خوانش نشانه‌های اسطوره‌ای رمان ولی دیوانه‌وار اثر شیوا ارسطویی

الموضوعات :

نرگس باقری ¹

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان

تاريخ الإرسال : 01 الخميس , محرم, 1442 تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 08 الأحد , شعبان, 1442

الکلمات المفتاحية: رمان, ادبیات داستانی, اسطوره‌شناسی, شیوا ارسطویی, ولی دیوانه‌وار,

ملخص المقالة :

اسطوره‌ها همواره پیوند عمیقی با ادبیات داشته‌اند و می‌توانند علاوه بر معنا، بر فرم و ساختار صوری اثر، تأثیر بگذارند. بررسی و تحلیل مناسبات اسطوره‌ای یک متن ادبی نقش مهمی در تبیین و دریافت معانی و مفاهیم آن دارد. هدف از پژوهش حاضر خوانش نشانه‌های اسطوره‌ای رمان ولی دیوانه‌وار نوشتۀ شیوا ارسطویی به روش تحلیلی ـ توصیفی است. نتایج بررسی این رمان بر مبنای خوانش اسطوره‌ای نشان می‌دهد که معانی و حتی فرم رمان از اسطوره تأثیر پذیرفته و احضار اسطورۀ شیوا به متن رمان، علاوه بر کمک به گسترش مفاهیم رمان، در فرم و پیشبرد روایت نقش داشته است؛ یعنی زنی که در دایرة ساعت می‌رقصد، با حرکت خود ریتم رمان را تنظیم می‌کند و مشخص می‌سازد که کدام ماجرا در چه زمانی روایت شود. همچنین رمزگان‌های مختلفی همچون نام‌ها (شیوا، خدای سه‌سر هندی...)، مکان‌ها (آب‌انبار، جعبة پاندورا، پالمیر...) و مفاهیمی چون مرگ و نوشتن در این رمان به عنوان واحدهای معناداری از یک گفتمان اسطوره‌ای هستند.

المصادر:

آرزویان. درو. 1382. «تصویرسازی اسطوره‎‌ای». فصلنامۀ الکترونیکی فرهنگی پیمان. س7. ش 25.

ارسطویی. شیوا. 1397. ولی دیوانه‌وار. تهران: چشمه.

اسماعیل‌پور. ابوالقاسم. 1389. «بررسی و تحلیل تصاویر و نقش برجسته‌ها در اساطیر آفرینش هند». دو فصلنامة علمی ـ پژوهشی هنرهای تجسمی نقش‌مایه. س3. ش6. صص 28-21.

ـــــــــــــــــــ . 1377. اسطوره، بیان نمادین. تهران: سروش.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم و مهدیه سیّدنورانی. 1378. «اسطورۀ دمتر ـ پرسفونه» پژوهشنامۀ ادیان. س2. ش4. صص 46-25.

الیاده، میرچا. 1362. چشم اندازهای اسطوره. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: توس.

ــــــــــ . 1396. اسطوره، رویا، راز. ترجمۀ رویا نجم. چ2. تهران: علم.

ایونس، ورونیکا. 1373. شناخت اساطیر هند. ترجمۀ باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

اوپانیشاد (سرّ اکبر). 1368. ترجمۀ دارا شکوه از متن سانسکریت با مقدمه، حواشی، تعلیقات، لغت‌نامه و اعلام به سعی و اهتمام تاراچند و محمدرضا جلالی نایینی. تهران: علمی و فرهنگی.

بارت، رولان. 1382. اسطوره، امروز. ترجمۀ شیرین دخت دقیقیان. تهران: توس.

باقری، نرگس. 1392. «دگرگونی ایزدبانوان در رمان خوف نوشتۀ شیوا ارسطویی». فصلنامۀ ادبیات داستانی. س2. ش1. صص 15-5.

بورکهارت، تیتوس. 1369. هنر مقدّس (اصول و روش‌ها). ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.

بهگود گیتا (سرود خدایان). 1385. ترجمۀ محمدعلی موحد. تهران: خوارزمی.

بیگدلی، سعید و علی قاسم‌زاده. 1389. «عمده‌ترین جریان‌های رمان‌نویسی معاصر در انعکاس روایت‌های اسطوره‌ای». دو فصلنامة مطالعات داستانی. س1. ش1.صص 77 - 51.

