تحلیل شخصیت‌ها مفاهیم اساطیری و انواع آن در رمان سمفونی مردگان

الموضوعات :

سهیلا شیخلو ¹ , حمیدرضا اردستانی رستمی ² , اسماعیل آذر ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی علوم و تحقیقات تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 05 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442 تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , صفر, 1443 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: رمان, نقد اسطوره‌ای, عباس معروفی, نقد کهن‌الگویی, سمفونی مردگان,

ملخص المقالة :

به کار بردن عناصر و مضامین اسطوره‌ای ـ کهن‌الگویی، یکی از مفاهیم و مؤلفه‌های موجود در رمان‌های فارسی است. در این مقاله کوشش شده است با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، مؤلفه‌های اسطوره‌ای در رمان سمفونی مردگان اثر عباس معروفی بررسی‌ شود. کاربرد اسطوره در رمان حاضر ممکن است با قصد قبلی نویسنده و یا با توجّه به کهن‌الگوهای نخستین بشر، به ‌صورت غیرارادی در رمان آورده شده باشد که نشان‌گر آگاهی نویسنده از اسطوره‌ها و نمادهای ایران و جهان، فرهنگ دینی، ملی و قومی است. صرف نظر از درون‌مایۀ اصلی رمان که قتل و برادرکشی است و با اسطوره هابیل و قابیل پرورانده شده‌، معروفی برای درک رمان خود از اسطوره‌های مختلفی استفاده کرده است که آن‌ها را می‌توان به سه دستۀ اساطیر شاهنامه‌ای (سیاوش، ایرج، بیژن و منیژه و...)، حیوانات اساطیری (ققنوس، کلاغ، گرگ، پروانه، ماهی) و مفاهیم اسطوره‌ای (آفرینش، دوگانه‌نگری، پالایش، ماندالا، گیاه‌پیکری و...) تقسیم کرد. نظر به گسترده و وسیع بودن این مفاهیم، در این پژوهش، تنها به مفاهیمی که در پژوهش‌های دیگر، کمتر به آن‌ها پرداخته شده است، توجّه می‌شود.

المصادر:

اسحاقیان، جواد. 1387. از خشم و هیاهو تا سمفونی مردگان. تهران: هیلا.

اظهری، محبوبه و سهیلا صلاحی مقدم. 1391. «تحلیل روان‌کاوانۀ شخصیت‌های رمان سمفونی مردگان، براساس آموزه‌های زیگموند فروید و شاگردانش». ادبیات پارسی معاصر. س2. ش2. صص17ـ1. 

الیاده، .1362. چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمه جلال ستاری. چ1. تهران: توس.

اوشیدری، جهانگیر .1371. دانشنامۀ مزدیسنا (واژه نامۀتوضیحی آیین زرتشت). چ1. تهران: مرکز.

تفضلی، احمد. 1354. مینوی خرد. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

رنجبر، ابراهیم و حسین ثنایی مقدم. 1390. «نقش اسطوره‌ها و افسانه‌ها در آثار عباس معروفی». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. ش1. صص68ـ47.   

سرکاراتی، بهمن. 1371. بنیان اساطیری حماسۀ ملی ایران. تهران: بنیاد شاهنامه فردوس.

سگال، رابرت آلن. 1389. اسطوره. ترجمۀ فریده فرنودفر. چ2. تهران: بصیرت.

سلجوقی، زهرا و عسگر صلاحی. 1394. «بررسی تطبیقی داستان هابیل و قابیل با داستان سمفونی مردگان». دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی. س10. صص736ـ731.

شوالیه، ژان و آلن گربران.1387. فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

طالبیان، یحیی و دیگران. 1386. «جدال خیر و شر؛ درونمایۀ شاهنامه فردوسی و کهن‌الگوی روایت». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. ش3. صص116ـ101.  

فردوسی، ابوالقاسم. 1366. شاهنامه. دفتر اول. تصحیح جلال خالقی مطلق. زیر نظر احسان یار شاطر. نیویورک: بنیاد میراث ایران.

ــــــــــــــــــــــــــ . 1369. شاهنامه. دفتر دوم. تصحیح جلال خالقی مطلق. زیر نظر احسان یار شاطر. نیویورک: بنیاد میراث ایران.

ــــــــــــــــــــــــــ .  1371. شاهنامه. دفتر سوم. تصحیح جلال خالقی مطلق. زیر نظر احسان یار شاطر. نیویورک: بنیاد میراث ایران.

فریزر، جیمز جرج. ۱۳۸۳. شاخه زرین. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.

فیست، جس. 1384. نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ یحیی سیّد محمدی. تهران: روان.

کزازی، میرجلال‌‌الدین. 1388. رؤیا، حماسه، اسطوره. چ5. تهران: مرکز.

کوپر، جی. سی. 1380. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: فرهنگ نشر نو.

معروفی، عباس. 1388.سمفونی مردگان. تهران: ققنوس.

موسوی،مصطفی و ثمین اسپرغم. 1389. «نقد اسطوره شناسی قصه «دختر نارنج و ترنج» و بررسی پیش زمینه‌های فرهنگی کاربرد نارنج، ترنج و انار در این قصه». نقد ادبی. س۳. ش12و11. صص255ـ233.

وکیلی، شروین. ۱۳۸۹. اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی. چ1. تهران: پازینه.

هاشمیان، لیلا و پیمان دهقان‌پور. 1389. «بازتاب اسطوره هابیل و قابیل در برخی از رمان‌های ادبیات ایران و جهان». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی داشنگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س6. ش21. صص 183-207.

