نقد و بررسی جنبه های ادبی اشعار میرزاده عشقی
الموضوعات : مطالعات نقد ادبیاحمد رنجبر 1 , ملاحت نجفی عرب 2
1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
الکلمات المفتاحية: آرایه های ادبی, موسیقی شعر, صور خیال, میرزاده عشقی, قالب های شعری,
ملخص المقالة :
سید محمد رضا میرزاده عشقی (1273 - 1303 هـ. ش)، شاعر نام آشنای عهد مشروطیت، از رجال پرکار روزگار خود است. او اگر چه در حوزه ی شعر سیاسی و اجتماعی شاعری بزرگ و نامدار محسوب می شود لیکن از نظر ادبی و آشنایی به فنون و تکنیک های شعری دست توانایی ندارد و هنوز به اوج هنر شعری خود نرسیده است. در این مقاله تلاش می شود با بررسی محور ادبی اشعار عشقی، میزان شناخت و تسلط او بر حوزه های مختلف این محور سبکی مشخص و نقاط قوت و ضعف او معلوم گردد. عشقی در قالب های شعر دست به نوآوری زده و یکی از کسانی است که اولین شعر نو را به او نسبت می دهند. او در دیگر قالبهای سنتی نیز دستکاری کرده چنانکه مسمّط ترجیعی را ساخته ی او می دانند. در وزن شعر اگر چه خواهان ایجاد تحول بوده لیکن به خواست مطلوب خود نرسیده است. اغلب صور خیال او کلیشه ای و قدیمی است، لیکن تشبیهات زنده و پویا که بعضاً در بافت شعر جریان پیدا می کند کم و بیش بر جاذبه ی اشعاش افزوده است. در بین آرایه های ادبی بیشترین تلاشش برای تقویت موسیقی شعر از رهگذر جناس ها و تکرارها، و ایجاد تداعی معانی از طریق تضادها، مراعات النظیرها و تلمیح هاست. در باب تلمیح نیز نشان می دهد که با وجود علاقه مندی به ایران باستان، شناخت چندانی از فرهنگ و تاریخ باستان ایران ندارد.
آرین پور، یحیی.(1372). از صبا تا نیما، ج2، تهران: انتشارات زوار.
برومند، ادیب.(1379). پیام آزادی ، چاپ اول، تهران: انتشارات روز بهان.
بهمنی مطلق، یدالله.(1385). صورخیال در شعر سهراب سپهری، تهران: انتشارات زلال کوثر، چاپ اول.
حافظ، شمس الدین محمد.(1371). دیوان حافظ، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی به اهتمام ع جربزه دار، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ چهارم.
سعدی، شیخ مصلح الدین(1374). گلستان سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ چهارم
شفیعی کدکنی، محمد رضا.(1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: انتشارات سخن، چاپ اول (ویرایش دوم).
لنگرودی، شمس(1370). تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد نخست، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.
میرزاده عشقی، محمد رضا(1350). کلیات مصور عشقی، به کوشش علی اکبر مشیر سلیمی، تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر، چاپ ششم.
مصحفی، م. ا.(اردیبهشت 1353؛صفر 1394). میرزاده عشقی، ماهنامه ادبی، علمی، تاریخی و اجتماعی یغما به صاحب امتیازی حبیب یغمایی، ش 2، مسلسل 308، دوره 27، صص 92- 99
منوچهری دامغانی و احمد، ابوالنجم.(1375). دیوان منوچهری دامغانی، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: انتشارات زوار، چاپ دوم.
موحد، ضیاء.(1377). شعر و شناخت، تهران: انتشارت مروارید، چاپ اول.
نیاز کرمانی، سعید.(1367). شعری که زندگی است، تهران: انتشارت پاژنگ، چاپ اول.
