بررسی چندصدایی و چندزبان‌گونگی جهد و توکل ( مطالعۀ موردی دو داستان از مثنوی معنوی)

میرزایی, لیلا; فرزاد, عبدالحسین; طاووسی, محمود; ماحوزی, امیرحسین

رقم المقالة : 524551 زيارة : 335 الصفحة: 279 - 314

20.1001.1.20084420.1395.12.43.9.4

نوع المخطوط: ابحاث

بررسی چندصدایی و چندزبان‌گونگی جهد و توکل ( مطالعۀ موردی دو داستان از مثنوی معنوی)

الموضوعات :

لیلا میرزایی ¹ , عبدالحسین فرزاد ² , محمود طاووسی ³ , امیرحسین ماحوزی ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب
3 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن
4 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، دماوند، ایران

تاريخ الإرسال : 03 الأحد , ذو الحجة, 1437 تاريخ التأكيد : 03 الأحد , ذو الحجة, 1437 تاريخ الإصدار : 19 الإثنين , ذو القعدة, 1437

الکلمات المفتاحية: مولانا, باختین, چندصدایی, جهد و توکل, چندزبان گونگی,

ملخص المقالة :

گفت وگوهای متعدد میان جهد و توکل در مثنوی معنوی اهمیت این مفاهیم را در نزد مولانانشان می دهد. نظریة چندصدایی باختین نیز بر پایة گفت گو استوار است. وی طرح اندیشه هایموافق و مخالف را در گونه های زبانی مناسب در صورت غالب نبودن یک صدا یا صدایراوی چندصدایی می نامد. این نظریه می تواند معیاری مناسب برای رسیدن به رویکرد مولانابه جهد و توکل باشد. در پژوهش حاضر، ایدئولوژی، جهان بینی و گونة زبانی شخصیت هایدو داستان از دفتر نخست و پنجم مثنوی معنوی بر پایة نظریة چندصدایی باختین بررسی شدهاست. نتایج نشان می دهد در گفت وگوهای حاوی جهان بینی و ایدئولوژی، چندزبان گونگیبی فروغ است، ولی در گفت وگوهایی که جهان بینی حضور و نقش ندارد، چندزبان گونگیپررنگ است. راوی در گفت وگوها دخالت آشکار دارد و از دو داستان نتیجة یکسان می گیرد.در پی فاصله گرفتن داستان از چندصدایی، صدای راوی غلبه می یابد: وی معتقد است، درصورت نداشتن ثبات قدم و تقلیدی بودن توکل، بازگشت کننده به مقام فرودین (جهد) درخورنابودی است

المصادر:

آلن، گراهام. 1392. بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدان‌جو. چ دوم. تهران: مرکز.

احمدی، بابک. 1370. ساختار و تأویل؛ متن ج1 نشانه‌شناسی و ساختارگرایی. چ نخست. تهران: مرکز.

اکبرآبادی، ولی محمد. 1386. شرح مثنوی مولوی موسوم به مخزن‌الاسرار. به اهتمام نجیب مایل هروی. ج 1و 5. چ دوم. تهران: قطره.

انصاری، منصور. 1384. دموکراسی گفتگویی. چ نخست. تهران: مرکز.

باباخانی، مصطفی. 1390. شخصیت‌های مثنوی در گذرگاه جبر و اختیار. چ نخست. مشهد: مؤسسۀ فرهنگی انتشاراتی ایران آزاد.

باختین، میخاییل. 1391. تخیل مکالمه‌ای جستارهایی دربارۀ رمان. ترجمۀ رویا پورآذر. چ سوم. تهران: نی.

بیانلو، حسن. 1386. «آیا مثنوی چندصدایی است»،مجموعهمقالات همایش داستان‌پردازی مولانا، انجمن زبان و ادبیات فارسی، انتشارات خانۀ کتاب.

پژوهنده، لیلا. 1384. «فلسفه و شرایط گفتگو از چشم‌انداز مولوی با نگاهی تطبیقی به آراء باختین و بوبر»، مقالات و بررسی‌ها، ش 77. بهار و تابستان. صص 11-34.

پورنامداریان، تقی. 1385. «منطق گفت‌وگو و غزل عرفانی»،مطالعات عرفانی، ش 3. بهار و تابستان. صص 15-30.

پیامنی، بهناز. 1386. «بررسی ساختار گفت‌گو در داستان‌های مثنوی مولوی»،در مجموعه مقالات همایش داستان‌پردازی مولانا، انجمن زبان و ادبیات فارسی، انتشارات خانۀ کتاب.