بی‌نیاز، فتح الله. 1387. درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی. تهران: افراز.

پاستوری، ژان پیر. 1383. سماع زندگان. ترجمۀ حمیدرضا شعیری. تهران: قطره.

پاینده، حسین. 1386. «رمان پسامدرن چیست (بررسی شیوه‌های روایت در رمان آزاده خانم و نویسنده‌اش)». ادب پژوهی. س1. ش2. صص 47 - 11.

پین‌سنت، جان. 1380. شناخت اساطیر یونان. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

جواری، محمدحسین. 1383. اسطوره در ادبیات تطبیقی (مجموعه مقالات). تهران: سمت.

دادور، ابوالقاسم و محمد رحیمی. 1391. «بررسی تحلیلی مظاهر و مضامین رقص شیوا». جلوۀ هنر. ش8. س2. صص19-5.

دالاپیکولا، آنا ال. 1390. اسطوره‌های هندی. ترجمة عباس مخبر. چ2. تهران: مرکز.

دهخدا، علی‌اکبر. 1325. لعت‌نامه دهخدا. ج2. تهران: چاپخانه مجلس اسلامی.

روتون، کنت نولز. 1387. اسطوره. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: مرکز.

ژیران، ژ و لاکوئه. ک و ل. دلاپورت. 1375. فرهنگ اساطیر آشور و بابل. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکر روز.

سجادپور، فرزانه و ابراهیم جمالی. 1386. «نگرش‌های قالبی به زنان فراروی توسعه». همایش زن و سند چشم‌انداز بیست‌ساله. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.

سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکار‌‌شده (گزیده مقالات فارسی). تهران: قطره.

شایگان، داریوش. 1362. ادیان و مکتب‌های فلسفی هند. تهران: امیرکبیر.

کوپر، جی سی. 1379. فرهنگ هنرهای سنتی. ترجمۀ ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.

کوماراسوامی، آناندا. 1372. «رقص شیوا» مندرج در مجموعه مقالات مبانی هنر معنوی. ترجمۀ غلامرضا اعوانی. تهران: دفتر مطالعات دینی حوزه هنری تهران. صص 14-8.

گریمال، پیر1367. فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ احمد به منش. تهران: امیرکبیر.

علیجانی، محمد و محمد آهی. 1397. «ظرفیت‌ها و محدودیت‌‌های اسطوره‌پردازی در رمان جنگ». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س14. ش53. صص 280-243.

فکوهی، ناصر. 1358. پاره‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.

قائمی، فرزاد. 1389. «پیشینه و بنیادهای نظری رویکرد نقد اسطوره‌ای و زمینه و شیوۀ کاربرد آن در خوانش متون ادبی». فصلنامۀ نقد ادبی. دورۀ 3. ش11و12. صص 56-33.

قاسم‌زاده، علی و سعید بیگدلی. 1398. رمان اسطوره‌ای. تهران: چشمه.

مالمیر، تیمور و حسین اسدی‌جوزانی. 1387. «ژرف ساخت اسطوره‌ای رمان رود راوی». فصلنامۀ ادب پژوهی. س2. ش 6. صص 85-55.

میتفورد، میراندا بوروس. 1394. دایرة‌المعارف مصور نمادها و نشانه‌ها. ترجمة معصومه انصاری و حبیب بشیر‌پور. تهران: سایان.

ناس، جان بایر. 1383. تاریخ جامع ادیان. ترجمة علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.

نوین، رویا، حمیدرضا فرضی و علی دهقان. 1399. «بررسی رد پای اساطیر در رمان آتش بدون دود بر اساس نظریة ژرار ژنت». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س16.ش 59. صص 237-201.

همیلتون، ادیت. 1376. سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

یونگ، گوستاو. 1378. انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: جامی.

 

English soursece

Durand .Gilbert. 1992 b. Fingures mythiques et visages de l,oeuvre.De la mythocritique a la mythanalyse. Paris: Dunod.

Alī-jānī, Mohammad and Mohammad Āhī. (2019/1397SH). "Zarfīyathā va Mahdūdīyathā-ye Ostūre-pardāzī dar Rommāne Jang". Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 14^th Year. No. 53. Pp. 243-280. 

Arastūyī. Šīvā. (2019/1397SH). Valī Dīvāneh-vār. Tehrān: Češmeh.

