تاثیر ساختار سرمایه و مسئولیت اجتماعی شرکتی بر ریسک تجاری در طول همه گیری کووید - 19

الموضوعات :

سید حسین شاکر طاهری ¹ , فاطمه سلیمانی ثمرین ² , محمدرضا زنگانه ³

1 - گروه حسابداری ، دانشکده حسابداری و مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران.
2 - دانشگاه ارشاد دماوند - گروه حسابداری
3 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ،ایران

تاريخ الإرسال : 04 الخميس , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 12 الثلاثاء , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , محرم, 1446

الکلمات المفتاحية: ساختار سرمایه , مسئولیت اجتماعی شرکت , ریسک تجاری , کوید-19,

ملخص المقالة :

چکیده طی سالهای شیوع بیماری کرونا، ویروس کووید-19 فعالیتهای اقتصادی جهانی را به شدت محدود کرد. این مقاله تاثیر مشترک ساختار سرمایه و فعالیتهای مسئولیت اجتماعی (CSR) را بر ریسک تجاری شرکت در طول همه گیری کووید_ 19 بررسی می کند.جامعه آماری این پژوهش شامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد که طی سالهای 1394 تا 1400 فعالیت داشته اند. تعداد نمونه انتخابی 120 شرکت بر اساس معیارهای غربالگری می باشد. یافته ها نشان می دهد شرکتهایی که بدهی ها ی بیش از حد بهینه داشته اند، ریسک شرکتی بالاتری را در طول همه گیری کووید_ 19 تجربه کرده اند واین اثر در بین شرکتهایی با عملکرد ضعیف مسئولیت اجتماعی، شایع تر است. در مقابل، شرکتهایی که سطح بدهی آنها کمتراز حد مطلوب است، صرف نظر از شیوه های خوب مسئولیت اجتماعی، از خود در برابر تاثیرات ناشی از همه گیری کووید_ 19 محافظت میکنند. نتایج آزمون فرضیه ی اول نشان داد که بین ریسک تجاری و اهرم مالی شرکت در طول همه گیری کووید-19 ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.نتایج آزمون فرضیه دوم نشان داد که بین ریسک تجاری و اهرم مالی بالای شرکت، در طول همه گیری کووید-19 با توجه به مسئولیت اجتماعی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد و در نهایت نتایج آزمون فرضیه سوم نشان داد که بین ریسک تجاری و اهرم مالی پایین شرکت در طول همه گیری کووید-19 بدون توجه به مسئولیت اجتماعی ارتباط منفی و معناداری وجود دارد.

نص كامل:



تاثیر ساختار سرمایه و مسئولیت اجتماعی شرکتی بر ریسک تجاری در طول همه گیری کووید - 19

سید حسین شاکر طاهری¹

فاطمه سلیمانی ثمرین²

چکیده

طی سالهای شیوع بیماری کرونا، ویروس کووید-19 فعالیتهای اقتصادی جهانی را به شدت محدود کرد. این مقاله تاثیر مشترک ساختار سرمایه و فعالیتهای مسئولیت اجتماعی ³(CSR) را بر ریسک تجاری شرکت در طول همه گیری کووید_ 19 بررسی می کند.جامعه آماری این پژوهش شامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد که طی سالهای 1394 تا 1400 فعالیت داشته اند. تعداد نمونه انتخابی  120 شرکت بر اساس معیارهای غربالگری می باشد. یافته ها نشان می دهد شرکتهایی که بدهی ها ی بیش از حد بهینه داشته اند، ریسک شرکتی بالاتری را در طول همه گیری کووید_ 19 تجربه کرده اند واین اثر در بین شرکتهایی با عملکرد ضعیف مسئولیت اجتماعی، شایع تر است. در مقابل، شرکتهایی که سطح بدهی آنها کمتراز  حد مطلوب است، صرف نظر از شیوه های خوب مسئولیت اجتماعی، از خود در برابر تاثیرات ناشی از  همه گیری کووید_ 19 محافظت می کنند. نتایج آزمون فرضیه ی اول نشان داد که بین ریسک تجاری و اهرم مالی شرکت در طول همه گیری کووید-19 ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.نتایج آزمون فرضیه دوم نشان داد که  بین ریسک تجاری و اهرم مالی بالای شرکت، در طول همه گیری کووید-19 با توجه به مسئولیت اجتماعی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد و در نهایت نتایج آزمون فرضیه سوم نشان داد که بین ریسک تجاری و اهرم مالی پایین شرکت در طول همه گیری کووید-19 بدون توجه به مسئولیت اجتماعی ارتباط منفی و معناداری وجود دارد. این پژوهش بینش هایی را در خصوص جهت گیری های ساختار سرمایه و شیوه های خوب مسئولیت اجتماعی پس از همه گیری کووید_ 19 برای ایجاد پایداری و انعطاف پذیری در یک بازار بی ثبات، به کسب و کارها ارائه می کند.

کلیدواژه ها: ساختار سرمایه ، مسئولیت اجتماعی شرکتی ، ریسک تجاری ، کووید-19

طبقه بندی JEL :E22, G19,M14,M49 

 

 

 

 

