جایگاه عشق در تفسیر عرفانی عرایس البیان روزبهان بقلی

خیاطیان, قدرت‌الله; سلیمانی کوشالی, فاطمه

رقم المقالة : 519642 زيارة : 95 الصفحة: 167 - 194

20.1001.1.20084420.1394.11.41.6.0

نوع المخطوط: ابحاث

جایگاه عشق در تفسیر عرفانی عرایس البیان روزبهان بقلی

الموضوعات :

قدرت‌الله خیاطیان ¹ (دانشیار عرفان و تصواف دانشگاه سمنان)
فاطمه سلیمانی کوشالی ² (دانشجوی دکتری عرفان و تصوف دانشگاه سمنان)

تاريخ الإرسال : 21 الأحد , ربيع الثاني, 1437 تاريخ التأكيد : 21 الأحد , ربيع الثاني, 1437 تاريخ الإصدار : 11 الخميس , ربيع الثاني, 1437

الکلمات المفتاحية: عشق, تفسیر عرفانی, روزبهان, عرایس البیان,

ملخص المقالة :

مسأله عشق از قرن دوم هجری و در اندیشه عارفانی نظیر رابعه عدویه به‌طور جدی مطرح شد و در قرون بعدی به رغم مخالفت‌های برخی از فقها و اهل حدیث، همچنان به روند رو به رشد خود ادامه داد و در اندیشه کسانی چون روزبهان بقلی (608-522 ق.) به اوج خود رسید. روزبهان، بنای طریقت خویش را در تصوف بر عشق نهاد و این موضوع در عرفان وی بسیار برجسته و چشمگیر است؛ به گونه ای که در تمامی آثاری که از او برجای مانده، خصوصاً تفسیر عرفانی عرایس البیان، تأثیر نگاه عاشقانه او کاملاً مشهود است. تفسیر عرفانی عرایس البیان، با عباراتی ادبی دارای صبغه عرفانی در پی کشف معانی باطنی آیات قرآن است. این تفسیر که متأثر از تعمق ژرف روزبهان در باب کلام وحی است، بازتاب دهنده اندیشه های ناب او در باب عشق به حق و طریق وصول به آن است. در این بررسی می‌کوشیم جایگاه عشق را در این کتاب بازنماییم.

المصادر:

قرآن کریم.

ارنست، کارل. 1383. روزبهان بقلی. ترجمه کوروس دیوسالار. چ1. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــ. 1384. «مراحل عشق در ادوار آغازین تصوف ایران از رابعه تا روزبهان»، میراث تصوف، لئونارد لویزن، ترجمه مجددالدین کیوانی، ج1، تهران: مرکز.

پازوکی، شهرام، 1378. «تصوف عاشقانه روزبهان بقلی»، مجموعه مقالات عرفان ایران، به کوشش مصطفی آزمایش، ج2، چ1. تهران: حقیقت.

دانش‌پژوه، محمّد تقی. 1347. روزبهان‌نامه.تهران: انجمن آثار ملی.

روزبهان بقلی. 1351. رسالة‌القدس و غلطات‌السالکین. محمّد‌جواد نوربخش. چ1.تهران: فردوسی.

ـــــــــــ. 1383. عبهر‌العاشقین. به کوشش هانری کربن و محمّد معین. چ4. تهران: منوچهری.

ــــــــــــ. 1388. عرائس البیان فی حقایق القران. ترجمه علی بابایی.چ1. تهران: مولی.

ــــــــــــ. 1973م. مشرب الارواح. تصحیح نظیف محرم خواجه. استانبول: مطبعه الکلیة الآداب.

ریتر، هلموت. 1377. دریای جان. ترجمه عباس زریاب خویی و آفاق بایبوردی. تهران: الهدی.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1385. جست‌وجو در تصوف ایران. چ6. تهران: امیرکبیر.

ستاری، جلال. 1366. حالات عشق مجنون. چ1. تهران: توس.

شیمل، آنه ماری. 1384. ابعاد عرفانی اسلام. ترجمه عبدالرحیم گواهی. چ5. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

صفا، ذبیح الله. 1347. تاریخ ادبیات در ایران. ج2،تهران: ابن‌سینا.

عین‌القضات همدانی.بی‌تا. تمهیدات. به کوشش عفیف عسیران. تهران: منوچهری.

قاسم پور، محسن. 1382. «تفسیر عرفانی»، دانشنامه جهان اسلام. به کوشش غلامعلی حداد عادل. تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.

کربن، هانری. 1387. تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه محمّد جواد طباطبایی. چ1. تهران: کویر.

ـــــــــــ. 1384. تخیل خلاق در عرفان ابن عربی. ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: جامی.

مشرف، مریم. 1384. نشانه‌شناسی تفسیر عرفانی. چ1.تهران: ثالث.

معصوم علیشاه. 1339. طرائق‌الحقایق. به کوشش محمّد جعفر محجوب. ج2. تهران: کتابخانه بارانی.

میر، محمّد تقی. 1374. شرح احوال و آثار روزبهان بقلی. تهران. دانشگاه پهلوی.

میرآخوری، قاسم.1387. مکاشفات صوفیان. چ1. تهران: شفیعی.

