نقش قاضی در تحصیل دلیل و کشف حقیقت در فقه و حقوق ایران و انگلستان با نگاهی به اصول و قواعد آیین دادرسی مدنی فراملی

الموضوعات : تحقیقات حقوقی بین المللی

مهدی عباسی سرمدی ¹ (استادیار دانشگاه خوارزمی)
وحید معین ² (دانشجوی دکتری فقه و حقوق خصوصی دانشگاه خوارزمی تهران)

تاريخ الإرسال : 26 الجمعة , شوال, 1443 تاريخ التأكيد : 17 الإثنين , محرم, 1444 تاريخ الإصدار : 27 الجمعة , صفر, 1444

الکلمات المفتاحية: کشف حقیقت, فصل خصومت, ارزیابی دلیل, اختیارات دادرس, آیین دادرسی مدنی فراملی,

ملخص المقالة :

در بحث ادله اثبات دعوا در امور مدنی فلسفه دادرسی مدنی کشف حقیقت است نه صرفا فصل خصومت، در همین راستا اسلام نیز اجرای حق و عدل را به دادرس تکلیف کرده و در این خصوص در این که دادرس در چه دعوایی به قضاوت نشسته است تفاوتی قائل نشده، زیرا ملاک عمل احقاق حق است. قانون‌گذار ما نیز با تغییراتی در قانون آیین دادرسی مدنی خواسته با عبور از نظریه سنتی انجام دادرسی به‌منظور فصل خصومت، هدف را به سمت کشف واقع تغییر دهد و با اعطای اختیارات به دادرس مدنی در کشف حقیقت، فصل خصومت را به‌عنوان آخرین راه حل برگزیند، چرا که فصل خصومت هدف دادرسی نیست بلکه اقتضای دادرسی است. در قانون‌گذاری‌های جدید به منظور کشف واقع، این تمایل دیده میشود که بر میزان اختیارات دادرس حقوقی، چنانکه در امور کیفری است بیفزایند و در این زمینـه اعتمـاد بیشتری بـه دادرس داشته باشند. به همین جهـت قواعـد محـدود کننـده قـدرت تشـخیص دادرس در حـال کاهش است به طوری که دیدگاه سنتی مبنی بر تفکیک بین دعاوی کیفـری و حقـوقی در امـر اثبات تا حدود زیادی از بین رفته است.

المصادر:

- آشتیانی،علامه میرزا محمد حسن. (1383). القضاء. ج1و2. چاپ اول. انتشارات زهیر.

- اسپنسر. جی. (1384). آیین دادرسی کیفری در انگلستان. ترجمه محمدرضا گودرزی. انتشارات جنگل.

- پور استاد، مجید. (1397). نقش دادرس مدنی در تحصیل دلیل و کشف حقیقت. چاپ دوم. انتشارات شهر دانش.

- پور استاد،  مجید. (1392). اصول و قواعد آیین دادرسی مدنی فراملی. چاپ دوم.انتشارات شهر دانش.

- جعفری لنگرودی،محمدجعفر. (1382). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد دوم. گنج دانش.

- حایری حسینی، سید کاظم. (1415ه.ق). القضاء فی فقه الاسلامی. مجمع اندیشه اسلامی.

- خویی، ابوالقاسم. (1397). مبانی تکمله المنهاج الفقاهه. جلد یک. چاپ دوم.پیام نوآور نشر حقوق اسلامی.

- دهخدا، علی اکبر. (1373). لغت نامه. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تهران.

- راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412). مفردات الفاظ قرآن. به کوشش عدنان داودی. چاپ اول. دارالقلم.

- سبزواری، سید عبدالعلی. (1431). مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. جلد های  27و 30. چاپ چهارم. موسسه المنار.

- سنگلجی، محمد. (1381). آیین دادرسی در اسلام. چاپ سوم. نشر حدیث امروز.

- سنهوری، عبدالرزاق احمد. (2009). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. جلد دوم. منشورات الحلبی الحقوقیة.

- شمس،عبدالله. (1384).آیین دادرسی مدنی. جلد سوم. چاپ اول. نشر دراک.

