بازتاب فقه شیعه در نظام حقوقی کشورهای اسلامی مطالعه موردی: تحلیل اقتصادی قراردادهای مشارکت مدنی بانکی

الموضوعات : تحقیقات حقوقی بین المللی

محمدجواد میرزائی ¹ , عباس مقدری امیری ² , محمد عالم‌زاده ³

1 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.
2 - استادیار گروه حقوق خصوصی، جویبار، دانشگاه آزاد اسلامی ،جویبار، ایران (نویسنده مسئول).
3 - استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران

تاريخ الإرسال : 14 الجمعة , ربيع الثاني, 1443 تاريخ التأكيد : 28 الأربعاء , ذو الحجة, 1443 تاريخ الإصدار : 21 الأحد , شوال, 1443

الکلمات المفتاحية: عقود مشارکتی, بانکداری بدون ربا, تحلیل‌اقتصادی حقوق, مشارکت مدنی بانکی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: عقود مشارکتی از بارزترین روش‌های تخصیص منابع در بانکداری بدون ربا بوده و مقصود از مشارکت مدنی بانکی همان عقدالشرکه در کتب فقهی است‌ که‌ طرفین با درآمیختن اموال و سرمایه‌های یکدیگر توافق می‌کنند در‌ تجارت‌ مشخصی با‌هم، همکاری و سود آن را به نسبت سهم‌الشرکه بین خود تقسیم‌ نمایند؛ ولی در عمل، بانک‌ها به‌منظور کاهش ریسک پرداخت این تسهیلات، افزایش سودآوری و گریز از نرخ سود دستوری از قراردادهای تیپ برای انعقاد مشارکت استفاده کرده و به فراخور مصالح خود شروطی را در قالب ضمان، صلح، هبه و ... در آن گنجانده‌اند تا سود ثابت مدنظر در عقود مبادله‌ای را در قالب مشارکت محقق سازند.روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی انجام‌شده است.یافته‌ها و نتایج: درج شروط اگرچه سبب خروج ماهیتی قرارداد منعقده از دایره تعاریف مرسوم مشارکت مدنی می‌گردد؛ لکن در بستر تحلیل اقتصادی حقوق عملکرد بانک‌ها چیزی جز تلاش برای کسب سود و احتراز از زیان، مبتنی بر تئوری رفتار معقول در اقتصاد نیست. لذا به نظر می‌رسد قدم اول برای اصلاح این چرخه معیوب، در نظر گرفتن موضوع تورم و کاهش ارزش پول به‌عنوان یکی از واقعیات اقتصاد کشور باشد. راه‌حل مسئله نیز تأمین سرمایه پروژه‌های مشارکتی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانکی، یا مستقل از بانک‌ها است.

المصادر:

- آقائی طوق، مسلم. (1392). تحلیلِ تحلیل اقتصادی حقوق. مجله حقوق تطبیقی، 4(2)، 17 – 1.

https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=241699

- حیات خانی، کامران. (1382). مدیریت ریسک سازمانی: منشا و اساس ادراکی آن. نشریه تازه های اقتصاد، (68)، 808 – 798.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/136801/

- بابائی، ایرج. (1386). مبانی نظری رویکرد تحلیل اقتصادی حقوق. مجله پژوهش حقوق و سیاست، 9(23)، 60 – 13.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=86734

- شیروی، عبدالحسین. (1399). حقوق اقتصادی. چاپ اول. انتشارات سمت.

- شهید اول، محمدبن مکی عاملی. (1207 ه.ق). القواعد والفوائد. جلد اول. چاپ اول. نشر کتابفروشی مفید.

- شیوا، رضا. (1379). نقش و آینده مؤسسات اعتباری غیربانکی در توسعه اقتصاد کشور، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات یازدهمین همایش بانکداری اسلامی. انتشارات مؤسسه عالی بانکداری.

- عرفانیان، امیر. (1386). ریسک‌های عملیاتی در بانکها، مطالعه موردی بانک صنعت و معدن. فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 15(41 و 42)، 116 – 95.

http://ensani.ir/fa/article/86985/

- عطار شهرکی، سیده مریم؛ قریشی، سید مهدی و جوادی، محمد حسن. (1400). رهیافتی فقهی و حقوقی بر شروط تحمیلی در قراردادهای مشارکت مدنی بانکی. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 21 (82): 211-183.

http://eghtesad.iict.ac.ir/article_245980.html

- کاویانی، کوروش. (1386). درآمدی بر تحلیل اقتصادی حقوق. مجله پژوهش حقوق و سیاست، 9(23)، 102 – 61.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=86735

- کریمی، عباس، نقیبی، ابولقاسم و حسین بیکی، علیرضا. (1397). تحلیل  رویه‌ی قضایی پیرامون انعقاد قرارداد مشارکت مدنی بانکی به منظور تسویه تسهیلات قبلی. فصلنامه دیدگاه های حقوق قضایی، 23 (82): 244-215.

https://jlviews.ujsas.ac.ir/article-1-1066-fa.html

- کوشا، جعفر و نجاریان هنزایی، محبوبه. (1398). تحلیل اقتصادی کیفر زندان. در دانشنامه علوم جنایی اقتصادی به کوشش امیرحسن نیازپور. چاپ دوم. بنیاد حقوقی میزان.

- کوتر، رابرت و یولن، تاماس. (1392). حقوق و اقتصاد. مترجمین یداله دادگر و حامده اخوان هزاوه. چاپ هشتم. انتشارات نور علم.

- محقق داماد، سید مصطفی. (1400). قواعد فقه. جلد اول. چاپ دوازدهم. انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی.

- نظرپور و ملاکریمی. (1394). بررسی قرارداد مشارکت مدنی بانک مرکزی از دید فقهی. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 15(57)، 166 – 137.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1083969/

- نعیمی، سید مرتضی. (1400). درآمدی به رویکرد تحلیل اقتصادی حقوق. چاپ اول. بنیاد حقوقی میزان.  

 

- نجفی، شیخ محمدحسن. (1432ه.ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام»، جلد 26 . کتاب الشرکه. انتشارات جامعه مدرسین.

- نراقی، احمدبن محمدمهدی. (1375). عوائدالایام. چاپ سوم. انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

- Hermalin, Benjamin; Katz, Avery and Craswell, Richard. (2007). Contract Law, in Polinsky. Mitch Steven (Eds.). Handbook of Law and Economics, 1, 3-138.

 https://econpapers.repec.org/bookchap/eeelawhes/1.htm

- Schafer, Hans- Bernard & Ott, Claus. (2004). The Econornie Analysis of Civil Law. Edward Elgar Publishing.