بررسي مقامات عرفانی «صبر» و «رضا» در چهار اثر دستور الجمهور، عوارف المعارف، منازل السائرين و السواد و البياض با تكيه بر بينامتنيت ژرار ژنت

الموضوعات : مطالعات نقد ادبی

الهام قنواتی محمدقاسمی ¹ (دانشجوی دوره دکتری، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی،تهران،ایران.)
احمد خیالی خطیبی ² (استادیار دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی،تهران،ایران. )
علی اصغر حلبی ³ (استادیار دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی،تهران،ایران. )

تاريخ الإرسال : 30 الجمعة , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الثلاثاء , شوال, 1444 تاريخ الإصدار : 11 الأحد , ذو القعدة, 1445

الکلمات المفتاحية: صبر, رضا, ابن خرقاني, بينامتنيت, ژرار ژنت.,

ملخص المقالة :

بینامتنیت، تولید متن از طریق تعامل با متون پیشینیان یا معاصر خود است که مشارکت آن متن‌ها در متن مورد نظر به صورت صریح، غیرصریح و ضمنی از متنی در متن دیگر صورت می‌گیرد. ژرار ژنت از برجسته‌ترین محققان عرصۀ بینامتنیت است که بخش عمده‌ای از مطالعات خود را روی طبیعتِ گفتمان روایی، متمرکز می‌کند. با این دیدگاه دو کتاب منازل السائرین انصاری، عوارف المعارف سهروردی در جایگاه پیش متن و دستورالجمهور شیخ خرقانی به عنوان پس متن مورد ارزیابی قرار گرفته است. مقالۀ حاضر تلاش‌شده‌ تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و به‌ واكاوي دیدگاه‌های عرفانی اين چهار اثر پیرامون دو مقام عرفانی «صبر» و «رضا» پرداخته تا جنبۀ عرفانی غالب بر شخصیت صاحبان اثر بیش ‌از پیش آشکارگردد. از بررسی دیدگاه‌های ایشان چنین‌ استنتاج‌ گردید‌ که ابن خرقاني به توکّل عملی، صبر بر سختی‌ها و رضا به تقدير الهي بسیار اهتمام دارد و به صورت ضمني و به شيوه وامگيري تفكرات او از آثار قبلي تاثير پذيرفته است.

المصادر:

ابن منظور (1414.ق.)، لسان‌العرب، بیروت: دارصادر، چاپ سوم
ابن‌عربی، محی‌الدین (1420ق)، الفتوحات‌المکیه، تحقيق‌: عثمان‌ يحیی و ابـراهيم‌ مدكور‌، قاهره‌: دارالعربيه
احمدی، بابک ( 1398)، ساختار و تاویل متن، تهران: مرکز
استیس، ولتر ( 1379)، عرفان و فلسفه، ترجمۀ بهاء الدین خرمشاهی، تهران: سروش
انصاری، خواجه عبدالله (1392)، منازل السائرین، شرح عبدالغفور روان فرهادی، به کوشش محمد عمّار مفید، تهران: مولی
تودوروف، تزوتان ( 1396) ، منطق گفتگویی میخائیل باختین، ترجمه ی داریوش کریمی، تهران: انتشارات مرکز
خرقانی، احمد بن الحسینی (1395)، دستور الجمهور فی‌ مناقب‌ ابو‌ یزید طیفور، به کوشش محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغـت‌نامه، ج10، چاپ دوم از دورۀ جدید، تهران: انتشارات‌ دانشگاه‌ تهران:،
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق.)، المفردات فی غـریب‌القرآن، جـلد1، بیروت:، ‌‌دارالعلم
ژنت، ژرار (1398) تخيل و بيان: نقد زبانشناختي، مترجم: الله‌شكر اسداللهي‌تجرق، بهمن نامور مطلق، تهران: سخن
سجادی، سیدجعفر (1389)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری
سهروردی، شهاب الدین ( 1392)، عوارف المعارف، مترجم ابومنصوربن عبدالمومن اصفهانی به اهتمام قاسم انصاری، تهران: علمی فرهنگی.
سیرجانی، ابوالحسن علی بن الحسن (1390)، البیاض و السّواد(من خصائص حِکَم العباد فی نعت المرید و المراد)، تصحیح و تحقیق محسن پور مختار،تهران: موسسه حکمت و فلسفه ایران
عطار، محمّد بن ابراهیم (1382 ) تذکرۀ الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، چاپ سیزدهم، تهران: زوّار
عفیفی، رحیم (1372‌)، فرهنگنامه‌ شعری بر اساس آثـار شـاعران قرن سـوم تـا یـازدهم هجری، تهران: سروش
غزالی‌طوسی، ابوحامدامام محمد (1383)، کیمیای سعادت، به کوشش: حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی
کاشانی، عزالدین‌محمود (1382)، مصباح الهدایه ومصباح الکفایه، تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران: کتابخانۀ سنائی
مولوی، جلال‌الدین محمدبلخی (1386)، مثنوی معنوی بر اساس نسخه‌ قونیه، به تصحیح و پیشگفتار عبدالکریم سروش، تهران: علمی و فرهنگی
نامور مطلق، بهمن (1390)، درآمدی بر بینامتنیت، تهران: سخن