نقش شرط مارتنس در توسعه حقوق بين الملل بشردوستانه در قبال چالش هاي جدید
الموضوعات : تحقیقات حقوقی بین المللی
هیبت اله نژندی منش
1
(استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران)
میثم قارایی
2
(دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محمدرضا علی پور
3
(استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: شرط مارتنس, حقوق بین الملل عرفی, اصول انسانیت, احکام وجدان عمومی, تسلیحات جدید خودکار,
ملخص المقالة :
زمینه‌و‌هدف:«شرط مارتنس»که ریشه در اندیشه‌های مکتب‌حقوق‌طبیعی دارد و تجلی آن در‌‌منابع حقوق‌بین‌الملل‌بشردوستانه به‌ویژه در ماده 3 مشترک بروز و ظهور نموده، به حَسَب عناصر مُقَوِّم مندرج در این اعلامیه، یعنی«اصول‌انسانیت و احکام وجدان عمومی»(opinio juris)، امروزه از جایگاه‌خاصی در شکل‌گیری قواعد‌حقوق‌بین‌الملل‌عرفی برخوردار است.بخش چشم‌گیری از قواعد حقوق‌بشردوستانه را قواعد حاکم بر کاربرد ابزارها و روش‌های جنگی تشکیل می‌دهند که مطابق حقوق بین‌الملل‌بشردوستانه، حق‌دولت‌ها در انتخاب و استفاده از ابزارها و روش‌های جنگی، نامحدود نیست و از طرفی یکی از چالش‌های پیش روی جامعه بشریت که در سال‌های اخیر نگرانی‌های بشری و زیست‌محیطی فراوانی را بوجود آورده، خلأ قاعده در خصوص تولید و استفاده از ابزارهای نوین جنگی‌خودکار است که در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سئوال هستیم‌که«شرط مارتنس»در قبال تحدید بکارگیری این چالش برای ساخت‌قاعده چه نقشی دارد. روش: این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی بر پایه مطالعات اسنادی با ابزار فیش‌برداری، مورد تدقیق، تحلیل و بررسی قرار گرفته است. نتایج:باتوجه به آثار متعدد متأثر از«شرط مارتنس» و درج اصول شرط در مقدمه پیش‌نویس کنوانسیون تسلیحات خودکار2023، نتایج حاکی از آن دارد که دولت‌ها می‌توانند اصول این اعلامیه را به عنوان سازوکاری برای خلق قاعده در حقوق بین الملل عرفی قلمداد نمایند.چرا که تا رسیدن جامعه جهانی به یک هدف مشترک برای ایجاد قاعده‌عرفی الزام‌آورعام‌الشمول، موضوع باور الزام حقوقی(opinio juris) به اصول کلی حقوق بشردوستانه، ابتدائاً باید در باور دولت‌ها شکل بگیرد.
-البرزی ورکی، مسعود. (بهار1386). حقوق بشردوستانه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه حقوق، مجلة دانشكده حقوق و علوم سياسي، 40(1)، 24.
-بیگ زاده، ابراهیم، تاور، اسماعیل. (1396). سهم دیوان بین المللی دادگستری در تجلّی مفهوم بشریّت، تهران، مجلّۀ حقوقی‌بین المللی، 57، 9.
-پیری، حیدر. (1401). شرط زیست محیطی مارتنس و حفاظت از محیط زیست در مخاصمات مسلحانه؛ با تأکید بر اصول پیش نویس 2019 کمیسیون حقوق بین الملل، پذیرفته شده در مجله تحقیقات حقوقی، 25(99)، 11.
-حسینی، محمّد و راعی دهقی، مسعود. (1395). معناشناسی وجدان انسانی در اسناد بین المللی، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، 49(3)، 445-468.
-دهقانی، پریسا. (1400). مدخل های ورود و کارکردهای شرط مارتنس در حقوق کیفری بین المللی. مجله پژوهش حقوق کیفری، 9(35)، 207-210.
-رنجبریان، امیرحسین و بذار، وحید. (1397). رعایت حقوق بین الملل بشردوستانه از سوی روبات نظامی خودفرمان و مسئولیت ناشی از اقدامات آنها، مجله حقوقی بین المللی، 59، 64-68.