تودوروف، تزوتان. 1391. منطق گفت‌و‌گویی میخاییل باختین. ترجمه داریوش کریمی. چ دوم. تهران: مرکز.

توکلی، حمیدرضا. 1391. از اشارت‌های دریا؛ بوطیقای روایت در مثنوی. چ دوم. تهران: مروارید.

ثروتیان، بهروز. 1386. «تمثیلی از مثنوی معنوی در تصویری از تاریخ حیات مولوی»،فصلنامۀ هنر، ش 73. صص 12-40.

دهخدا، علی‌اکبر. 1377. لغت‌نامه. چ دوم. تهران: دانشگاه تهران.

زمانی، کریم. 1383. میناگر عشق. تهران: نی.

سبزیان م، سعید ومیرجلال‌الدین کزازی. 1388. فرهنگ نظریه و نقد ادبی واژگان ادبیات. چ نخست. تهران: مروارید.

سجادی، سیدضیاءالدین. 1391. مقدمه‌ای بر عرفان و تصوف. چاپ هفدهم. تهران: سمت.

سرّاج طوسی، ابونصر. 1386. اللمع فی‌التصوف. تصحیح رینولد الن نیکلسون. مترجمان قدرت‌الله خیاطان و محمود خرسندی. چ اول. سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان.

سلیمی کوچی، ابراهیم. محسن رضاییان. 1394. «بینامتنیت و معاصر‌سازی حماسه در"شب سهراب‌کشان" بیژن نجدی»،متن‌پژوهی ادبی، ش 63. بهار. صص 147-160.

غلامحسین‌زاده، غریب‌رضا. 1386. «حافظ و منطق مکالمه رویکردی باختینی به اشعار حافظ شیرازی»، پژوهش زبان‌های خارجی، ش 39. صص 95-110.

قبادی، حسینعلی و همکاران. 1389. «چندآوایی و منطق گفت‌وگویی در نگاه مولوی به مسألۀ جهد و توکل با تکیه بر داستان شیر و نخچیران»،جستارهای ادبی، ش170. پاییز. صص 72-94

گولپینارلی، عبدالباقی. 1384. مولانا جلال الدین زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده‌ای از آنها. ترجمه و توضیحات توفیق هاشم‌پور سبحانی. چ چهارم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مارتین، والاس. 1382. نظریه‌های روایت. ترجمه محمد شهبا. چ نخست. تهران: هرمس.

محمدبن منور. 1390. اسرار‌التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. چاپ دهم. تهران: آگاه.

محمدی‌کله‌سر، علیرضا،محمد کاظم یوسف‌پور و محمدعلی خزانه‌دارلو. 1390. «زمینه‌های گفت‌گویی طنز در مثنوی»، پژوهشنامۀ زبان وادب فارسی (گوهر گویا)، س پنجم. ش سوم. صص 143-166.

مرتضوی، منوچهر. 1337. «تحلیل یکی از تمثیلات مثنوی»،نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، ش 45. پاییز و زمستان. صص 293- 315.

مقدادی، بهرام. 1393. دانشنامۀ نقد ادبی از افلاطون تا امروز. چ نخست. تهران: چشمه.

موسوی سیرجانی، سهیلا. 1391. «تطبیق مفهوم توکل در نگاه خواجه عبدالله انصاری و سنایی»،مطالعات ادبیات تطبیقی، س ششم. ش 23. صص 137-109.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1387. مثنوی معنوی. بر اساس نسخۀ رینولد الیننیکلسون. به کوشش محمد رضا برزگر خالقی. ج 1و 2. چ اول. تهران: الواهب الهی.

میرصادقی، جمال ومیمنت میرصادقی. 1377. واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی. چاپ نخست. تهران: کتاب مهناز.

نامور مطلق، بهمن.1390. درآمدی بر بینامتنیت. چ نخست. تهران: سخن.

ــــــــــــــــ . 1387. «باختین گفت‌وگومندی و چندصدایی مطالعۀ پیشابینامتنیت باختینی»،پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش 57. بهار. صص 397-414.

هجویری، علی ابن عثمان. 1389. کشف‌المحجوب. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چاپ پنجم. تهران: سروش.

یاحقی، محمد جعفر. 1388. فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها در ادبیات فارسی. چ دوم. تهران: فرهنگ معاصر.

یوسفی نکو، عبدالمجید و حسن حیدری. 1394. «بررسی عناصر داستان" اعرابی و سبوی آب" در مصیبت‌نامه، مثنوی و دفتر هفتم مثنوی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاهآزاداسلامی واحد تهران جنوب، ش38.صص299- 327)

English Sources

Bakhtin,Mikhail.(1970). Lapoetique de Dostoievski. Traduction de Isabell Kolitche Seuil..