Ārezūyān. Darū. (2004/1382SH). "Tasvīr-sāzī-ye Ostūreh-ī”. Fasl-nāmeh-ye Peymān Online. 7^th Year. No. 25.

Bāqerī. Narges. (2014/1392SH). “Degar-gūnī-ye Īzad-bānovān dar Rommāne Xof Nevešte-ye Šīvā Arastūyī”. Quarterly Journal of Fiction. 2^nd Year. No. 1. Pp. 5-15.

Barthes, Roland. (2004/1382SH). Ostūre Emrūz (Mythologies). Tr. by Šīrīn-doxte Daqīqīyān. Tehrān: Tūs.

Bhagavad Gita (Sorūde Xodāyān). (2007/1385SH). Tr. by Mohammad-alī Movahhed. Tehrān: Xārazmī.

Bīg-delī, Sa'īd and Qāsem-zāde Alī. (2011/1389SH). “Omde-tarīn Jaryānhā-ye Rommān Nevīsī-ye Mo'āser dar En'ekāse Revāyathā-ye Ostūreh-ī". 2Fasl-nāme-ye Motāle'āte Dāstānī. 1^st Year. No. 1. Pp. 51-77.

Bī-nīyāz. Fatho al-llāh. (2008/1387SH). Dar-āmadī bar Dāstān Nevīsī va Revāyat Šenāsī. Tehrān: Afrāz.

Bruce-Mitford, Miranda. (2016/1394SH). Dā'erato al-ma'ārefe Mosavare Namādhā va Nešānehā (The illustrated book of Signs and Symbols). Tr. by Ma'sūme Ansārī and Habīb Bašīr-pūr. Tehrān: Sāyān.

‎ Burckhardt, Titus. (1991/1369SH). Honare Moqaddas (Osūl va Ravešhā) (Principes et methodes de l'art scar'e). Tr by Jalāl Sattārī. Tehrān: Šorūš.

Coomaraswamy, Ananda. (1995/1373 SH). “Raqse Šīvā” Mondarej dar Majmū'e Maqālāte Mabānī-ye Honare Ma'navī (The dance of Shiva). Tr. by Qolām-rezā A'vānī. Tehrān: Daftare Motāle'āte Hoze-ye Honarī. Pp. 8-14.

Cowper, J. C. (2001/1379SH). Farhange Honarhā-ye Sonnatī. Tr. by Malīhe Karbāsīyān. Tehrān: Faršād.

Dād-var, Abo al-qāsem and Rahīmī, Mohammad. (2013/1391SH). “Barrasī-ye Tahlīlī-ye Mazāher va Mazāmīne Raqse Šīvā” Majale-ye Jelve-ye Honar. 2^nd Year. No. 8. Pp. 5-19.

Dallapiccola, Anna Libera. (2012/1390Sh). Ostūrehā-ye Hendī. Tr. by Abbas Moxber. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

Deh-xodā, Alī-akbar. (1947/1325SH). Loqat-nāme Deh-xodā. 2^nd ed. Tehrān: Čāp-xāne Majlese Eslāmī.

Eliade, Mircea. (1984/1362SH). Češm-andāzhā-ye Ostūre (‎Aspects du mythe). Tr. by Jallāl Sattārī. Tehrān: Tūs.

Eliade, Mircea. (2018/1396SH). Ostūre, Royā, Rāz. Tr by Ro'yā Najm. 2^nd ed. Tehrān: Elm.

Esmā'l-pūr, Abo al-qāsem. (2011/1389SH). "Barrasī va Tahlīle Tasāvīr va Naqš Barjastehā dar Asātīre Āfarīneše Hend". Two scientific-research quarterly journals of visual arts. 3^rd Year. No. 6. Pp. 21-28.

Esmā'l-pūr, Abo al-qāsem. (1999/1377SH). Ostūre, Bayāne Namādīn. Tehrān: Sorūš.

Esmā'l-pūr, Abo al-qāsem and Mahdīyeh Sayyed Nūrānī. (2000/1378SH). “Ostūre-ye Demeter-persephone”. Journal of Religions. 2^nd Year. No. 4. Pp. 25-46.

Fakūhī, Nāser. (1980/1358SH). Pārehā-ye Ensān-šenāsī. Tehrān: Ney.

‎ Grimal, Pierre. (1989/1367SH). Farhange Asātīre Yūnān va Rom (‎Dictionnaire de la mythologic Grecque et Romaine...). Tr. by Ahmad Beh-maneš. Tehrān: Amīr-kabīr.