-زرنشان، شهرام. (١٣٩٣). شکل گيري و شناسايي حقوق بـين المـلل عـرفي، تهران: انتشارات گنج دانش، 324.
-زرنشان، شهرام. (1397). نسبت میان شرط مارتنس و حقوق بشر در نظم حقوقی بین المللی جدید، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، 2، 322.
-شریفی طراز کوهی، حسین و صیادنژاد، محمد حسین. (1399). اعمال اصول حقوق بین الملل بشردوستانه بر تسلیحات کاملاً خودکار به عنوان ابزار نوین جنگی، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، 50(2)، 562.
-طرحی، مهران. (1398). امکان یا امتناع اعمال شرط مارتنس در حقوق بشردوستانه معاصر، نشریه داخلی مرکز مطالعات حقوق بین الملل مدرن، 4، 37-38.
-فلسفی، هدایت اله. (1379). حقوق بین الملل معاهدات، تهران: انتشارات فرهنگ نشرنو، 403.
-ممتاز، جمشید و رنجبریان، امیرحسین. (1387). حقوق بین الملل بشردوستانه مخاصمات مسلحانه داخلی، تهران: نشر میزان، 101-104، 154.
-ممتاز، جمشید، شایگان، فریده. (1393). حقوق بین الملل بشردوستانه در برابر چالش های مخاصمات عصر حاضر، تهران: انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی، 100-101.
Referenes Book • Alston, Philip. “Lethal Robotic Technologies: The Implications for Human Rights and International Humanitarian Law,” JLIS Special Edition, 2012, vol. 21(2), p. 51.
• Atadjanov, Rustam. (2019). “Humanness as a Protected Legal Interest of Crimes Against Humanity: Conceptual and Normative Aspect”, Springer, International Criminal Justice Series, Vol. 22.
• Gneiss, R. (October 2015). The international-law dimension of autonomous weapons systems, Firebrick Ebert Sifting.
• Henckaerts,J.M.And Doswald-Beak,L., Customary international law, Vol Roles, Vol.II Practice, International Committee of Red-Cross,Cambridge/New york:Cambridge University press,2005.
• Meron, Theodor,(1989). Human Rights and Humanitarian Norms as Customary Law, Oxford University Press.
Article • Carafano, James Jay. 2014, “Autonomous Military Technology-Opportunities and Challenges for Policy and Law”, Backgrounder No. 2932 on National Security and Defense, Heritage Foundation.
• Cassese,Antonio,, The Martens Clause: Half a Loaf or Simply Pie in the sky?, European Journal of international Law, Vol.II, No.1,2000.
• Sparrow, Robert. 2011, “Robotic Weapons and the Future of War”, New Wars and New Soldiers: Military Ethics in the Contemporary World-edited by Jessica Wolfendale and Paolo Tripodi, Ashgate Publishing Company.
Case • A/HRC/23/47 Human Rights Council,(2013) twenty-third session agenda item 3, promotion and protection of all human rights, civil, political, economic, social and cultural rights, including the right to development, report of the special rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions, Christof Hens.
• Case concerning Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, ICJ Reports, 1996., Dissenting
• Case concerning Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, op. cit., Dissenting Opinion of
• Corfu Channel case (UK v. Avbania), Merits, 1949, ICJ Rep 4,22.
• Human Rights Watch, “Losing Humanity: The Case against Killer Robots”, Nov. 2012.
• ICRC,meeting of Experts on Lethal Autonomous Weapons Systems (LAWS), 11-15 April 2016, Geneva
• ICRC,The Challenges Raised By Increasingly Autonomous Weapons,(24 June 2014),available
• Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, Advisory Opinion, 1996 ICJ Rep 226 (July 8).
• Military and Paramilitary activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. U.S), Merits, 1985 ICJ Rep. 14,113-114, para 218.
• Prosecutor v. Furundzija, Judgment, No. IT-95-17/I-T, para 137 (December, 10, 1998).
• Prosecutor v. Martic, Review of the indictment Pursuant to Rule 61, No. IT-95-11-R61, para 13, (March, 13, 1996).
