بررسی الفاظ مشترک ومتضاد درتفسیر التبیان شیخ طوسی

الموضوعات : مطالعات نقد ادبی

فاطمه رحمتی ¹

1 - دانش آموخته در مقطع دکتری زبان وادبیات عربی واحد تهران مرکز ی

تاريخ الإرسال : 18 الأربعاء , صفر, 1436 تاريخ التأكيد : 03 السبت , جمادى الثانية, 1437 تاريخ الإصدار : 11 السبت , جمادى الأولى, 1437

الکلمات المفتاحية: تفسیر, لفظ, شیخ طوسی, مشترک, متضاد, مصادیق, التبیان,

ملخص المقالة :

بررسی مقوله ی تغییر یا تعدد معنی به سبب اهمیت ونقش آن در دریافت معانی از آثار مکتوب و متون دینی وادبی , یکی از مباحث با سابقه ودر عین حال کاربردی از گذشته تا عصر حاضرمی باشد .مقاله ی پیش رو با موضوع , الفاظ مشترک ومتضاد در تفسیر التبیان ,نوشته ی شیخ طوسی, کوششی است درجهت تشخیص مصداقهایِ مفهوم یاد شده در این تفسیر. تفسیرالتبیان با بهره مندی از منابع متعددی,همچون آیات قرآنی وتعمق در معانی آن ,احادیث , بهره گیری ازآثار (فراء , أخفش , أبئ عبیده ,مفضّل وزجّاج ) همچنین در بخش لغت ونحو به (العین)خلیل بن احمد (الکتاب) سیبویه ,(جمهره اللغة) ابن درید ,(تهذیب اللغة) الأزهری دیوان شاعران خصوصاً جاهلی واسلامی به رشته تحریر در آمده است.در رابطه با (بررسی مصادیق اشتراک وتضاد)-موضوع این مقاله- باید گفت: در بین مصادیق مورد اشاره شیخ (ره) ؛ تعداد مصادیق اشتراک 39 مورد وتعداد مصادیق تضاد 22مورد می باشد. تشخیص مصادیق اشتراک وتضاد در همه ی سوره ها به یک شکل ویک میزان نبوده است .به عنوان مثال سوره بقره؛ به عنوان بلند ترین سوره در قرآن کریم , بیشترین تعداد آیاتی که دارای تحول معنا در واژه ها هستند را ؛ دارد. این در حالی است که شیخ(ره) در برخی از سوره ها ,اشاره ای به تحول معنی نداشته است.

المصادر:

قرآن کریم

ابن انباری, ابو بکر محمد بن القاسم.(1987).  الأضداد, کویت: دائره المطبوعات.

ابن فارس.(2001).  الصاحبی فی فقه اللغه وسنن العرب فی کلامها, بیروت: دار الاحیاء تراث العربی.

ابن منظور,محمد بن مکرم.(1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.

خضیّر,جعفر,الشیخ الطوسی, مفسراً, 1410.

سیوطی , جلال الدین عبد الرحمن.(بی تا). طبقات المفسرین, بیروت: دار الکتب العلمیه.

طوسی, محمد بن حسن.(بی تا). التبیان فی تفسیر القرآن, تحقیق احمد قصیرعاملى‏, بیروت: دار احیاء التراث العربى. ‏طباطبایی,محمد حسین.(1378). المیزان فی تفسیر القرآن قم.  

فراهیدی,خلیل بن احمد.(1410). العین, چاپ دوم، قم: نشر هجرت.

منجّد ,نور الدین.(1999). الترادف فی القرآن الکریم, بیروت: دارالفکر المعاصر.