1- مقدمه

ویروس کشنده کووید-19 که در پایان سال 2019 پدید آمد، منجر به یک بحران اجتماعی و اقتصادی گسترده در سطح جهان شد. تقریباً تا پایان ژانویه سال 2020 بیش از 17 میلیون نفر در سطح جهان دچار مرگ‌ومیر توسط این ویروس شدند. (سازمان بهداشت جهانی،2020). در کنار تجارت‌های داخلی در سطوح بین‌المللی، کشورها نیز دچار رکودهای شدید منفی قابل‌توجهی شدند که عملکرد بازارهای سهام را با رکود مواجه نمود. (آوادهی و همکاران،2020). همه‌گیری کووید-19 بازار سهام ایران را تحت‌تأثیر قرار داد. بیماری همه‌گیرکووید-19 نه‌تنها نشان‌دهنده یک فوریت بهداشت عمومی در سراسر جهان شد، بلکه هزینه‌های اقتصادی گسترده‌ای را در سطح جهان به کشورهای مختلف تحمیل نموده است. گسترش خود ویروس و اقدامات مهارکننده برای کاهش آن می‌تواند تولید و مصرف را با چالش‌هایی مواجه کند. (رخشیت و نئوگ، 2021). فعالیت‌های کسب‌وکار جهانی به‌شدت توسط  کووید-19 دچار مشکل و رکود شد و بنابراین شیوه‌های خوب مسئولیت اجتماعی از کسب‌وکارها در برابر بحران محافظت می‌کند. کووید-19 به‌عنوان یک شوک به بازارهای مالی در سراسر جهان وارد شد و در نتیجه، بازارها به‌شدت بی‌ثبات شدند و ورشکستگی‌های شرکتی بیشتری در مدت‌زمان کوتاهی مشاهده شد (آچاریا و استیفن،2020). کسب‌وکارها به دنبال کمک مالی می‌باشند تا در بازار رقابت کنونی خود باقی بمانند. این سؤال مطرح می‌شود: "چگونه شرکت‌ها می‌توانند از خود در برابر رکود بازار محافظت کنند و از رکود اقتصادی ناشی از بحران بهداشت عمومی جان سالم به در ببرند؟" شیوع بیماری کووید-19 توجه زیادی را از سوی عموم و محققان به خود جلب کرده است. تعطیلی مغازه‌ها، محدودیت‌های سفر، بسته‌شدن مرزهای بین‌المللی، همه اینها به طور مخربی به اقتصاد جهانی ضربه می‌زند.  بازارهای مالی جهانی در واکنش به عدم‌اطمینان و ترس عمومی ناشی از کووید-19 به‌شدت سقوط کردند (چن و همکاران،2020). بسیاری از کسب‌وکارها تحت‌تأثیر بحران بهداشت عمومی قرار گرفته‌اند و با پرداخت بدهی‌های زیاد از مشکلات مالی رنج می‌برند. از سوی دیگر، شرکت‌های با رویه‌های قوی مسئولیت اجتماعی نسبتاً بهتر عمل کرده‌اند. مطالعات قبلی نشان می‌دهد که یا سیاست ساختار سرمایه شرکت یا فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی نقش حیاتی در طول سقوط بازار سهام ایفا می‌کنند (بای و همکاران،2020). به طور گسترده پذیرفته شده است که مشارکت در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی ثروت سهام‌داران را افزایش می‌دهد (لی و کیم،2016).  بسیاری از مقالات تحقیقاتی تأثیر مسئولیت اجتماعی را بر ارزش شرکت مطالعه می‌کنند و استدلال می‌کنند که مسئولیت اجتماعی می‌تواند مزایای مختلفی را برای شرکت‌ها به همراه داشته باشد (دینگ و همکاران،2020). شرکت‌هایی با انعطاف‌پذیری مالی بالا (دارایی‌های نقدی بیشتر و بدهی کمتر) کمتر تحت تأثیرات منفی کووید 19 قرار می‌گیرند. به‌عبارت‌دیگر، شرکت‌هایی که دارای اهرم مالی بالا هستند، با ریسک بیشتری نسبت به شرکت‌هایی که دارای اهرم مالی پایین هستند، دچار مشکلات مالی می‌شوند. دلیل این امر می‌تواند این باشد که شرکت‌هایی با انعطاف‌پذیری مالی بالا (اهرم مالی پایین) ظرفیت بدهی بیشتری دارند، به‌طوری‌که وقتی کمبود جریان‌های نقدی ناشی از یک شوک برون‌زا منجر به مشکل نقدینگی تجاری می‌شود، دسترسی آسان‌تری به منابع مالی دارند (چن و همکاران،2020). ادبیات اخیر در مورد تأثیر کووید-19 بر عملکرد و ریسک شرکت و تأثیر آن به طور مستقل بر مسئولیت اجتماعی و ویژگی‌های شرکت متمرکز است. تئوری مبادله ساختار سرمایه کراس و لینتزبرگ (1973) پیشنهاد می‌کند که ارزش شرکت در ساختار سرمایه بهینه که در آن منافع حاشیه‌ای و هزینه‌های حاشیه‌ای بدهی برابر است، حداکثر می‌شود؛ بنابراین، استفاده بیش از حد از بدهی، به‌طوری‌که بیش از حد بهینه باشد منجر به کاهش ارزش شرکت و افزایش ریسک شرکت می‌شود و به آن «افزایش اهرم» می‌گویند. علاوه بر این، انحراف مثبت از ساختار سرمایه بهینه، احتمال مشکلات مالی را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که شرکت‌ها دچار ورشکستگی شوند. از سوی دیگر، ارزش شرکت با سطح بدهی که کمتر از سطح بهینه ساختار سرمایه است، افزایش می‌یابد تا از مزایای مالیات بر بهره برخوردار شود و درعین‌حال در درجه پایینی از ریسک ورشکستگی باقی بماند (هالینگ و همکاران،2020). به‌عبارت‌دیگر، شرکت‌های تحت اهرم مالی پایین دارای ظرفیت بدهی بیشتری برای انجام سرمایه‌گذاری‌های جدید از طریق استقراض فعالیت می‌کنند. بااین‌حال، سطح پایین بدهی نیز باعث ایجاد مشکلات نمایندگی بین سهامداران و مدیران می‌شود (فالنبراخ و همکاران،2020)؛ بنابراین سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که آیا بین ساختار سرمایه و مسئولیت اجتماعی شرکتی با ریسک تجاری باتوجه ‌به شیوع کووید-19 ارتباط وجود دارد؟ هدف از هر سرمایه‌گذاری، کسب بازدهی بالاتر است و برای کسب بازده مناسب از طریق سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، شناخت دقیق صنایع و شرکت‌ها و ارزیابی هر یک از شرکت‌ها بر اساس معیارهای مختلف و با استفاده از مدل‌های منطقی ضروری است. با وجود پژوهشهای متعددی در رابطه با مسئولیت پذیری اجتماعی، هنوز دامنه گزارشگری و افشای مسئولیت پذیری اجتماعی برای شرکتها، مشخص نیست. برخی از پژوهشگران حوزه مسولیّت اجتماعی شرکت ها، معتقدند که نظریه یا رویکرد عام پذیرفته شده ای برای مسئولیت اجتماعی شرکتها وجود ندارد. آنها مسئولیت اجتماعی شرکتها را یک مفهوم وسیع و پیچیده و در حال تکامل مستمر میدانند که نگرشها و ایده های گوناگونی را شامل میشود(صراف وهمکاران،1400).چندین مطالعه دربارۀ بررسی ارتباط بین تصمیمات سرمایه‌گذاری و مسئولیت اجتماعی شرکتی به طور مستقل انجام شده­ است؛ اما تاکنون پژوهشی داخلی دربارۀ ریسک تجاری باتوجه ‌به شیوع کووید-19 انجام نشده ­است. در این پژوهش، تأثیر این دو متغیر در شرکت­های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تحلیل می‌شود. باتوجه‌به اینکه شیوع بیماری کووید 19 تأثیر بسزایی بر بازارهای سهام کشورهای مختلف از جمله بورس اوراق بهادار تهران دارد، بنابراین  بررسی ارتباط این متغیرها با توجه ‌به همه‌گیری کووید-19 اهمیت ویژه‌ای در بازار سهام ایران دارد و می تواند در صورت وقوع اتفاقات مشابه راهگشا باشد. 

 

2- مبانی نظری  و پیشینه پژوهش

2-1 مبانی نظری

امروزه تأثیر شرکتها بر جامعه یک دغدغه جهانی است و انتظارات ذینفعان از نقش واحدهای تجاری در جامعه، روزبهروز بیشتر میشود. رسواییهای مالی شرکتها و مؤسسات بزرگ در آغاز قرن حاضر، بیانگر شواهدی از رویههای تجاری غیرمسئوالنه از بعد اجتماعی است. این وقایع، سهامداران، اعتباردهندگان و طرفداران محیطزیست را بر آن داشت که عالوه بر ابعاد مالی، به تعهدات واحدهای تجاری در زمینۀ مسئولیت اجتماعی و افشای آن در بازار سرمایه، بیشازپیش توجّه کنند( صراف وهمکاران،1400).برخی از مفسران تفاوت بین کشورها و فرهنگ‌ها به مسئولیت اجتماعی را مشخص کرده‌اند. گفته می‌شود که برای مصرف‌کنندگان چینی، یک شرکت با مسئولیت اجتماعی محصولات ایمن و باکیفیتی را تولید می‌کند. برای آلمانی‌ها ایجاد اشتغال ایمن است. در آفریقای جنوبی این امر به نیازهای اجتماعی مانند مراقبت‌های بهداشتی و آموزش کمک می‌کند. حتی در اروپا، بحث در مورد مسئولیت اجتماعی بسیار ناهمگن است. یک رویکرد رایج‌تر در مورد مسئولیت اجتماعی، اقدامات بشردوستانه شرکت‌ها است. این اقدامات شامل کمک‌های مالی و کمک‌هایی است که به سازمان‌ها و جوامع غیرانتفاعی داده می‌شود. کمک‌های مالی در زمینه‌هایی مانند هنر، آموزش، مسکن، بهداشت، رفاه اجتماعی و محیط‌زیست انجام می‌شود، اما به‌استثنای مشارکت سیاسی و حمایت مالی از رویدادهای تجاری یک رویکرد دیگر به مسئولیت اجتماعی این است که شرکت ها استراتژی مسئولیت اجتماعی را مستقیماً در عملیات بگنجانند. ایجاد ارزش مشترک بر اساس این ایده است که موفقیت شرکت‌ها و رفاه اجتماعی به‌هم‌وابسته هستند. یک تجارت به یک نیروی کار سالم، تحصیل‌کرده، منابع پایدار و دولت مناسب نیاز دارد تا به طور مؤثر رقابت کند. برای رونق بخشیدن به جامعه، مشاغل سودآور و رقابتی باید ایجاد و پشتیبانی شود تا درآمد، ثروت، درآمد مالیاتی و بشردوستانه ایجاد شود. مقاله نقد و بررسی تجارت هاروارد با عنوان "استراتژی و جامعه: پیوند بین مزیت رقابتی و مسئولیت اجتماعی شرکت" نمونه‌هایی از شرکت‌هایی را ارائه داده است که بین استراتژی‌های تجاری و مسئولیت اجتماعی ارتباط عمیقی برقرار کرده‌اند. بسیاری از شرکت‌ها برای ارزیابی سیاست، اجرا و اثربخشی مسئولیت اجتماعی خود از معیارها ی مختلفی استفاده می‌کنند. معیار سنجش شامل بررسی ابتکارات رقبا و همچنین سنجش و ارزیابی تأثیر این سیاست‌ها بر جامعه و محیط و نحوه درک دیگران از استراتژی مسئولیت اجتماعی یکدیگر است (عبد اله و همکاران⁴،2011).

