

کنگرانی، منیژه. 1388. «تحلیل تک اسطوره نزد کمبل با نگاهی به روایت یونس و ماهی». پژوهش‌نامه فرهنگستان هنر ویژه‌نامه نقد اسطوره‌ای. ش14. صص 91-75.

کی‌گوردن، والتر. 1370. «درآمدی بر نقد کهن‌الگویی». ادبستان فرهنگ و هنر. مترجم جلال سخن‌ور. ش16. صص 31-28.

مسکوب، شاهرخ. 1354. سوگ سیاوش. چ3. تهران: خوارزمی.

مکاریک، ایرنا ریما. 1388. دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. چ1. تهران: آگه.

مورنو، آنتونیو. 1386. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمۀ داریوش مهرجویی. تهران: مرکز.

میرمیران، سیّدمجتبی و انوش مرادی. 1391. «تحلیل کهن‌الگویی داستان رستم و اسفندیار». فصلنامة تخصصی مطالعات داستانی. س1. ش2. صص 109-95.

نامورمطلق، بهمن. 1392. درآمدی بر اسطوره‌شناسی: نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن.

ندا، طه. 1383. ادبیات تطبیقی. ترجمة هادی نظری‌منظم. چ1. تهران: نی.

ووگلر، کریستوفر. 1387. سفر نویسنده. ترجمة محمد گذرآبادی. تهران: مینوی خرد.

یاوری، حورا. 1387. روان‌کاوی و ادبیات، دو متن، دو انسان، دوجهان، از بهرام گور تا راوی بوف کور. تهران: سخن.

یشت‌ها. 1377. ترجمة ابراهیم پورداوود. تهران: اساطیر.

 

English sources

Allen, Douglas. (1978). "Early Methological Approaches". Structure & Creativity in Religion: Hermeneutics in Mircea Eliade’s Phenomenology and New Directions. New York: Walter de Gruyter.

Campbell, Joseph. (1973). Myths to Live By. New York: Bantam.

Guerin, W. I, et al. (1978). A handbook of critical approaches to literature. New York: Oxford University Press.

Jung, Carl Gustav. (1970). The Collected Works of C.G. Jung. Tr. by Herbert Read & Michael Scott Montague Fordham. New York: Pantheon.

Russel, F. 2000. Northrop fry on myth. New York & London: Routledge.

Tylor, Edward B. (1958) [1873, 1871]. The Origins of Culture and Religion in Primitive Culture, Volumes I and II of the 1873 edition of Primitive Culture. New York: Harper&  Brothers.

References

Abdī, Leilā & Akbar Sayyādkūh. (2013/1392SH). “Barresī-ye do šaxsīyat-e aslī-ye manzūme-ye veys va rāmīn bar asās-e olgū-ye safar-e qahremān”. Adab Pažūhī. Year 7. No. 24. Pp. 129-147.

Afīfī, Rahīm. (1995/1374SH). Asātīr va farhang-e īrān. Tehrān: Tūs.

Asāriyān, Mohammad Javād et. al. (2014/1393SH). "Tahlīl-e keyfīyat-e bīdārī-ye qahremān-e darūn dar šaxsīyat-e siyāvaš va keyxosrow bā tekīye bar nazarīye-ye parson- kay mār". Journal of epic literature. Year. 10. No. 17. Pp.107-134.

Āydenlou, Sajjād. (2009/1388SH). "Siyāvaš, masīh va key-xosro". Fasl-nāme-ye Pažūheš-hā-ye Adabī. Year. 6. No. 23. Pp. 9-24.

Bābākhāni, Mostafā. (2010/1389H). “Ostūre dar šenāxt-e adabiyāt”. Fasl-nāme-ye Naqd-e Adabī. Year 3. No. 11 & 12. Pp. 7-23.

Bahār, Mehrdād. (1996/1375SH). Pažūhešī dar asātīr-e īrān. Tehrān: Āgāh.

_____________. (2005/1384SH). Az ostoure tā tārīx. Tehrān: Češme.

Bastide, Roger. (1991/1370SH). Dāneš-e asātīr (La Mythologie). Tr. by Jalāl Sattārī. Tehrān: Tūs.

Bilsker, Richard. (2009/1388SH). Andīše-ye young (On Jung). Tr. by Hossein Pāyandeh. 3^rd ed. Tehrān: Āšiyān.