- شیخ طوسی، محمد بن حسن. (2002). المبسوط. جلدششم. چاپ اول. دارالاحیاء التراث العربی.

- عمروانی، رحمان. (1396). تعارض ادله اثبات دعوا (در امور حقوقی). چاپ اول. انتشارات چتر دانش.

- غمامی، مجید؛ محسنی،حسن. (1396). آیین دادرسی مدنی فراملی. چاپ پنجم. شرکت سهامی انتشار.

- کاتوزیان، ناصر. (1383). اثبات و دلیل اثبات.چاپ ششم. میزان.

- کاتوزیان،ناصر. (1378). سهم عدالت در قضاوت. چاپ دوم. میزان.

- کریمی، عباس. (1396). ادله اثبات دعوا. چاپ ششم. نشر میزان.

- گودرزی، شهرام. (1397). تحصیل نامشروع دلیل در دادرسی های مدنی. چاپ اول. انتشارات مجد.

- محقق داماد،مصطفی. (1377). قواعد فقه. جلد سوم. مرکز نشر علوم اسلامی بخش قضایی.

- محمدی گیلانی،محمد. (1360). قضا و قضاوت در اسلام. انتشارات المهدی.

- مدنی،سید جلال الدین. (1393). ادله اثبات دعوی. چاپ یازدهم. انتشارات پایدار.

- هیأت پژوهشگران کاوندیش. (1394). نظام حقوقی انگلستان. ترجمه نسرین مهرا. چاپ سوم. نشر میزان.

- واحدی، قدرت الله. (1396). بایسته های آیین دادرسی مدنی. نشرمیزان.

- انصاری،باقر. (1385). ابهام حقوقی و تأثیر آن بر تصمیم‌گیری قضایی. مجله تحقیقات حقوقی، (43)، 283-336.

http://ensani.ir/fa/article/7220/

- پیمانی، ضیاء الله. (1349). تحولات دلایل قضائی در دوران انقلاب فرانسه. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 2، 72-49.

https://jflps.ut.ac.ir/article_25923.html

- حیدری، الهام؛ فتحی، محمدجواد. (1393). گستره اصل آزادی تحصیل دلیل در دادرسی کیفری ایران و انگلستان. مجله مطالعات حقوقی، (6)2، 1-32.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=241515

- خورسندیان، محمد علی. (1382). حجیت علم قاضی در فقه و حقوق ایران. نشریه حقوق دادگستری،(21)2، 59-76.

https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=29264

- دولت آبادی، ناصر. (1364). ماده 8 قانون اصلاح پاره‌ای قوانین دادگستری. مجله تحقیقات حقوقی،(6)1، 156- 161.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1181664

- مازندرانی، محمد صالح. (1384). تأملی بر مسئولیت قاضی در اصل 71 قانون اساسی. نشریه فقه و حقوق، 7، 1-35.

http://ensani.ir/fa/article/66270/

- مختاری،رحیم. (1397). اثر حاکمیت نوع نظام ادله ای بر هدف دادرسی مدنی در حقوق ایران. مجله حقوق دادگستری،(82)101، 167-186.

http://www.jlj.ir/article_31413.html

- Glover, R., & Murphy, P. (2013). Murphy on evidence. oxford University Press

- Godden, D., & Douglas Walton. (2017). Burden of Proof, Presumption and Argumentation. Cambridge University Press.

- Jolowicz, JA. (1996). The Wolf Report and the Adversary system. civil justice Quarly, 15(2), 1 – 14.

http://www.austlii.edu.au/au/journals/BondLRev/2003/26.pdf

- Thayer, JB. (1898). A preliminary treatise on evidence at the common law. Little Brown.

- Twining, W. (1997). Freedom of proof and the reform of criminal evidence. Israel Law Review, 31(1-3), 439-463.

https://www.cambridge.org/core/journals/israellawreview/article/abs/freedom-of-proof-and-the-reform-ofcriminalevidence1/DB79FA9A0BF78D196F870E3128E1740C

- Woolf, Harry. (1997). Civil Justice in the United Kingdom. American journal of comparative law, 45(4), 709–736.

https://academic.oup.com/ajcl/articleabstract/45/4/709/2571967?redirectedFrom=fulltext