تطبیق روایت عشق ایزدان اساطیری و نظریۀ مثلث عشق (نمونه موردی: خدایان هند، یونان و میان‌رودان)

الموضوعات :

سحر ذوالقدری ¹ , زهرا انصاری ² , فرامرز خجسته ³ , حسین میرزا نیک نام ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات و فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه هرمزگان
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه هرمزگان
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان

تاريخ الإرسال : 29 الجمعة , ذو الحجة, 1445 تاريخ التأكيد : 21 الثلاثاء , ربيع الأول, 1446 تاريخ الإصدار : 17 الأربعاء , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: مثلث عشق, رابرت استرنبرگ, الهگان, ایزدان, اساطیر هندی و یونانی,

ملخص المقالة :

تجربۀ عشق‌ورزی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین روابطی است که انسان‌ها در طول زندگی خود تجربه می‌کنند و از دیرباز موردتوجه جدی فلاسفه و اندیشمندان بوده است. نظریۀ مثلث عشق رابرت. جی استرنبرگ یکی از آرایی است که به بررسی این مقوله از دیدگاه روان‌شناسی پرداخته است و در تحلیل متون داستانی، کاربرد فراوان دارد. بر اساس این نظریه، عشق دارای سه جنبۀ: صمیمیت، اشتیاق و تعهد است که از ترکیب این سه جنبه، هفت گونه عشق‌ورزی پدیدار می‌شود. نوشتار حاضر با روش تحلیلی ـ تطبیقی می‌کوشد تا با تکیه ‌بر نظریۀ مثلث عشق استرنبرگ، به تبیین و تحلیل کنش‌های عاشقانۀ آن دسته از خدایان اساطیریِ هند، یونان و میان‌رودان بپردازد که روایاتی از آن‌ها برجای ‌مانده است. پس از تطبیق روایات ایزدان و ایزد بانوان با انواع هفت‌گانه عشق در نظر استرنبرگ، دانسته شد که فراوانیِ عشق شیفتگی بی‌خردانه در یونان و نیز عشق تهی، شراکتی و کامل در هند، به نسبت دو حوزۀ دیگرِ فرهنگی پژوهش، بیشتر است. در حوزۀ فرهنگی میان‌رودان، عشق شاهد مثال‌های کمتری دارد. این موضوع می‌تواند بازتابی از تلقی و تصور رایج مردم این مناطق از مفهوم عشق نیز باشد. این پژوهش نشان از ذهن پیچیدۀ انسان‌های نخستین در مسائل احساسی و انتزاعی دارد.

المصادر:

استرن¬برگ، رابرت. جی، 1397. قصه عشق نگرشی تازه به روابط میان زن و مرد. ترجمه مرضیه محمدبکی، تهران: عالی‌تبار.
استورم، ریچل، 1399. اسطوره¬ها و افسانه¬های شرق. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل¬پور، چاپ دوم، تهران: چشمه.
افلاطون، 1387. ضیافت یا سخن در خصوص عشق. ترجمه محمدعلی فروغی، چاپ دوم، تهران: جامی.
ایونس، ورونیکا، 1397. اساطیر هند. ترجمه محمدحسین باجلان فرخی، چاپ سوم، تهران: اساطیر.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم، 1352. قصه‌های ایرانی. تهران: امیرکبیر.
بارون، رابرت، دان، بیرن، نایلا، برنسکامب، 1388. روان¬شناسی اجتماعی. ترجمه یوسف کریمی، چاپ دوم، تهران: روان.
برن، لوسیلا، 1386. اسطوره‌های یونانی. ترجمه عباس مخبر، چاپ چهارم، تهران: مرکز.
بیرل، آن، 1384. اسطوره¬های چینی. ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.
بیرلین، ج. ف.، 1400. اسطوره¬های موازی. ترجمه عباس مخبر، چاپ دهم، تهران: مرکز.
پیام عسگری، فهیمه 1392 بررسی عشق و صحنه آشنایی در برخی آثار فارسی و فرانسه. رساله دکتری. به راهنمایی محمد زیار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
پین‌سنت، جان، 1396. اساطیر یونان، ترجمه محمدحسین باجلان فرخی، چاپ سوم، تهران: اساطیر.
جلالی نائینی، محمدرضا، ۱۳۷۲، گزیده سرودهای ریگ‌ود. چاپ سوم، تهران: نقره.
حافظ، شمس¬الدین محمد، 1382. به کوشش خلیل خطیب¬رهبر، چاپ سی¬و¬پنجم، تهران: صفی‌علیشاه.
حسین¬¬آبادی، سارا و واردی، زرین¬تاج، 1400. نظریۀ «مثلث عشق» اشتنبرگ و انطباق آن با دو منظومۀ خسرو و شیرین نظامی و ویس و رامین اسعد گرگانی. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی بهار ادب، 1462، صص.102 ـ 89.
رشیدی¬ظفر، محبوبه، 1399. بررسی ارتباطات عاطفی در شخصیّت‌های اصلی آثار سیمین دانشور و احمد محمود بر اساس نظریه مثلّث عشق رابرت استرنبرگ. رساله دکتری. به راهنمایی سهیلا قسیمی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
رشیدی¬ظفر، محبوبه و قسیمی¬ترشیزی، سهیلا، 1399. تحلیل ارتباطات عاطفی زنان در آثار سیمین دانشور. زن و فرهنگ، 1144، صص.59 ـ 47.
رشیدی¬ظفر، محبوبه، قسیمی¬ترشیزی، سهیلا، کوشکی، شیرین و گذشتی، محّمد علی، 1399. بررسی مؤلّفه¬های عشق در رمان سووشون، بر اساس نظریۀ مثلّث عشق استرنبرگ. پژوهشنامه ادبیات داستانی، 91، صص.60ـ43.
DOI: 10.22126/rp.2020.4510.1174
شوپنهاور، آرتور، 1386. جهان و تأملات فیلسوف: گزیده¬هایی از نوشته¬های آرتور شوپنهاور. گزیده و ترجمه رضا ولی¬یاری، تهران: مرکز.
شفا، شجاع¬الدین، 1383. افسانه خدایان. چاپ اول، تهران، دنیای نو.
فروم، اریک، 1400. هنر عشق ورزیدن. ترجمه پوری سلطانی، چاپ چهل¬و¬یکم، تهران: مروارید.
ضیمران، محمد و سیحون، فریده، 1372. نگرشی تطبیقی بر اسطوره عشق در فرهنگ¬های کهن با تکیه بر اندیشه ¬های حافظ. ایران‌شناسی، 20، صص. 745 ـ 757.
فریزر، جیمز جرج، 1392. شاخه زرین. ترجمه کاظم فیروزمند، چاپ هفتم، تهران: آگاه.
ف‍ی‍ش‍ر، ه‍ل‍ن، 1396. ‌چرا عاشق می‌شویم؟ ماهیت و فرآیند عشق‌ رمانتیک. چاپ دوم، ترجمه سهیل‌سمی، تهران: ققنوس.
کجباف، محمدباقر، 1378. روان¬شناسی رفتار جنسی. تهران: روان.
گریمال، پی¬یر، 1391. اساطیر جهان 2. ترجمه مانی صالحی¬علامه، چاپ دوم، تهران: مهاجر.
ــــــــــــ ، 1400. اساطیر جهان 3. ترجمه مانی صالحی¬علامه، چاپ سوم، تهران: مهاجر.
گریوز، رابرت، 1394. جهان اسطوره‌ها. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: جامی.
ماسون¬اورسل، پل، مورین، لوئیس، 1398. شناخت نامۀ اسطوره¬های هندی. ترجمه محمد شکری‌فومشی و اکرم دژهوست¬گنک، تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
مجد، امید و مجد، پروانه، 1390. نظریة «مثلث عشق» اشتنبرگ و انطباق آن با عقائد سعدی. زن در فرهنگ و هنر، 24، صص 89ـ81.
محمودی، معصومه، 1399. نظریۀ عشق استرنبرگ و نقد تطبیقی داستان معاصر. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 23، صص.291 ـ 260.
DOI: 10.30465/lir.2020.4899
مک¬کال، هنریتا، 1386. اسطوره¬های بین¬النهرینی. ترجمه عباس مخبر، چاپ چهارم، تهران: مرکز.
نوسباوم،مارتا و دیگران، ۱۳۹۸.درباره عشق. ترجمه آرش نراقی، چاپ دهم، تهران: نی.
هوک، سیموئل هنری، 1399. اساطیر خاورمیانه. ترجمه علی¬اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، چاپ پنجم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

English Sources
Sternberg Robert J (1986), “A triangular theory of love”. Psychological Review, Vol. 93, NO.2, 119 ـ 135.