یاوری، حورا. 1374.روان‌کاوی و ادبیات: دومتن، دوانسان. دو جهان. تهران: تاریخ ایران.

یشت‌ها. ۱۳۷۷. ترجمه ابراهیم ‌پورداوود. ج2. چ1. تهران: اساطیر.

یکتا، الهام. 1384. ازل تا ابد: درون‌کاوی رمان سمفونی مردگان. تهران: ققنوس.

 

English sources

Coates, Simon. Scissors or Sword? The Symbolism of a Medieval Haircut, (5 May 1999). History Today.

Azhari, Mahboube and Soheyla Salahi Moghaddam. (2012/1391SH). “Tahlīl-e Ravān-kāvāneŠaxsīyathā-ye Romān-e Samfonī-ye Mordegān, bar asās-e Āmūzehā-ye Sigmund Freudvašāgerdānaš”. Contemporary Persian Literature Quarterly Journal. Year. 2. No. 2. Pp. 1-17.

Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2021, May 16). Adonis. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/Adonis-Greek-mythology

Chevalier, Jean and Alain Gheerbrant. (2008/1387SH). Farhang-e Nomādhā (Dictionnaire des symbols). Tr. by SoudabehFazaeli. Tehran: Jeihoon.

Cooper, Jean C. (2001/1380SH). Farhang-e Mosavvar-e Namādhāy-e Sonnati (An Illustreated Encyclopedia of Traditional Symbols). Tr. by Maliheh Karbasian. Tehran: Farhange Nashre No.بو

Eshaghian, Javad. (2008/1387SH). Az XašmvaHayāhūtāSamfonī-ye Mordegān. Tehran: Hila.

Feist, Jess. (2005/1384SH). Nazarīyehā-ye Šaxsīyat (Theories of Personality). Tr. by Yahya Seyyed Mohammadi. Tehran: Ravan.

Ferdowsi, Abul-Qasem. (1987/1366SH). Šāhnāme.With the Effort of Jalal Khaleghi Motlagh.  Supervised by Ehsan Yarshater. Vol. 1. NewYork:  Iran Heritage Foundation.

Ibid. (1990/1369SH). Vol. 2.

Ibid. (1992/1371SH). Vol. 3.

Frazer, James. (2004/1383SH). Šāxe-ye Zarrīn (The Golden Bough). Tr. by Kazem Firouzmand. Tehran: Agah.

Hashemian, Leila and Peyman Dehghanpour. (2010/1389SH). “Bāztāb-e Ostūre-ye HābīlvaQābīldarBarxīazRomānhā-ye Adabiyāt-e ĪrānvaJahān”. Mytho-Mystic Literature Quarterly Journal. Year 6. No. 21. Pp. 183-207.

Kazzazi, Mir Jalaleddin. (2009/1388SH). Ro’yā, Hamāse, Ostūre. 5^th ed. Tehran: Markaz.

Maroufi, Abbas. (2009/1388SH). Samfonī-ye Mordegān. Tehran: Qoqnoos.

Mousavi, Mostafa & Samin Espargham. (2009/1389). Naqd-e Ostūre-šenāsi-ye Qesse. Year. 3. No. 11, 12. Pp. 233-255.

Oshidari, Jahangir. (1992/1371SH). Daneš-nāme-ye Mazdīsnā. First ed. Tehran: Markaz.

Ranjbar, Ebrahim and Hossein Sanaei Moghaddam. (2012/1391SH). “Naqš-e OstūrehāvaAfsānehādarĀsār-e Abbas Maroufi”. Pažūhešhā-ye Nqd-e AdabīvaSabk-šenāsī. No. 1. Pp. 47-68.

Sarkarati, Bahman. (1992/1371SH). Bonyān-e Asātīrī-ye Hamāsr-ye Melli-ye Īrān. Tehran: Bonyād-e Šāhnāme-ye Ferdosī.

Saljoughi, Zahra and Asgar Salahi. (2015/1394SH). “Barrasī-ye Tatbīqī-ye Dāstān-e HābīlvaQābīlbāDāstān-e Samfonī-ye Mordegān”. The 10^th International Conference for the Promotion of Persian Language and Literature.

Segal, Robert Alan. (2010/1389SH). Ostūre (Myth: a very Short Introduction). Tr. by FarideFarnoudfar. 2^nd ed. Tehran: Basirat.

Tafazzoli, Ahmad. (1975/1354SH). Mīnū-ye Xerad. Tehran: Bonyād-e Farhang-e Iran.

Talebian, Yahya and et al. (2007/1386SH). “Jedāl-e Xeyr o Šar: Darūn-māye-ye Šāhnāme-ye Fedowsīva Kohan-olgū-ye Revāyat”. Majale-ye Dāneškade-ye AdabiyātvaOlūm-e Ensānī-ye Mašhad. No. 158. Pp. 101-116.

Vakili, Shervin. (2009/1389SH). Ostūre-šenāsi-ye Pahlevānān-e Īrānī. 1^st ed. Pazine .

Yašthā, (1999/1377SH). Tr. by Ebrahim Pourdavoud. 1^sh ed. Tehran: Asatir.

Yavari, Houra. (1995/1374SH). Ravān-kāvivaAdabiyāt: do Matn, do Ensān, do Jahān. Tehran: Našr-e Tārīx-e Īrān.

Yekta, Elham. (2005/1384SH). Aazaltā Abad: Darūn-kāvī-ye Romān-e Samfonī-ye Mordegān. Tehran: Qonoos.