 بلکویی⁵(1999) ساختار سرمایه را تعادل بین بدهی‌ها و دارایی­ها، ماهیت دارایی­ها و ترکیب استقراض شرکت بیان می­کند. او ساختار سرمایه را ادعای کلی بر دارایی­های شرکت معرفی می­کند. هدف اصلی تصمیمات ساختار سرمایه، بیشینه‌سازی ارزش بازار شرکت از طریق ترکیب مناسب منابع وجوه بلندمدت است. این ترکیب که ساختار بهینۀ سرمایه نام دارد، متوسط هزینۀ سرمایۀ شرکت را حداقل می­کند. نخستین‌بار وستون⁶ (1955) در حدود نیم‌قرن پیش امکان تدوین نظریۀ ساختار سرمایه را مطرح کرد و در نهایت باعث شد مودیلیانی و میلر⁷ (1958) نخستین نظریۀ ساختار سرمایه را تدوین کنند. مطالعات نشان می­دهد از زمان انتشار مقالۀ آنها، نظریه­های گوناگون و الگوهای متعددی دربارۀ ساختار سرمایۀ شرکت­ها و چگونگی انتخاب آن تدوین شده است؛ بااین‌حال، هیچ یک از این نظریه­ها و الگوها به‌تنهایی عوامل مؤثر در تعیین ساختار سرمایۀ شرکت­ها را کاملاً تبیین نمی‌کنند و پاسخ قاطعانه­ای برای این پرسش ندارند که چرا در شرایط گوناگون تعدادی از شرکت­ها برای تأمین مالی فعالیت­های خود گزینۀ انتشار سهام، بعضی به‌کارگیری منابع داخلی و برخی دیگر روش استقراض را انتخاب می­کنند. در یک تقسیم‌بندی کلی، نظریه­های ساختار سرمایه در دو گروه سنتی و مدرن قرار می­گیرند که دیدگاه‌های سنتی به طور خلاصه شامل سود خالص عملیاتی، سود خالص و مودیلیانی و دیدگاه‌های مدرن شامل موازنۀ ایستا، موازنۀ پویا، ترجیحی (سلسله­مراتبی)، انتخاب نادرست (مخالف­گزینی)، نمایندگی و زمان­بندی بازار است. به نظر می­رسد ماهیت رویکرد یا نظریۀ سنتی مالی اثبات‌گرایانه است؛ یعنی نشان‌دهندۀ تلاش برای شرح پدیده­ها، همان گونه که وجود دارند، است. باتوجه‌به این دیدگاه‌ها عوامل تعیین‌کنندۀ ساختار سرمایه به دو گروه تقسیم می­شوند: ۱. عوامل داخلی، 2. عوامل خارجی. عوامل داخلی از ماهیت و ویژگی فعالیت شرکت نشأت می­گیرند. به‌عبارت‌دیگر، ناشی از ویژگی­های عملیاتی است که منشأ درون شرکتی دارند، نظیر سودآوری، ساختار دارایی­ها، فرصت­های رشد، اندازه و نوسان پذیری. عوامل خارجی از ویژگی­ها و شرایط محیط خارجی شرکت پدید می‌آیند، مانند نرخ بهره، مالیات، سیاست­های اعتباری دولت، بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری (سورگلو⁸،2018). 

مسئولیت اجتماعی شرکت ها به مشارکت داوطلبانه شرکت برای توسعه پاینده فراسوی الزامات قانونی اشاره دارد و یک روش برای کاهش شکاف بین شرکتها و انتظارات ذینفعان در قالب گزارشگری و افشای اطلاعات اضافی با رویکردپایندگی به شمار می رود(طالبی،1401).تئوریهای مطرح در مورد مسئولیتهای اجتماعی شرکتها عبارتند از تئوری مشروعیت، تئوری گروههای ذینفع و تئوری اقتصاد سیاسی که همگی بیانگر این مطلب هستند که مدیران به دلایل مختلفی همچون کسب مشروعیت سازمانی و یا فشار گروههای ذینفع مایل به افشای اطلاعات اجتماعی سازمان هستند. ولی در تئوری اقتصاد سیاسی، اعتقاد بر لزوم تدوین قوانین و استانداردهایی در این زمینه است. در تئوری گروههای ذینفع هم شاخه اخلاقی و هم شاخه مدیریتی وجود دارد. شاخه اخلاقی به این موضوع می پردازد که سازمانها چگونه باید با گروههای ذینفع خود رفتار کنند. این دیدگاه بر مسئولیتهای سازمانها تأکید دارد. در مقابل شاخه مدیریتی تئوری گروههای ذینفع بر نیاز به مدیریت گروههای ذینفع خاص تأکید دارد( خان احمدی و همکاران،1400). مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی و افشا گرهای مرتبط با آن عامل ضروریست که به تداوم شرکت ها منجر می شود. زیرا همه شرکت ها ارتباط هایی با جامعه دارند. لذا جامعه امکان بقای شرکت ها را در درازمدت فراهم می آورد. جامعه از فعالیت ها و رفتار شرکت ها بهره می گیرد. گسترش مسئولیت پذیری شرکت ها بر این موضوع دلالت دارد که مسئولیت های شرکت ها از آنچه در گذشته بوده، یعنی فراهم کردن پول برای سهامداران فراتر رفته است. شرکت ها بایستی در برابر ذینفعان(سهامداران، مشتریان، کارکنان، عرضه کنندگان کالا، بانک ها، قانون گذاران، محیط و جامعه) پاسخگو باشند. به این ترتیب شرکت ها علاوه بر مسئولیت اقتصادی، باید در برابر مسائل اجتماعی احساس مسئولیت کنند( همان منبع، 1400).