Holguis,Michael. (2002). Dialogism bakhtin and his word. Second edition.first published.

Reprinted, (2004) .Routledge is an imprint of the taylor&francis group. LONDON and NEWYORK.

References

Ahmadi, Bābak. (1991/1370SH). Sākhtār o ta'vil-e matn. Vol. 1. 1^st ed. Tehrān: Markaz.

Akbar-ābādi, Vali-Mohammad. (2004/1383SH). Sharh-e masnavi. With the effort of Najib Māyel Heravi. Vol. 1 & 5. 2^nd ed. Tehrān: Ghatreh.

Ansāri, Mansour. (2005/1384SH). Demokrāsi-e goftogouei. 1^st ed. tehrān: Markaz.

Bābā-khāni, Mostafā. (2011/1390SH). Shakhsiyyat-hā-ye masnavi dar gozargvh-e jabr o ekhtiyār. 1^st ed. Mashhad: Mo'asseseh-ye Farhangi Enteshārāti-ye Irān-e Āzād.

Bakhtin, Mikhail Mikhailovich. (2012/1391SH). Takhayyol-e mokalemeh-ei: jostār-hā-ei darbāreh-ye roman (The dialogic imagination). Tr. by Ro'yā Pour-āzar. 3rd ed. Tehrān: Ney.

Bayānlou, Hasan. (2007/1386SH). "āyā masnavi chand-sedāei ast". Majmou'eh maghālāt-e hamāyesh-e dāstān-pardvzi-e Mowlānā. Anjoman-e Zabān o adabiyāt-e fārsi. Enteshārāt-e Khāneh-ye Ketāb.

Dehkhodā, 'AliAkbar.(1998/1377SH). Loghat-nāmeh. 2^nd ed. Tehrān: Tehrān University.

Ghobādi, Hossein-'ali and et al. (2010/1389SH). "chand-'āvā'ei va mantegh-e goftogouei dar negāh-e Mowlavi be mas'aleh jahd o tavakkol bā tekyeh bar dāstān-e shir o nakhchirān". Jostār-hā-ye Adabi. No. 170. Autumn. Pp. 72-94.

Gholām-hossen-zādeh, Qarib Rezā. (2007/1386SH). "Hāfez va mantegh-e mokālemeh rouykardi bākhtini be ash'ār-e Hāfez shirvzi". Pazhouhesh-e Zabān-hā-ye Khāreji. No. 39. Pp. 95-110.

Graham, Allen. (2013/1392SH). Beināmatniyyat (Intertextuality).Tr. by Payām Yazdānjou. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

Gulpinārli, Abd-ol-bāghi. (2005/1384H). Mowlānā Jalāl-oddin (zendegani, falsafe, āsār va gozideh-ei az ānhā) (His life and philosophy and his works and a selection of them). Tr. & Explanation by Towfigh Hāshem Sobhāni. 4^th ed. Tehrān: Pazhoheshgāh-e ꞌOloum-e Ensāni va Motaleꞌat-e Farhangi.

Hojviri, 'Ali ibn Osmān. (2010/1389H). Kashf-ol-mahjoub. Ed. by Mahmoud 'Ābedi. 6^th ed. Tehrān: Soroush.

Martin, Wallace. (2003/1382SH). Nazariyyeh-hā-ye revāyat (Recent theories of narratives). Tr. by Mohammad Shahbā. 1st ed. Tehrān: Hermes.

Meghdādi, Bahrām. (2014/1393SH). Dānesh-nāmeh-ye naghd-e adabi az Aflātoun tā emrouz. 1^st ed. Tehrān: Cheshmeh.

Mir-sādeghi, Jamāl and Meimanat Mir-sādeghi. (1998/1377SH). Vazheh-nāmeh-ye honar-e dāstān-nevisi. Tehrān: Ketāb-e Mahnāz.

Mohammad ben Monavvar. (2011/1390SH). Asrār-ottowhid fi maghāmāt-e sheikh Abi-sa'eid. 10^th ed. Tehrān: Āgāh.

Mohammadi Kalleh-sar, 'Ali Rezā, Mohammad Kāzem Yousef-pour and Mohammad-'ali khazāneh-dār-lou. (2011/1390SH). "zamineh-hā-ye goftogouei-ye tanz dar masnavi". Pazhouhesh-nāmeh-ye Zabān o adab-e Fārsi (Gowhar-e Gouyā). Year 5. No. 3. Pp. 143-166.