• Reports of the Secretary General of The United Nation pursuant to paragraph 2 of Security Council resolution 808, (1993), para. 48, n 9, UN Doc. S/25704 (1993).
• See:ICRC 2014 Meeting of Experts on Lethal Autonomous Weapons Systems
• UN General Assembly, Res. 96(1), 1946.
• UN General Assembly, Res.217 A (III), 1948.
• UN International Conference on Human Rights, Tehran, Iran, 1968 Convention
• Convention on Prohibitions or Restrictions on the Use of Certain Conventional Weapons Which May Be Deemed to Be Excessively Injurious or to Have Indiscriminate Effects, 13 March 2023, CCW /GGE.1 /2023 / WP.4/Rev.1
• Agreement for the Prosecution and Punishment of the Major War Criminals of the European Axis, 1945, Art. 6(c) • Convention on Cluster Munitions, 2008.
• Convention on Prohibitions or Restrictions on the Use of Certain Conventional Weapons Which May Be Deemed to Be Excessively
• Convention on the Non-Applicability of Statutory Limitations to War Crimes and Crimes Against Humanity, 26 November 1968.
• Convention on the Prohibition of the Use, Stockpiling, Production and Transfer of Anti-Personnel Mines and on their Destruction, 1997.
• Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field, Geneva, 1949, Art. 63(4).
• Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of Wounded, Sick and Shipwrecked Members of Armed Forces at Sea,1949, 75 UNTS 8, Art.62
• Hague Convention (IV) Respecting the Laws and Customs of War on Land, The Hague, 1907, Preamble.
• ILC Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts 2001, art. 50.
• Injurious or to Have Indiscriminate Effects, 1980.
• International Committee of the Red Cross(ICRC)on autonomous weapon system,11 April 2016 Judge Weeramantry, p.486.
• International Committee of the Red Cross(ICRC)on autonomous weapon system,11 April 2016
• ICRC,The Challenges Raised By Increasingly Autonomous Weapons,(24 June 2014),available on:https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/statement/2014/24-06-challenges-autonomous-weapons.htm(24 June 2014)
• Millennium Declaration, United nations, A/55/l.2, 2000. Coupland, Robin, Humanity: What is it and How does it Influence International Law?, 83 International RevieZ of the Red Cross (IRRC), 2001.
• Protocol for the Prohibition of the Use of Asphyxiating, Poisonous or Other Gases, and of Bacteriological Methods of Warfare. Geneva,1925. Pronouncement
• Dissenting opinion of Judge Shahabuddeen, Nuclear Weapons ICJ Reports Dissenting Opinion of Judge .1996
• Dissenting Opinion of Judge Weeramantry, Nuclear Weapons, ICJ Reports Dissenting Opinion of Judge .1996
• Geneva Convention Relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War, 1949, Art. 158.
• Geneva Convention Relative to the Treatment of Prisoners of War, 1949, Art. 142.
• Hague Convention (IV) Respecting the Laws and Customs of War on Land, The Hague, 1907, Preamble.
• Office of the Secretary of Defense, Department of Defense, FY 2009–2034 Unmanned Systems Integrated Roadmap, 6 April 2009, Annex H, pp. 39-40. Website
• ICRC.Autonomous Weapons:ICRC Addresses-Meeting of Experts. (13 May 2014),available On:https://www.icrc. org/en/doc/resources/document/2014/05-13-autonomous-weapons- statement.htm.(14 October 2014)
• ICRC,Autonomous Weapons: What Role For Humans?,(12 May 2014), available on:https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/news-releace/2014-12-autonomous-weapons- ihl.htm,(14 October 2014
• ICRC,Autonomous Weapons: What Role For Humans?,(12 May 2014), available on:https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/news-releace/2014-12-autonomous-weapons- ihl.htm,(14 October 2014)
• https://www.hrw.org/news/2018/08/21/killer-robots-fail-key-moral-legal-test
• ICRC.Autonomous Weapons:ICRC Addresses-Meeting of Experts.(13 May 2014),available On:https://www.icrc. org/en/doc/resources/document/2014/05-13-autonomous-weapons- statement.htm.(14 October 2014)
• on:https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/statement/2014/24-06-challenges-autonomous-weapons.htm(24 June 2014).