2-2 پیشینه پژوهش

هوانگ و همکاران (2021) در پژوهشی به بررسی ساختار سرمایه و مسئولیت اجتماعی شرکتها در پاسخگویی به کووید -19 در سال 2019 و 2020 در شرکت‌های دولتی بورس آمریکا را بررسی کردند. نتایج نشان داد که بدهی موجب افزایش ریسک در طول شیوع کووید و تأثیر آن بر مسئولیت اجتماعی ضعیف است. مانوگنا آرال (2021) ساختار مالکیت و مسئولیت اجتماعی شرکتهارا در هند: در بازه زمانی سال‌های 2014 تا 2019 و در تعداد 5313 سال - شرکت بررسی کردند. نتایج نشان داد که مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی تأثیر میانجی منفی بر مسئولیت اجتماعی دارد. کیو و همکاران (2021) مسئولیت اجتماعی شرکت و ارزش شرکت در دوران پاندمی کووید-19 را در ژانویه 2020 در بورس چین و در تعداد 80 شرکت را مطالعه کردند. نتایج نشان داد که شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی در دوران کووید 19 نسبت به سایر شرکت‌ها مسئولیت اجتماعی بیشتر و در نهایت ارزش بیشتری دارد. محمود و همکاران (2021) مسئولیت اجتماعی شرکت: مسئولیت تجارت برای پاندمی ویروس کرونا را در بین 100 شهروند در سال 2019 و در کشور آمریکا مطالعه کردند. نتایج نشان داد که ارتباط بین تعامل با کارکنان و شرکت‌ها موجب افزایش مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها می‌شود. گیگوری (2021) مسئولیت اجتماعی شرکت و بحران پاندمی کووید-19: شواهدی از گرجستان را در شرکت‌های بورس این کشور در سال‌های 2019 و 2020 مطالعه کردند. نتایج نشان داد پاسخگویی پاندمی کووید 19 و ارتباط رویکرد مسئولیت اجتماعی در شرکت‌های بورس گرجستان مثبت است. یاه و همکاران (2019) تأثیر مسئولیت اجتماعی بر هزینه سرمایه در چین را در بازه زمانی سال‌های 2008 تا 2011 و در تعداد 662 شرکت بررسی کردند. نتایج نشان داد که شرکت‌های چین با عملکرد مسئولیت اجتماعی بالا موجب کاهش هزینه سرمایه می‌شود. یانگ و همکاران (2018) چگونگی مسئولیت اجتماعی شرکت در تغییر ساختار سرمایه را در بورس کشور چین در بازه زمانی سال‌های 2006 تا 2012 مطالعه کردند. نتایج نشان داد که مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها موجب کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت و اعتباردهندگان شده است. ستایش و ابراهیمی (1400) به بررسی رابطه جانشینی میزان استفاده از اهرم مالی در ساختار سرمایه و اجتناب مالیاتی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. بدین منظور از نمونه‌ای شامل 1026 مشاهده استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول بیانگر رابطه منفی و معنادار میزان استفاده از اهرم مالی و اجتناب مالیاتی است که بیانگر اثر جانشینی اهرم مالی است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم نیز بیانگر این است که تأثیر متغیر تعدیل‌کننده هزینه اهرم مالی بر رابطه بین میزان استفاده از اهرم مالی و اجتناب مالیاتی معنادار می‌باشد. بررسی تأثیر متغیرهای کنترلی نیز حاکی از تأثیر مثبت و معنادار اندازه شرکت و فرصت‌های رشد و تأثیر منفی و معنادار سودآوری، سود تقسیمی و توان وثیقه‌سپاری بر میزان استفاده از اهرم مالی است. مصطفایی و حسینی (1400) با تحلیل محتوای کیفی بخش گزارش مسئولیت اجتماعی مندرج در گزارش فعالیت هیئت­مدیره شرکت­های پذیرفته شده در بازار بورس و فرابورس اوراق بهادار، مهم‌ترین مقوله­های گزارشگری اجتماعی ناظر بر ذی‌نفعان اجتماعی، را استخراج نموده اند. آزمون تفاوت کدهای استخراج شده در سطح شرکت­های بزرگ و کوچک که با استفاده از سه شاخص گروه­بندی شدند، نشان­ داد که نوع افشا در میان این دو گروه به‌صورت معناداری، متفاوت است. همچنین این تفاوت در سطح صنایع انتخابی نیز معنادار بود. تحلیل مشابهت میان اسناد دو گروه از شرکت­ها نشان داد که ساختار گزارشگری شرکت‌های بزرگ با تأکید بر مقوله‌های مرتبط با ذی‌نفعان اجتماعی، بسیار به یکدیگر شباهت دارد. همچنین تحلیل مشابهت در صنایع نمونه بیانگر آن است که دو صنعت سیمان و خودرو در مقایسه با صنایع دیگر، بیشترین شباهت را با یکدیگر دارند.امیری و سعیدی (1397) به بررسی تأثیر ‌‌راهبردهای تجدید ساختار دارایی و مالی در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت‌های بحران‌زده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1384-1394 پرداخته است. نتایج نشان داد متغیر Q  توبین فقط با راهبرد تجدید ساختار دارایی رابطه ‌منفی و معناداری دارد. متغیر دارایی کل با راهبرد تجدید ساختار مدیریتی رابطه مثبت و با راهبرد تجدید ساختار دارایی رابطه منفی دارد. بین متغیرهای اهرم مالی، جریانات نقدی، سهام‌داران نهادی، بازده دارایی شرکت و هر دو راهبرد تجدید ساختار رابطه معناداری مشاهده نشد. همچنین یافته‌ها نشان داد ‌شرکت‌های مرحله رشد نسبت به شرکت‌های مراحل تولد، بلوغ، احیا و افول کمتر از برنامه تجدید ساختار دارایی استفاده می‌کنند و شرکت­های مرحله تولد نسبت به شرکت‌های مراحل رشد، بلوغ، احیا و افول کمتر از تجدید ساختار مالی استفاده می­کنند.جابری و حیدری(1396) به بررسی تأثیر خوش‌بینی مدیران و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها بر ساختار سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار پرداختند. فیاضی و همکاران (1396) به طراحي مدل عوامل مؤثر بر مسئولیت اجتماعي شرکت ملي نفت ايران پرداختند. در نهايت، مدل عوامل مؤثر بر مسئوليت اجتماعي شرکت نفت شامل 12 متغير، در دو بخش ابعاد مسئولیت اجتماعي (شامل پاسخگويي، رعايت اصول اخلاقي - اجتماعي، قوانين تدوين شده، شفافيت، حفظ منافع ذی‌نفعان) و نيز عوامل مؤثر بر آن (شامل آگاهي و باور مديران ارشد، آموزش، دانش، توجه به رقابت، حفظ محیط‌زیست، کنترل و ارتباطات) طراحي شد. دارابی (1396) به بررسی رابطه بین بحران مالی و ساختار سرمایه در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1393-1388 پرداختند.نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل اطلاعات نشان می‌دهد بین بحران مالی و ساختار سرمایه رابطه معنی‌داری وجود دارد و بحران مالی تأثیر مثبتی بر ساختار سرمایه شرکت دارد، همچنین یافته‌های حاصل از فرضیه‌های فرعی نیز نشان می‌دهد که دارایی مشهود و رشد دارایی شرکت‌ها تأثیر منفی بر ساختار سرمایه دارند.حاجی‌ها و همکاران(1393) رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و هزینه حقوق صاحبان سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران سنجیده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مسئولیت‌پذیری اجتماعی رابطه معکوس و معناداری با هزینه حقوق صاحبان سهام دارد؛ بنابراین مدیران با افزایش افشاگری در زمینه عملکرد اجتماعی، باعث کاهش در نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران (هزینه حقوق صاحبان سهام) شده، و هزینه‌های تأمین مالی کمتری برای شرکت به ارمغان‌ می‌آورند. به‌عبارت‌دیگر اطلاعات مسئولیت‌پذیری شرکت برای سرمایه‌گذاران محتوای اطلاعاتی دارد.

3 - بیان مسئله و اهداف پژوهش

1-3 بیان مسئله

 بسیاری از مقالات تحقیقاتی تأثیر مسئولیت اجتماعی را بر ارزش شرکت مطالعه می کنند و استدلال می کنند که مسئولیت اجتماعی می تواند تاثیر بسزایی در ایجاد مزایای مختلف برای شرکت ها به همراه داشته باشد (دینگ و همکاران،2020). شرکت‌هایی که از انعطاف‌پذیری مالی بالاتری (در واقع دارای دارایی‌های نقدی بالاتر و بدهی های  پایین تر)  برخوردار میباشند، کمتر تحت تأثیرات منفی کوید 19 قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، شرکت‌هایی که دارای اهرم مالی بالا هستند، با ریسک بیشتری نسبت به شرکت‌هایی که دارای اهرم مالی پایین هستند، دچار مشکلات مالی می شوند. دلیل این امر می‌تواند این باشد که شرکت‌هایی که از انعطاف‌پذیری مالی بالایی (اهرم مالی پایین) برخوردار هستند، ظرفیت بدهی بیشتری دارند، به طوری که وقتی کمبود جریان‌های نقدی ناشی از یک شوک برون‌زا منجر به مشکل نقدینگی تجاری می‌شود، دسترسی آسان‌تری به منابع مالی دارند (چن و همکاران،2020تئوری مبادله ساختار سرمایه کراس و لینتزبرگ (1973) پیشنهاد می کند که ارزش شرکت در ساختار سرمایه بهینه که در آن منافع حاشیه ای و هزینه های حاشیه ای بدهی برابر است، حداکثر می شود. بنابراین، استفاده بیش از حد از بدهی، به طوریکه بیش از حد بهینه باشد منجر به کاهش ارزش شرکت و افزایش ریسک شرکت می‌شود و به آن «افزایش اهرم» می‌گویند. علاوه بر این، انحراف مثبت از ساختار سرمایه بهینه، احتمال مشکلات مالی را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که شرکت‌ها دچار ورشکستگی شوند. از سوی دیگر، ارزش شرکت با سطح بدهی که کمتر از سطح بهینه ساختار سرمایه است، افزایش می‌یابد تا از مزایای مالیات بر بهره برخوردار شود و در عین حال در درجه پایینی از ریسک ورشکستگی باقی بماند (هالینگ و همکاران،2020). به عبارت دیگر، شرکت های تحت اهرم مالی پایین دارای ظرفیت بدهی بیشتری برای انجام سرمایه گذاری های جدید از طریق استقراض بدهی فعالیت می کنند. در نتیجه، کمبود اهرم و نقدینگی بیشتری را به شرکت ها می بخشند، به ویژه در صورت کمبود ناگهانی جریان نقدی. با این حال، سطح پایین بدهی نیز باعث ایجاد مشکلات نمایندگی بین سهامداران و مدیران می شود (فالنبراخ و همکاران،2020). ). ادبیات اخیر در مورد تأثیر کوید-19 بر عملکرد و ریسک شرکت و تاثیر آن به طور مستقل بر مسئولیت اجتماعی و ویژگی های شرکت متمرکز است. بنابراین سوال اصلی پژوهش حاضر این است که آیا بین ساختار سرمایه و مسئولیت اجتماعی شرکت با ریسک تجاری با توجه به شیوع کوید-19 ارتباط وجود دارد؟ و اهداف اصلی پژوهش حاضر عبارتند از:

1- بررسی ارتباط بین اهرم مالی  و ریسک  تجاری بالای شرکت ها در طول همه‌گیری کووید-19.

2- بررسی ارتباط بین اهرم مالی و ریسک تجاری بالای شرکت ها در طول همه‌گیری کووید-19 باتوجه‌ به مسئولیت اجتماعی شرکتی.

3- بررسی ارتباط بین  اهرم مالی پایین و ریسک تجاری در طول همه‌گیری کووید-19 بدون توجه به مسئولیت اجتماعی شرکتی.

4- فرضیه‌های پژوهش

1- بین ریسک تجاری و اهرم مالی شرکت‌ها در طول همه‌گیری کووید-19 ارتباط معناداری وجود دارد.

2- بین ریسک تجاری و اهرم مالی بالای شرکت‌ها در طول همه‌گیری کووید-19 باتوجه‌به مسئولیت اجتماعی شرکتی ارتباط معناداری وجود دارد.

3- بین ریسک تجاری بالا و اهرم مالی پایین شرکت‌ها در طول همه‌گیری کووید-19 بدون توجه به مسئولیت اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد.

5 - روش، جامعه و نمونه آماری پژوهش

این پژوهش از منظر فرایند اجرا (نوع داده‌ها) یک پژوهش کمی، از منظر نتیجة اجرای آن یک پژوهش کاربردی، از منظر هدف اجرا یک پژوهش تحلیلی (به روش همبستگی)، از منظر منطق اجرا یک پژوهش قیاسی – استقرایی و از منظر بعد زمانی یک پژوهش طولی (پس رویدادی) است. فرایند غربالگری شرکت‌های عضو نمونه آماری در بازه زمانی 1398 تا 1400 به شرح جدول زیر ارائه می‌شود: به‌منظور لحاظ‌کردن متغیر کووید 19 از سال 1398 تا 1400 که کووید 19 در ایران شیوع پیدا نمود این بازه زمانی به‌عنوان کووید 19 لحاظ شده است.

جدول (1): فرایند غربالگری شرکت‌های عضو نمونه در بازه زمانی 1394 تا 1400

شرح	تعداد شرکت
تعداد کل شرکت‌های عضو بورس تهران در پایان سال 1400	-	520
شرکت‌هایی که طی بازه زمانی پژوهش حاضر در بورس تهران عضویت نداشته‌اند	110
شرکت‌هایی که دارای سال مالی منتهی به پایان 29 اسفند نبوده‌اند	98
شرکت‌هایی که داده‌های لازم برای محاسبه متغیرها در آن‌ها در دسترس نبوده است	103
شرکت‌های از نوع تأمین‌کنندة مالی، سرمایه‌گذاری و بیمه‌ای	89	400
تعداد کل شرکت‌های نمونه آماری		120

6- مدل آزمون فرضیه‌ها و  تعاریف عملیاتی متغیرها

1-6- مدل آزمون فرضیه‌ها

مدل آزمون فرضیه‌های پژوهش حاضر بر اساس مدل دینگ و همکاران (2020) به شرح زیر می‌باشد:

 

2-6- تعاریف عملیاتی متغیرها

 Riskریسک تجاری(وابسته): انحراف استاندارد پسماند مدل CAPM که بر اساس بازده ۳۶ماهه گذشته سهام برآورد می‌شود. مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (CAPM) به‌صورت زیر می‌باشد:

رابطه (1)

 

در رابطه (1) متغیرها شامل Eri بازده سرمایه‌گذاری،Rf نسبت ریسک و (Erm-Rf) ریسک ممتاز بازار می‌باشد.

leverage اهرم مالی(مستقل): کل بدهی‌ها بر کل دارایی‌ها

Leverage Optimal و Excess leverage اهرم مالی پایین و بالا (مستقل) بر اساس نتایج منفی و مثبت پسماند مدل کارتوج (2010) به‌صورت زیر برآورد می‌شود. درصورتی‌که اعداد پسماند رابطه (2) مثبت باشد به‌عنوان اهرم مالی بالا و درصورتی‌که اعداد پسماند رابطه (2) منفی باشد به‌عنوان اهرم مالی پایین در نظر گرفته می‌شود.

رابطه (2)

 

Bit: بدهی شرکت، Vit ارزش بازار شرکت، Xoit شامل ویژگی‌های شرکت از جمله اندازه شرکت، خالص اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات، نوسان سودآوری و Lit اهرم مالی شرکت می‌باشد.

CSR مسئولیت اجتماعی شرکتی: در این پژوهش شاخص‌های مسئولیت اجتماعی شامل مولفه‌های بعد اجتماعی و مولفه‌های بعد زیست محیطی می‌باشد و درصورتی که‌ یکی از این شاخص‌ها برای هر شرکت لحاظ شده باشد با یک و در غیر این صورت با صفر لحاظ شده است. افشای این اطلاعات در گزارش هیئت‌مدیره به مجمع‌عمومی صاحبان سهام در سایت کدال و در قسمت مسئولیت اجتماعی شرکت به‌صورت کامل افشا ‌می گردد. جدول چک‌لیست مسئولیت اجتماعی به شرح زیر می‌باشد .

 

 

 

جدول (2):چک‌لیست مسئولیت اجتماعی شرکتی

شرح/عنوان	ابعاد/ مؤلفه‌ها/شاخص‌ها
1- کار و کارکنان/اشتغال و رویه‌های کار 2- حقوق بشر 3- زنجیره تأمین، مشتریان و مصرف‌کنندگان محصولات و خدمات 4- مشارکت و توسعه جامعه 5- اخلاق کسب‌وکار/رویه‌های عملیاتی منصفانه 6- فساد و رشوه‌خواری و پول‌شویی 7- رعایت و تبعیت از قوانین و مقررات بعد اجتماعی	مولفه‌های بعد اجتماعی Social Score

 

1- مواد اولیه و انرژی 2- تنوع گونه‌های زیستی و منابع طبیعی 3- انتشار گازها، فاضلاب‌ها و ضایعات 4- محصولات و خدمات و اثرات زیست‌محیطی 5- رعایت قوانین و مقررات مربوط به زیست‌محیطی

مولفه‌های بعد محیطی Environment Score

 

Size: لگاریتم طبیعی کل دارایی‌ها

ROA: سود خالص بر کل دارایی‌ها

Market to Book: ارزش بازار به دفتری حقوق صاحبان سهام

 

7 - یافته‌های پژوهش:

همانطور که در جدول(3) و (4) آمار توصیفی متغیرهای پژوهش مشاهده می شود، میانگین اصلی ترین شاخص مرکزی بوده و متوسط داده ها را نشان می دهد. پارامترهای پراکندگی، معیاری برای تعیین میزان پراکندگی داده ها با یکدیگر یا میزان پراکندگی آنها نسبت به میانگین است. از جمله مهمترین پارامترهای پراکندگی، انحراف معیار است. ضریب چولگی و کشیدگی از پارامترهای پراکندگی نسبی هستند. ضریب چولگی بیانگر تقارن توزیع و ضریب کشیدگی نیز نشان دهنده بلندای توزیع در مقایسه با توزیع نرمال است که در صورت نرمال بودن توزیع، باید این ضریب به سمت صفر میل نماید.

