هفت زینة مهری در هفت خوان بیژن

الموضوعات :

قدمعلی سراّمی ¹ (دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان ـ)
سیما منصوری ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک)

تاريخ الإرسال : 06 الأحد , شعبان, 1436 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 20 الأربعاء , رجب, 1432

الکلمات المفتاحية: آتش, هفت‌خوان, میتراییسم, جادوگر, گراز,

ملخص المقالة :

هرگاه در داستان پارتی بیژن و منیژه با باریک‌بینی نگریسته شود، بن‌مایه‌های اساطیری نهفته در آن جلوه‌ای پررنگ‌تر می‌یابد و ارتباطی عمیق و ریشه‌دار با بنیان‌های اعتقادی کیش مهر و عناصر زندة هفت‌خوانی را که با اعمال یلان اسطوره‌ای هفت‌خوان‌ساز مرتبط است،‌ به نمایش می‌گذارد. بیژن جوان پس از گذران روند آغازین سلوک میترایی، در حالی‌که رازآموزی را از سرگذرانده و آماده انجام مراحل عملی آزمون است، به فرمان مرشد مهری خویش راهی سفر ارمان می‌شود تا با کشتن گرازان بیشة ارمان- که نمادی از اژدرکشی باستان است- شایستگی خود را به اثبات برساند. در توران‌زمین حوادثی را از سر می‌گذراند که همسانی شگفتی با سختی‌های مراحل سلوک مهری دارد و چنین به نظر می‌رسد که زینه‌های آیینی همچون گورخوابی؛ عبور از دالان‌های تاریک و سرما و گرما؛ غسل تعمید و تحمل گرسنگی و غربت، که از مشخصه‌های آزمون سالکان میترایی است، را می‌گذراند.

المصادر:

کتابنامه

اوشیدری، جهانگیر. 1386. دانشنامه مزدیسنا. چ 4. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1387. پژوهشی در اساطیر ایران. چ 7. تهران: آگاه.

پین سنت، جان.1380. اساطیر یونان. ترجمة باجلان فرخی. چ 1. تهران: اساطیر.

دیوید سون، الیس. 1385. شناخت اساطیر اسکاندیناوی. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

رضی، هاشم. 1381الف. آیین مهر. چ 1. تهران: بهجت.

ـــــــــــ .1381ب. دانشنامه ایران باستان. تهران: سخن.

زمردی، حمیرا. 1385. نقد تطبیقی ادیان و اساطیر. چ 2. تهران: زوار.

زنر، آر. سی. 1384. زروان یا معمای زرتشتی‌گری. ترجمة تیمور قادری. تهران: امیرکبیر.

سرامی، قدمعلی. 1373. از رنگ گل تا رنج خار. چ 2. تهران: علمی و فرهنگی.

سرکاراتی، بهمن. 1385. سایه‌های شکار شده. چ 1. تهران: طهوری.

فرخزاد، پوران. 1386. مهره مهر. تهران: نگاه.

فردوسی. 1375. شاهنامه فردوسی. به کوشش سعید حمیدیان. چ 3. تهران: قطره.

کومن، فرانتس. 1383. آیین پر رمز و راز میترایی. ترجمة هاشم رضی. چ 2. تهران: بهجت.

کوورجی کویاجی، جهانگیر. 1388. بنیادهای اسطوره و حماسه ایران. ترجمة جلیل دوستخواه. چ 3. تهران: آگاه.

لاهیجی، شهلا و کار، مهرانگیز. 1387. شناخت هویت زن ایرانی. چ 4. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

موسوی، مصطفی. 1375. بیژن و منیژه. چ 1. تهران: سروش.

ورمازرن، مارتین. 1386. آیین میترا. ترجمة بزرگ نادرزاد. چ 6. تهران: چشمه.

References

Bahār, Mehrdād. (2008/1387H). Pazhouheshi dar Asātir-e Iran.7^th ed. Tehran: Āgāh.

Cumont, Franz. (2004/1383H). Āyin-e Por Ramz va Rāz-e Mitrāyi (The Mysteries of Mithra/ Les Mystères de Mithra). Tr. by Hāshem Razi. 2^nd ed. Tehran: Behjat.

Davidson, H. R. Ellis. (2006/1385H). Shenākht-e Asātir-e Eskandinavi (Scandinavian Mythology). Tr. by Bājlān Farrokhi. Tehran: Asātir.

Farrokhzād, Purān. (2007/1386H). Mohre-ye Mehr. Tehran: Negāh.

Ferdowsi. (1996/1375H). Shahname-ye Ferdowsi. Comp. Saied Hamidian. 3^rd ed. Tehran: Qatreh.

Kuvarji Kuyaji, Jahangir. (2009/1388H). Bonyadha-ye Ostureh va Hamase-ye Iran. Tr. by Jalil Doustkhah. 3^rd ed. Tehran: Āgāh.

Lāhiji, Shahla and Kār, Mehrangiz. (2008/1387H). Shenākht-e Hoviat-e Zan-e Irani. 4^th ed. Tehran: Roushangarān va Motale’āt-e Zanān.

Mousavi, Mostafa. (1996/1375H). Bizhan va Manizheh. 1^st ed. Tehran: Sorush.

Owshidari, Jahangir. (2007/1386H). Daneshnāme-ye Mazd-yasna. 4^th ed. Tehran: Markaz.

Pinsent, John. (2001/1380H). Asātir-e Yunān (Greek Mythology). Tr. by Bājlan Farrokhi. 1^st ed. Tehran: Asātir.

Razi, Hashem. (2002/1381H). A. Āyin-e Mehr. 1^st ed. Tehran: Behjat.

--------. (2002/1381H). B. Dāneshnāme-ye Iran-e Bāstān. Tehran: Sokhan.

Sarāmi, Qadam Ali. (1994/1373H). Az Rang-e Gol ta Ranj-e Khār. 2^nd ed. Tehran: Elmi va Farhangi.

Sarkārati, Bahman. (2006/1385H). Sayehā-ye Shekār Shodeh. 1^st ed. Tehran: Tahuri.

Vermaseren, Martin. (2007/1386H). Āyin-e Mitra (Mithra, Ce Dieu Mystérieux). Tr. by Bozorg-e Nāderzād. 6^th ed. Tehran: Cheshmeh.

Zaehner, R.C. (2005/1384H). Zarvan ya Moamma-ye Zartoshtigari (Zurvan: A Zoroastrian Dilemma). Tr. by Teimur Qāderi. Tehran: Amir Kabir.

Zomorrodi, Homeira. (2006/1385H). Naqd-e Tatbiqi-ye Adiān va Asātir. 2^nd ed. Tehran: Zavvār.