Bulfinch, Thomas. (1998/1377SH). Asr-e afsāne (The Age of Fable). Tr. By Mehdād Īrānī and Kāfīyeh Nasīrī. Tehrān: Qatre.

Campbell, Joseph. (2001/1380SH). Ghodrat-e ostūre (The Power of myth). Tr. by Abbās Moxber. Tehrān: Markaz.

______________. (2010/1389SH). Qahramān-e hezār čehre (The hero with a thousand faces). Tr. by Šādī Xosrow-panāh. 4^th ed. Mashhad: Gol-e Āftāb.

Cassirer, Ernst. (1988/1367SH). Zabān va ostoure (language and myth). Tr. by Mohsen Salāsī. Tehrān: Noqre.

Eliade, Mircea. (2003/1382SH). Ostoure, ro'yā, rāz (Myths, Dreams, Mysteries). 3^rd ed. Tr. by Ro'yā Monajjem. Tehrān: Elm.

Esmā’īl-pūr, Abolqāsem. (1998/1377SH). Ostoure, bayān-e namādīn. 1^st ed. Tehrān: Sorūš.

Ferdowsī, Abolqāsem. (2008/1387SH). Šāh-nāme. With the effort of Sa'eīd Hamīdiyān. 13^th ed. Tehrān: Qatre.

__________________. (2010/1389H). Šāh-nāme.  With the effort of Jalāl Xāleqī Motlaq. 2^nd ed. Tehrān: The Great Islamic Encyclopedia Center.

Frye, Northrop. (1998/1377SH). Tahlīl-e naqd (Anatomy of Criticism). Tr. By Sāleh Hosseinī. Tehrān: Nīlūfar.

Hadīdī, Javād. (1994/1373SH). Az Sa’dī ta ārāgon (Ta’sīr-e adabiyāt-e fārsī dar adabiyāt-e farānce). Tehrān: Markaz-e Našr-e Dānešgāhī.

Hasan Zādeh Dastjerdī, Afsāne. (2015/1394SH). "Tahlīl-e sāxtār-e romān-e čerāq-hā rā man xāmūš mīkonam bar asās-e kohan-olgū-ye safar-e qahremān". Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year. 11. No. 14. Pp. 49-79.

Hassan Dūst, Mohammad. (2014/1393SH). Farhang-e rīše-šenāxtī-ye zabān-e fārsī. Vol. 1. Tehrān: Farhangestān-e Zabān va Adab-e Fārsī.

Hasūrī, Ali. (2001/1380SH). Siyāvašān. Tehrān: Češme.

Ja’far Pūr, Mīlād et. al. (2013/1392SH). "Asātīr-e īrān dar āyene-ye xāneš va daryāft-e hossein majīb al-mesrī". Pažūheš-hā-ye adabiyāt-e tatbīqī. No. 1. Pp. 3-46.

K. Gordon, Walter. (1992/1370SH). “Dar-āmadī bar naqd-e kohan-olgūeī”. Tr. by Jalāl Soxanvar. Adabestān-e Farhang va Honar. No. 16. Pp. 28-31.

Kangarānī, Manīže. (2009/1388SH). “Tahlīl-e tak-ostūre nazd-e Campbell bā negāhī be revāyat-e yūnos va māhī”. Journal of the Academy of Art. No. 14, Pp. 75-91.

Makaryk, Irena Rima. (2009/1388SH). Dāneš-nāme-ye nazarīye-hā-ye adabī mo’āser (Encyclopedia: approaches, scholars, terms). Tr. by Mehrān Mohājer & Mohammad Nabavī. 1^st ed. Tehrān:  Āgah.

Meskūb, šāhrox. (1975/1354SH). Sog-e siyāvaš. 3^rd ed. Tehrān: Xārazmī.

Mīr Mīrān, Seyyed Mojtabā and Anūš Morādī. (2012/1391SH). "Tahlīl-e Kohan-olgūeī-ye dāstān-e rostam va esfandiyār". Fasl-nāme-ye Taxassosī-ye Motāle’āt-e Dāstānī. Year. 1. No. 2. Pp. 95-109.

Moreno, Antonio. (2007/1386SH). Yūng, xodāyān va ensān-e modern (Jung, Gods and modern man). Tr. by Dārīyūš Mehrjūeī. Tehrān: Markaz.