Guirand, Felix. ‎Delaporte, Louis Joseph. (1997/1375SH). Farhange Asātīre Āšūr va Bābol (The myths of Assyria and Babylonia). Tr. by Abo al-qāsem Esmā'īl-pūr.

Hamilton, Edith. (1998/1376SH). Seyrī dar Asātīre Yūnān va Rom (‎Mythology: Timeless tales of Gods and Heroes). Tr. by Abdo al-hoseyn Šarīfīyān. Tehrān: Asātīr.

Ions, veronica. (1995/1373SH). Šenāxte Asātīre Hend (Indian mythology‎). Tr. by Bājelān Farroxī. 2^nd ed. Tehrān: Asātīr.

‎ Javārī, Mohammad-hoseyn. (2005/1383SH). Ostūre dar Adabīyyāte Tatbīqī (Majmū'e Maqālāt). Tehrān: Samt.

Jung, Carl Gustav. (2000/1378SH). Ensān va Sambolhā-yaš (Man and his symbols).Tr by Mahmūd Soltānī-ye. Tehrān: Jāmī.

Māl-mīr, Teymūr and Asadī-ye Jowzānī, Hoseyn. (2016/1394SH). “Žarf-sāxte Ostūreh-ī Rommāne Rūde Rāvī”. Fasl-nāme-ye Adab Pažūhī. 2^nd Year. No. 6. Pp. 55-85.

Noss, John Boyer. (2005/1383SH). Tārīxe Jāme'e Adyān (Man's religions). Tr. by Alī-asqar Hekmat. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Novīn, Rowyā, Hamīd-rezā Farzī and Alī Dehqān. (2021/1399SH). "Barrasī-ye Rade Pā-ye Asātīr dar Rommāne Ātaše Bedūne Dūd bar Asāse Nazarīye Gérard Genette". Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 16^th Year. No. 59. Pp. 201-237.

Pastori, Jean Pierre. (2005/1383SH). Samā'e Zendegān (La dance des vifs). Tr. by Hamīd-rezā Šo'eyrī. Tehrān: Qatreh.

Pāyande, Hoseyn. (2008/1386SH). “Rommāne Pasā-modern Čīst (Barrasī-ye Šīvehā-ye Revāyat dar Rommāne Āzāde Xānom va Nevīsandeh-aš)”. Adab-pažūhī. 1^st Year. No. 2. Pp. 11-47.

Pinsent, John. (2002/1380SH). Šenāxte Asātīre Yūnān (Greek mythology). Tr. by Bājelān Farroxī. Tehrān: Asātīr.

Qā'emī, Farzād. (2011/1389SH). “Pīšīne va Bonyādhā-ye Nazarī-ye Rūy-karde Naqde Ostūreh-ī va Zamīne va Šīve-ye Kār-borde ān dar Xāneše Motūne Adabī”. Fasl-nāme-ye Naqde Adabī. 3^rd Year. No. 11-12. Pp. 33-56.

Qāsem-zāde, Alī va Bīgdelī, Sa'īd. (2009/1387SH). Rommāne Ostūreh-ī. Tehrān: Češme.

Ruthven, Kenneth Knowles. (2009/1387SH). Ostūre. Tr. by Abo al-qāsem Esmā'īl-pūr. Tehrān: Markaz.

Sajjād-pūr, Farzane and Jamālī Ebrāhīm. (2008/1386SH). “Negarešhā-ye Qālebī be Zanān Farā-ravī-ye Tose'e". Hamāyeše Zan va Sanade Češm-andāze Bīst Sāle. Islamic Azad University, Saveh Branch.

Sarkārātī, Bahman. (2000/1378SH). Sāyehā-ye Šekār Šode (Gozīde Maqālāte Fārsī). Tehrān: Qatre.

Šāygān. Dārūš. (1984/1362SH). Adyān va Maktabhā-ye Falsafī-ye Hend. Tehrān: Amīr-kabīr.

Ūpānīšād. (Serre Akbar). (1990/1368SH). Tr. by Dārā Šokūh az Matne Sanskrīt ba Moqaddame, Havāšī, Ta'līgāt, Loqat-nāme va E'lām be Sa'y va Ehtemāme Tārā-čand va Mohammad-rezā Jalālī Nāyīnī. Tehrān: Elmī va Farhangī.