جدول (3): آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

متغیر	تعداد مشاهدات	میانگین	میانه	بیشترین	کمترین	انحراف معیار	چولگی	کشیدگی
RISK	840	3.81	3.80	4.21	3.52	1.85	0.34	2.06
EXCESS LEVERAGE	840	0.57	0.56	1.82	0.03	0.21	0.43	5.05
SIZE	840	6.47	6.39	8.97	4.72	0.70	0.65	3.77
ROA	840	0.11	0.09	1.00	0.93-	0.15	0.45	8.10
OPTIMAL LEVERAGE	840	0.11	0.10	0.64	-1.31	0.14	-0.93	15.03
Market TO BOOK	840	0.29	0.21	2.32	0.73-	0.27	1.37	8.23
Leverage	840	0.56	0.55	1.82	0.03	0.22	0.50	4.99

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 

جدول (4): فراوانی متغیر مجازی پژوهش

متغیر	اعداد اندازه‌گیری	فراوانی	درصد فراوانی
CSR	0	293	34.88
	1	547	65.12
جمع		840	100.00

منبع: یافته های پژوهشگر

همانطور که در جدول (5) مشاهده می شود چون مقدار سطح معنی دار کمتر از 5% بوده است کل متغیرهای مستقل در سطح پایا بوده اند.  بنابراین در نتایج آزمون ها نتایج دچار رگرسیون کاذب نمی شوند.

جدول (5): نتایج آزمون مانایی (هادری⁹) برای متغیر­های مدل

متغیر	آماره آزمون	سطح معنی‌دار	مانا
Risk	-16.29	0.000	مانا
CSR	-3.93	0.000	مانا
EXCESS LEVERAGE	-13.00	0.000	مانا
SIZE	-15.06	0.000	مانا
ROA	-11.02	0.000	مانا
OPTIMAL LEVERAGE	-13.59	0.000	مانا
MTB	-13.40	0.000	مانا
Leverage	-18.21	0.000	مانا

منبع: یافته های پژوهشگر

برای رد فرضیه صفر و تایید استفاده از پانل دیتا، می بایست سطح معنی داری کمتر از 5% باشد. همانطور که در جدول زیر ملاحظه می شود، سطح معنی داری آزمون چاو کمتر از 5% محاسبه شد که با اطمینان 0.95 امکان برآورد مدل با استفاده از روش پانل دیتا با توجه به اینکه فرض صفر آزمون چاو مبنی بر برابری عرض از مبداها رد شد، وجود دارد.

جدول (6) نتایج آزمون چاو

مدل	فرض آماری	آزمون	آماره آزمون	سطح معنی داری	نتیجه آزمون
مدل آزمون فرضیه	H0: تمام عرض از مبداها باهم برابرند	چاو(اف لیمر)	43.53	0.000	رد فرض H0(مدل پنل دیتا)

منبع: یافته های پژوهشگر

در ادامه به منظور تشخیص وجود اثرات ثابت یا وجود اثرات تصادفی از آزمون هاسمن استفاده می شود. برای رد فرضیه صفر و تایید استفاده از اثرات ثابت می بایست سطح معنی داری کمتر از 5% باشد. همانطور که در جدول (7) ملاحظه می شود، سطح معنی داری آزمون هاسمن کمتر از 5% محاسبه شده، لذا در تخمین از اثرات ثابت استفاده می شود.

 

جدول (7):نتایج آزمون هاسمن

مدل	فرض آماری	آزمون	آماره آزمون	سطح معنی داری	نتیجه آزمون
مدل آزمون فرضیه	H0: روش اثرات تصادفی	هاسمن	3.216	0.006	رد فرض H0(اثرات اثبات)

منبع: یافته های پژوهشگر

نتایج حاصل از آزمون فرضیات پزوهش بر اساس مدل رگرسیونی به شرح جداول (8) و (9) و (10) میباشد:

جدول (8): مدل رگرسیونی آزمون فرضیة اول پژوهش 

متغیر	ضریب متغیر	مقدار ضریب رگرسیونی	آماره t	سطح معنی‌داری
Leverage	β 1	0.002565	8.9105	0.0000
	β 2	0.36866	8.9105	0.0000
	β 3	-0.45871	3.6032	0.0000
SIZE	β 4	2145.262	1032.086	0.0380
ROA	β 5	-10.66710	109.9326	0.9227
Market To Book	β 6	1547.979	934.7066	0.0981
عرض از مبدأ	β 0	3759323.	21960.10	0.0000
ضریب تعیین 0.987		آماره F 421.480
ضریب تعیین تعدیل شده 0.985		سطح معنی‌داری 0.000
دوربین واتسون		1.70

منبع: یافته های پژوهشگر

جدول (9): مدل رگرسیونی آزمون فرضیة دوم پژوهش 

متغیر	ضریب متغیر	مقدار ضریب رگرسیونی	آماره t	سطح معنی‌داری
Leverage	β 1	0.002565	8.9105	0.0000
	β 2	0.36866	8.9105	0.0000
	β 3	-0.45871	3.6032	0.0000
SIZE	β 4	2145.262	1032.086	0.0380
ROA	β 5	-10.66710	109.9326	0.9227
Market To Book	β 6	1547.979	934.7066	0.0981
عرض از مبدأ	β 0	3759323.	21960.10	0.0000
ضریب تعیین 0.987		آماره F 421.480
ضریب تعیین تعدیل شده 0.985		سطح معنی‌داری 0.000
دوربین واتسون		1.70

منبع: یافته های پژوهشگر

جدول (10): مدل رگرسیونی آزمون فرضیة سوم پژوهش 

متغیر	ضریب متغیر	مقدار ضریب رگرسیونی	آماره t	سطح معنی‌داری
Leverage	β 1	0.002565	8.9105	0.0000
	β 2	0.36866	8.9105	0.0000
	β 3	-0.45871	3.6032	0.0000
SIZE	β 4	2145.262	1032.086	0.0380
ROA	β 5	-10.66710	109.9326	0.9227
Market To Book	β 6	1547.979	934.7066	0.0981
عرض از مبدأ	β 0	3759323.	21960.10	0.0000
ضریب تعیین 0.987		آماره F 421.480
ضریب تعیین تعدیل شده 0.985		سطح معنی‌داری 0.000
دوربین واتسون		1.70

منبع: یافته های پژوهشگر

همانطور که در جداول فوق (8) و (9) و(10) مشاهده می شود مقدار p-value مربوط به آماره F که نشاندهنده معنی دار بودن کل رگرسیون است، برابر با 0.000 بوده و حاکی از آن است که  مدل معنی دار می باشد. همینطور در آزمون دوربین واتسون روابطه فوق، عدد بدست آمده بین 1.5 تا 2.5 می باشد که مناسب بوده و نشان میدهد که فرض نبود خود همبستگی مورد پذیرش قرار گرفته است. همچنین با توجه به ضریب تعیین تعدیل شده بدست آمده کل مدل که برابر با 0.98 درصد است، درواقع می توان بیان کرد که به طور کلی، متغیرهای مستقل و کنترلی تحقیق بیش از 0.98 تغییرات متغیر وابسته را توضیح می دهند.