ندیمی، غلامحسین. بی‌تا. روزبهان یا شطاح فارس. شیراز: کتابخانه احمدی.

نویا، پل.1373. تفسیر قرآنی و زبان عرفانی. ترجمه اسماعیل سعادت. چ1. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

References

The Holy Quran.

Baghli Shirāzi, Rouzbahān. (1972/1351SH). Resālat-ol-ghods va ghalatāto-sālekin. Mohammad Javād Nourbakhsh. 1^st ed. Tehran: Ferdowsi.

Baghli, Rouzbahān. (1973/135S2H). Mashrab-ol-arvāh. Ed. by Nazif Moharram Khājeh. Istānbul: Matb’at-ol-koliyyāt-ol-ādāb.

Baghli, Rouzbahān. (2004/1383SH). ’Abhar-ol-’āsheghin. Ed. by Henri Korbin and Mohammad Mo’in. 4^th ed. Tehrān: Manouchehri.

Baghli, Rouzbahān. (2009/1388SH).’Arā’es-ol-bayān fi haghāyegh-ol-ghorān. Tr. by ’Ali Bābāei. 1^st ed. Tehrān: Mowlā.

Corbin, Henri. (2005/1384SH). Takhayyol-e khallāgh dar ’erfān-e Ibn-e ’Arabi (Creative imagination in the Sufism of Ibn Arabi). Tr. by Enshā’allāh Rahmati. Tehran: Jāmi.

Corbin, Henry. (2008/1387SH). Tārikh-e falsafeh-ye eslāmi (History of Islamic Philosophy). Vol. 1. Tehran: Amirkabir.

Dānesh-pazhouh, Mohammad Taghi. (1968.1378SH). Rouzbahān-nāmeh. Tehān: Anjoman-e Āsār-e Melli.

’Einol-ghozāt Hamedāni, Abol-ma’āli ’Abdollāh. (n.d.). Tamhidāt. With the effort of ’Afif ’Oseirān. Tehrān: Manouchehri.

Ernst, Carl. (2004/1383SH). Ruzbahān-e Baghli. Tr. by Koros Div-sālār. 1^st ed. Tehran: Amirkabir.

Ernst, Carl. (2005/1384SH). “Marāhel-e ’eshgh dar advār-e āghāzin-e tasavvof-e Iran az rābe’eh tā Rouzbahān” dar mirās-e tasavvof. Leonard Levizan. Tr. by Majd-oddin Keivāni. Vol. 1. Tehran: Markaz.

Ghāsem-pour, Mohsen. (2003/1382SH). Tafsir-e ’erf āni, dāneshnāmeh jahān-e eslām. With the efforts of Gholām’ali Haddād ’Adel. Tehrān: Bonyād-e Dā’eratol-ma’āref-e Eslāmi.

Ma’soum Shirazi, Mohammad. (1960/1339SH). Tarāegh-ol-haghāyegh. Ed. by Mohammad Ja’far Mahjoub. Vol. 2. Tehran: Ketābforoushi-ye Bārāni.

Mir, Mohammad Taghi. (1995/1374SH). Sharh-e ahvāl o āsār-e Rouzbahān Baghli. Tehran: Dāneshgāh-e Pahlavi.

Mir-ākhori, Ghāsem. (2008/1387SH). Mokāshefāt-e Soufiyān. 1^st ed. Tehran: Shafi’i.

Mosharraf, Maryam. (2005/1384SH). Neshāneh-shenāsi-ye tafsir-e ’erf āni. 1^st ed. Tehran: Sāles.

Nadimi, Gholāmhossein. (n.d.). Rouzbahān yā shattāh-e Fārs. Shirāz: Ketābkhāneh Ahmadi.

Nwyia, Paul. (1994/1373SH). Tafsir-e Ghorāni va zabān-e ’erf āni (Quranic description and mystic language). Tr. by Esmā’eil Sa’ādat. 1^st ed. Tehran: Markaz-e Nashr-e Dāneshgāhi.

Pāzouki, Shahrām. (1999/1378SH). “tasavvof-e ’asheghāneh Rouzbahān-e Baghli”. Majmou’e Maghālāt-e ’Erf ān-e Irān. With the efforts of Mostafā Āzmāyesh. Vol. 2. 1^st ed. Tehrān: Haghighat.

Ritter, Helmut. (1998/1377SH). Daryā-ye jān. (Das meer der seele: mensch, welt und gott in den geschichten des FariduddinAttar).Tr. by ’Abbas-e Zaryāb Khoei & Mehr Āfāgh Bāybordi. 2^nd ed. Tehran: Al-hoda.

Safā, Zabih-ollāh. (1989/1368SH). Tārikh-e adabiyāt dar Iran. Vol. 2. Tehran: Ebn-e Sinā.

Sattāri, Jalāl. (2006/1385SH). Hālāt-e eshq-e Majnoun. 1^st ed. Tehran: Tous.

Schimmel, Anne-Marie. (2008/1387SH). Ab'ād-e erfāni-ye eslām. Tr. by 'Abdolrahim Govāhi. 5^th ed. Tehran: Daftar-e nashr-e farhang-e eslāmi.

Zarrinkoub, Abdol-hossein. (2011/1390SH). Jostejou dar tasavvof-e Irān. 6^th ed. Tehrān: Amirkabir.

_||_