Nāmvar Motlaq, Bahman. (2013/1392SH). Dar-āmadī bar ostūre-šenāsī: nazarīye-hā va kārbord-hā. Tehrān: Soxan.

Nedā, Tāhā. (2004/1383SH). Adabiyāt-e tatbīqī. Tr. by. Hādī Nazarī Monazzam. 1^st ed. Tehrān: Ney.

Parvīnī, Xalīl. (2010/1389SH). "Nazarīye-ye adabiyāt-e tatbīqī-ye eslāmī: gāmī mohem dar rāstā-ye āsīb-zodāeī az adabiyāt-e tatbīqī ". Zabān va Adabiyāt-e Arabī. Year. 6. No. 14. Pp. 55-80.

Qā’emī, Farzād. (2014/1393SH). "Naqd va tahlīl-e sāxtār-e ā’īnī-ye ostūre-ye siyāvaš (Moqāyese-ye siyāvaš - siyāvašān bā terājedī dionīsiyā bar mabnā-ye nazarīye-ye ostūre va ā’īn-hā)". Naghd-e Ādabī. Year 7. No. 25, Pp. 153-184.

Rezāeī Dašt Aržane, Mahmūd and Parvīn Golī Zāde. (2011/1390SH). “Barrasī-ye tahlīlī tatbīqī-ye siyāvaš, ozīrīs & ātīs”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year. 7. No. 22. Pp. 45-65.

Rosenberg, Donna. (2000/1379SH).  Asātīr-e jahān: dāstān-hā va hamāse-hā (World mythology: an anthology of the great myths and epics). Tr. by Abdolhossein Šarīfiyān. Tehrān: Asātīr.

Ruthven, Kenneth Knowles. (2008/1387SH). Ostoure (Myth). Tr. by Abolqāsem Esmā'īl-pūr. Tehrān: Markaz.

Rūyānī, Vahīd and Mansūr Hātamī Nejād. (2015/1394SH). "Siyāvaš va ostūre-ye bāzgašt-e jāvedāne". Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year. 11. No. 40. Pp. 239-261.

Sāne’ Pūr, Maryam. (2011/1390SH). "Ostūre-šenāsī-ye tatbīqī dar sonnat-e farhangī-ye qarb". Qarb-šenāsī-ye bonyādī. Year. 2. No. 1. Pp. 25-38.

Tāherī, Mohammad and Hamīd Āqājānī. (2013/1392SH). “Tabīn-e kohan-olgū-ye safar-e qahramān bar asās-e ārā-ye yong va campbell dar haft-xān-e rostam”. Azad University Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Year. 9. No. 32. Pp. 169-197.

Vogler, Christopher. (2008/1387SH). Safar-e nevīsande (The Writer’s Journey: Mythic Structure for Writers). Tr. by Mohammad Gozar Ābādī. Tehrān: Mīnū-ye Xerad.

Xāleqī Motlaq, Jalāl. (1993/1372SH). Gol-e ranj-hā-ye kohan (Selected Articles). With the efforts of Alī Dehbāšī. Tehrān: Markaz.

Xātamī, Seyyed Hāšem. (2007/1386SH). "Barresī-ye ārash, jašn-e tīrgān va basāmad-e hozor-e ān-ha dar adab-e fārsī". Našrīye-ye Dāneškade Adabiyāt va Olūm-e Ensānī-ye Dānešgāh-e Šahīd Bāhonar-e Kermān . No. 22. Pp. 83-111.

Xāvarī, Seyyed Xowsro & Žāle Kahnamūeī pūr. (2010/1389SH). "Naqd-e ostūreeī va jāygāh-e ān dar adabiyāt-e tatbīqī". Pažūheš-e Zabān-hā-ye Xārejī. Year 15. No. 57. Pp. 41-53.

Yāvarī, Hūrā. (2008/1387SH). Ravān-kāvī va adabiyāt (do matn; do ensān; do jahān). Tehrān: Soxan.

Zarrīnkūb, Abdolhossein. (1999/1378SH). Naqd-e adabī (Jost-o-jū dar osūl-e raveš-hā va mabāhes-e naqqādī bā barresī va tārīx-e naqd va naqqādān). Tehrān: Amīrkabīr.

Pūrdāvūd, Ebrāhīm. (1998/1377SH). Yašt-hā. Tehrān: Asātīr.