جدول (11): خلاصه نتایج آزمون فرضیه‌ها

فرضیه	نتایج - نوع تأثیر
1- بین ریسک تجاری و اهرم مالی شرکت‌ها در طول همه‌گیری کووید-19 ارتباط معناداری وجود دارد.	تأیید (مثبت)
2- بین ریسک تجاری و اهرم مالی بالای شرکت در طول همه‌گیری کووید-19 باتوجه‌به مسئولیت اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد.	تأیید (مثبت)
3- بین ریسک تجاری و اهرم مالی پایین شرکت در طول همه‌گیری کووید-19 بدون توجه به مسئولیت اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد.	تأیید (منفی)

منبع: یافته های پژوهشگر

7 - بحث و نتیجه‌گیری

همان‌طور که نتایج آزمون فرضیة اول نشان داد بین ریسک تجاری و اهرم مالی شرکت در طول همه گیری کووید-19 ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. تمایل و اصرار واحد تجاری به تعهد نسبت به مسئولیت اجتماعی، در تمامی ابعاد، اثر قابل‌توجهی روی عملکرد مالی دارد. در نتیجه واحدهای تجاری می‌توانند بازده‌های بلندمدت خود را از طریق کاهش اثرات منفی خود بر اجتماع، به‌صورت اختیاری، حداکثر نمایند؛ بنابراین اجرای مسئولیت اجتماعی شرکت، پیوستگی و اتحاد میان فعالیت‌ها و ارزش‌های سازمان، منجر به بهبود موفقیت شرکت‌ها در بلندمدت می‌شود و در نهایت منجر به رشد اقتصادی و افزایش توان رقابتی شرکت و بهبود عملکرد مالی آن می‌گردد. ریسک، جز عناصر لاینفک فرایند تصمیم‌گیری در سازمان بشمار می‌آید. تصمیمات مدیران و سرمایه‌گذاران در راستای افزایش بازده و ثروت از طریق کاهش ریسک نیز می‌باشد (داداشی و پورعلی،1401). مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در ادبیات و پژوهش‌های حسابداری و مالی، موضوع جدیدی است و از جنبه‌های مختلف، سرمایه‌گذاران، تحلیلگران، مدیران و پژوهشگران به آن توجه کرده‌اند. در این مطالعه نتایج آزمون فرضیه دوم نشان داد که  بین ریسک تجاری و اهرم مالی بالای شرکت در طول همه‌گیری کووید-19 باتوجه ‌به مسئولیت اجتماعی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. امروزه سهامداران خواهان سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی هستند که به‌گونه‌ای مناسب، مسئولیت‌های اجتماعی را انجام دهند.  واژۀ مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، به ظهور‌ جنبشی اشاره دارد که در تلاش برای وارد‌کردن عوامل محیطی و اجتماعی در تصمیم‌های تجاری شرکت‌ها، راهبرد تجاری و حسابداری بوده، و هدف آن افزایش عملکرد اجتماعی و محیطی در کنار ابعاد اقتصادی است. طرف‌داران افشای اطلاعات مسئولیت اجتماعی ادعا دارند که ‌شرکت‌ها برای افزایش ثروت سهام‌داران و وجه نقد شرکت، این اطلاعات را افشا می‌کنند (فروغی و همکاران،1397). مسئولیت اجتماعی شرکت، ریسک غیر نظام‌مند را کاهش می‌دهد؛ زیرا انتظار می‌رود شرکت‌های با سطح مسئولیت اجتماعی بالا توانایی بیشتری در رویارویی با شوک‌ها و رویداد‌های غیر‌منتظره (که در اینجا شوک‌های ناشی از کووید - 19 مورد بررسی قرار گرفته است.) داشته باشند و در نهایت  نتایج آزمون فرضیه سوم نشان داد که بین ریسک تجاری و اهرم مالی پایین شرکت در طول همه‌گیری کووید-19 بدون توجه به مسئولیت اجتماعی ارتباط معناداری وجود ندارد و فرضیه سوم با سطح اطمینان 95 درصد رد شده است. وجود مسئولیت اجتماعی در زمان بحران باعث می‌شود شرکت از خود محافظت کرده و  از طرفی، افزایش ریسک غیر نظام‌مند موجب افزایش نگهداشت وجه نقد می‌شود؛ زیرا شرکت باید در شرایط بحرانی توانایی تأمین مالی لازم را داشته باشد.  مسئولیت اجتماعی بالا در شرکت‌ها، میزان ریسک نظام‌مند را کاهش می‌دهد. همچنین مسئولیت اجتماعی باعث افزایش سرمایۀ اجتماعی و کاهش حساسیت نسبت به شوک‌ها می‌شود. سرمایه‌گذارانی که در شرکت‌های با مسئولیت اجتماعی بالا سرمایه‌گذاری می‌کنند، سرمایۀ خود را به‌صورت دارایی مشهود مشاهده نمی‌کنند و این سرمایه‌گذاری را به‌خاطر وجود مسئولیت اجتماعی در شرکت‌ها انجام می‌دهند. این سرمایه‌گذارها اعتقاد دارند‌ در شرکت‌های با مسئولیت اجتماعی بالا، منافع بیشتری عایدشان می‌شود. این رفتار سرمایه‌گذاران نشان‌دهندۀ ‌‌حساسیت ‌نداشتن این افراد به منحنی تقاضای سهام شرکت‌های با مسئولیت اجتماعی است. این‌گونه سرمایه‌گذارها برای خرید وفروش سهام این شرکت‌ها، تنها عامل وضعیت عملکرد مسئولیت اجتماعی را مد‌نظر قرار می‌دهند (جو و همکاران¹⁰،2012). بر این اساس و نتایج حاصله، نتایج آزمون فرضیه‌های پژوهش حاضر همان‌طور که مشاهده شد با نتایج پژوهش هوانگ و همکاران¹¹ (2021) مطابقت دارد. با عنایت به نتایج حاصه از آزمون فرضیات پژوهش پیشنهاد می‌گردد مدیران شرکت ها برای اینکه بتوانند سطح عملکرد مالی شرکت را مدیریت و سرمایه گذران را ترغیب نمایند، سطح ریسک‌پذیری شرکت‌ها را کاهش دهند و به این منظور بایستی  به شاخص‌های مسئولیت اجتماعی بیشتر توجه نمایند. مسئولیت اجتماعی سبب افزایش مشروعیت سازمان، توجه به تمام افراد و گروه‌های ذی‌نفع، افزایش انگیزه و تعهد، کاهش تعارضات و جرایم عدم رعایت مسائل زیست‌محیطی شرکت می‌گردد که این عوامل توان رقابتی و کاهش ریسک‌های مختلف شرکت را در پی دارد. همچنین در راستای پژوهش‌های آتی به محققان پیشنهاد می‌شود به بررسی سایر عوامل کلان اقتصادی بر مسئولیت اجتماعی شرکتی و تأثیر مسئولیت اجتماعی و ریسک‌پذیری بر عملکرد شرکت‌ها بپردازند.

منابع و ماخذ

اثنی‌عشری و ولی‌زاده لاریجانی (1397). رفتار ریسک‌پذیر طی چرخۀ عمر شرکت و اثر آن بر عملکرد مالی آتی به روش گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM). پژوهش‌های حسابداری مالی. سال 10. شماره اول. صص 1-18.

احمدپور، احمد، شهسواری، معصومه، عموزاده خلیلی (1395). بررسی عوامل مؤثر بر ریسک ورشکستگی مالی شرکت‌ها. مطالعات تجربی حسابداری مالی. 13 (51). صص 34-9.

اشرفی، جواد؛ رهنمای رودپشتی، فریدون؛ بنی مهد، بهمن (1398). نظریه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها، فصلنامه علمی‌پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. 8 (31). صص 14-1.

پناهی، اسماعیل؛ نوروزی، محمد؛ قاسمی، مهرناز؛  قاسمی، عادل (1394).  بررسی اثر افشای مسئولیت اجتماعی و نرخ بازده دارایی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. کنفرانس بین‌المللی اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی. 12 صفحه. 

پور علی، محمدرضا؛ حجامی، محدثه (1393). بررسی رابطه بین افشای مسئولیت اجتماعی و مالکیت نهادی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه علمی‌پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. 3 (10). صص 150-135

حاجی ابراهیمی و اسکندر (1398). بررسی تأثیر بیش اطمینانی مدیریت بر ریسک‌پذیری و عملکرد شرکت. پژوهش‌های تجربی حسابداری. سال 8. شماره 31. صص 339-362.