Mortazavi, Manouchehr. (1958/1337SH). "tahlil-e yeki az tamsilāt-e masnavi". Nashriyeh-ye Dāneshkadeh-ye Adabiyāt-e Tabriz. No. 45. Autumn and winter. Pp. 293-315.

Mousavi Sirjāni, Soheilā. (2012/1391SH). "tatbigh-e mafhoum-e tavakkol dar negāh-e Khājeh 'Abdollāh Ansāri va Sanāei". Motāle'āt-e Adabiyāt-e Tatbighi. Year 6. No. 23. Pp. 109-137.

Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2008/1387SH). Masnavi Ma'navi. Based on R. A. Nicholson edition. With the effort of Mohammad Rezā Barzegar Khaleghi. Vol. 1 & 2. 1^st ed. Tehrān: Alvahāb Elāhi.

Nāmvar Motlagh, Bahman. (2008/1387SH). "Bakhtin gogtogou-mandi va chand-sedāei-e motāle'eh-ye pishā-beināmatniyat-e bākhtini". Pazhouhesh-nāmeh-ye 'Oloum-e Ensāni. No. 57. Spring: pp. 397-414.

Nāmvar Motlagh, Bahman. (2011/1390SH). Darāmadi bar beināmatniyyat. 1^st ed. Tehrān: Sokhan.

Payāmani, Behnāz. (2007/1386SH). "Barrasi-ye Sākhtār-e goftogou dar dāstān-hā-ye Masnavi Mowlavi". Majmou'eh Maghālāt-e Hamāyesh-e Mowlavi-pazhouhi. Khāneh Ketāb. Pp. 129-147.

Pazhouhandeh, Leilā. (2005/1384SH). "falsafeh va sharāyet-e goftogou az chashm-andāz-e Mowlavi be ārā'-e Bakhtin va Pouper. Maghālāt o Barresi-hā. No. 77. Spring and summer. Pp. 11-34.

Pour-nāmdāriyān, Taghi. (2006/1385SH). "mantegh-e goftogou va qazal-e 'erfvni. Motāle'āt-e 'Erfāni. No. 3. Spring and summer. Pp. 15-30.

Sabziyān, Sa'eid and Mir-jalāl-oddin Kazzāzi. (2009/1388SH). Farhang-e nazariyeh va naghd-e adabi-e vāzhegān-e adabiyāt. 1^st ed. Tehrān: Morvārid.

Sajjādi, Ziā'-oddin. (2012/1391SH). Moghaddameh-i bar 'erfān va tasavvof. 17^th ed. Tehrān: SAMT.

Salami Kouchi, Ebrāhim and Mohsen Rezā'eiyān. (2015/1394SH). "beināmatniyyat va mo'āser-sāzi-e hamāseh dar shab-e Sohrāb-koshān-e Bizhan-e Najdi". Matn-pazhouhi-ye Adabi. No. 63. Spring. Pp. 147-160.

Sarvatiyān, Behrouz. (2007/1386SH). "tamsili az masnavi ma'navi dar tasviri az tārikh-e hayvt-e Mowlavi. Honar Quarterly Journal. No. 73. Pp. 12-40.

Serāj Tousi, Abou-nasr. (2007/1386SH). Al-loma' fe-ttasavvof. Ed. by Rynold Alien Nicholson. Tr. by Ghodrat-ollāh Khayyātān and Mahmoud Khorsandi. 1^st ed. Semnān: Semnān University.

Tavakkoli, Hamid Rezā. (2012/1391SH). Az Eshārat-hā-ye Daryā; boutiqā-ye ravāyat dar masnavi. 2^nd ed. Tehrān: Morvārid.

Todorov, Tzvetan. (2012/1391SH). Mantegh-e goftogouei (Mikhail Bakhtin: the dialogical principle). Tr. by Dāryoush Karimi. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

Yāhaghghi, Mohammad Ja'far. (2009/1388SH). Farhang-e asātir va dāstān-vāreh-hā dar adabiāt-e fārsi. 2^nd ed.Tehrān: Farhang-e Mo'āser.

Yousefi-nekou, 'Abdol-majid and Hasan Heidari. (2015/1394SH). "Barresi-e 'anāsor-e dāstān-e a'rābi va sabou-ye āb dar mosibat-nāmeh, masnavi va daftar-e haftom-e masnavi". The Āzād University Quarterly Journal of Mytho-mystic. No. 38. Pp. 299-327.

Zamāni, Karim. (2004/1383SH). Mināgar-e 'eshgh. Tehrān: Ney.

_||_