خان احمدی، محبوبه، دستگیر، محسن، علی احمدی، سعید (1400). بررسی ارتباط سودآوری و شهرت شرکت بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکتی در ایران. فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 15 (55)، 269-295.

طالبی انزاب، صمد، مهربان پور، محمد رضا، جهانگیرنیا، حسین، بنی مهد، بهمن (1401). تبیین تاثیر روانشناسی در قالب اقتصاد رفتاری بر گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه اقتصاد مالی،دوره16 (59)، تابستان 1401، صص 1-21.

صراف، فاطمه، کریمی، مجتبی، بشارت پور، فاطمه (1401). تاثیر افق مالکیت نهادی بر مسئولیت اجتماعی وارزش سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه اقتصاد مالی،دوره 16 (58)، 173-192.

عرب صالحی، مهدی؛ صادقی، غزل؛ معین‌الدین، محمود (1392). رابطه مسئولیت اجتماعی با عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته شده در اوراق بهادار تهران. پژوهش‌های تجربی حسابداری. سال سوم. شماره 9. صص 20-1.

علی خانی، رضیه، مران جوری؛ مهدی (1393). بررسی افشای مسئولیت‌های اجتماعی از بعد موضوع: شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران، اولین همایش ملی حسابداری. حسابرسی و مدیریت.

مجاهد, مهدی؛ محمد ندیری و مهدی پندار، ۱۳۹۶، تجزیه و تحلیل تاثیر ریسک و رقابت پذیری بر سودآوری بانک­های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران، سومین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت و علوم‌انسانی در ایران، تهران، مؤسسه پژوهشی مدیریت مدبر.

محمودآبادی، حمید؛ زمانی، زینب (1395). بررسی رابطه بین ریسک‌پذیری شرکت و عملکرد مالی با تأکید بر سازوکارهای راهبری شرکتی. فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات تجربی حسابداری مالی. سال 12. شماره 49. صص 170-141.

نیکبخت، محمدرضا؛ شریفی، مریم (1389). پیش بینی ورشکستگی مالی شرکت های بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی. مدیریت صنعتی دانشگاه تهران. 2(4). صص 180-163.

حاجی‌ها، زهره، سرفراز، بهمن. (1393). بررسی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها و هزینه حقوق صاحبان سهام در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‌های تجربی حسابداری, 4(4), 105-123

ستایش، محمدحسین، ابراهیمی، فهیمه. (1400). رابطه جانشینی میزان استفاده از اهرم مالی در ساختار سرمایه و اجتناب مالیاتی. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی 13(49), 53-72

مصطفایی، پرستو، حسینی، سید علی. (1400). تحلیل محتوای کیفی گزارش مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها با تأکید بر ذی‌نفعان اجتماعی. پژوهش‌های تجربی حسابداری, 11(3), 79

فیاضی آزاد، ع.، و رحمتی، م.، و خنیفر، ح. (1396). طراحی مدل عوامل مؤثر بر مسئولیت اجتماعی شرکت ملی نفت ایران. مدیریت سرمایه اجتماعی، 4(2), 181-197.

صالحی، اله کرم، الهائی سحر، مهدی، سواری، ادیبه. (1395). بررسی تصمیمات سرمایه‌گذاری شرکت‌های تحت درماندگی مالی. نشریه چشم‌انداز مدیریت مالی، 6(16)، 31-49.

Acharya, V. V., and S. Steffen,(2020), The risk of being a fallen angel and the corporate dash for cash in the midst of COVID, Review of Corporate Finance Studies 9, 430–471.

 

 Altman E.I. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy, Journal of Finance, Vol. 23, nr. 4, pp. 589-609.

 

Aribi, A. & Gao, S. (2010). Corporate social responsibility disclosure,Journal of Financial Reporting and Accounting, 8 (2), pp. 72-91.

 

Benlemlih, M., & Potin, I, G. (2018). Corporate Social Responsibility and Firm, Financial Risk Reduction: On the Moderating Role of the Legal Environment, www.ssrn.com.

 

Boermans, M & Willebrands D. (2012). Financial constraints, risk taking and firm performance: Recent evidence from microfinance clients in Tanzania, DNB Working Paper. No. 358.

 

Bruner, C. M. (2010). Corporate governance reform in a time of crisis, The Journal of Corporate Law, 36(2), pp. 309-341

 

Campbell, J.Y., Lettau, M., Malkiel, B.G. & Xu, Y. (2001). Have individual stocks become more volatile? An empirical exploration of idiosyncratic risk, Journal of Finance, Vol56, No 1, pp. 1–43.

 

Campbell, J. L. (2007). Why would corporations behave in socially responsible ways? An institutional theory of corporate social responsibility, Academy ofManagement Review, 32(3), pp. 946–967.

 

Chan, Ch.Y, Chou, D.W, Lo, H.Ch. (2017). Do financial constraints matter when firms engage in CSR? North American Journal of Economicsand Finance, Volume 39, pp. 241-259.

 

Cressy, R. (2006). Why do most firms die young? Small Business Economics, 26(2), pp. 103-116.

 

De Weerdt, J. (2010). Moving out of poverty in Tanzania: Evidence from Kagera, Journal of Development Studies, 46(2), pp. 331-349.

 

Du, S., C. B. Bhattacharya, and S. Sen. (2010). Maximizing Business Returns to Corporate Social Responsibility (CSR): The Role of CSR Communication, International Journal of Management Reviews 12 (1): 8–19. doi:10. 1111/ ijmr. 2010.12.issue-1. 

 

Ferrell, A., H. Liang, and L. Renneboog. (2016). Socially Responsible Firms, Journal of Financial Economics 122 (3):585–606. doi:10.1016/j.jfineco. 2015.12.003.

 

Gao, S. S., Heravi, S. & Xiao, J. Z. (2005). Determinants of corporate social and environmental reporting in Hong Kong: A research note. Accounting Forum, 29 (2), pp. 233–242.

 

Garriga, E., & Mele, D. (2004). Corporate social responsibility theories: Mapping and territory, Journal of Business Ethics, 53, pp. 51–74.

 

Godfrey, P. C., Hatch, N. W., & Hansen, J. M. (2008). Toward a general theory of CSRs: The roles of beneficence, profitability, insurance, and industry heterogeneity, Business and Society. http://dx.doi.org/ 10.1177/ 0007650308315494.

 

GOYAL, A. and SANTA-CLARA P. (2003). Idiosyncratic Risk Matters!, the journal of finance lviii, no. 3, pp. 975-1007.

 

Huly, M., DiSegni,  S.A. (2015). Corporate Social Responsibility, Environmental Leadership, and Financial Performance, Social Responsibility Journal, Vol. 11 Iss 1, pp. 3-15.

Hutchinson, M, Seamer, M &Chapple, L. (2013). Institutional Investors, Risk/Performance and Corporate Governance: Practical Lessons from the Global Financial Crisis,The International Journal of Accounting Symposium, Zhongnan University of Economics and Law, China.

Bae, K., S. E. Ghoul, O. Guedhami, C. Y. Kwok, and Y. Zheng,(2019), Does corporate social responsibility reduce the costs of high leverage? Evidence from capital structur

Chen, G., B. Wang, and X. Wang,(2020), Corporate social responsibility and information flow, Accounting and Finance, https://doi.org/10.1111/acfi.12683.

Gigauri, I. (2021). Corporate Social Responsibility and COVID-19 Pandemic Crisis: Evidence From Georgia. International Journal of Sustainable Entrepreneurship and Corporate Social Responsibility (IJSECSR), 6(1), 30-47. http://doi.org/10.4018/IJSECSR.2021010103

Ding, W., R. Levine, C. Lin, and W. Xie,(2020), Corporate immunity to the COVID-19 pandemic, NBER Working paper 27055.

Fahlenbrach, R., K. Rageth, and R. M. Stulz,(2020), How valuable is financial flexibility when revenue stops? Evidence from the COVID-19 crisis, NBER Working paper 27106.

Halling, M., Y. Jin, and J. Zechner,(2020), How did COVID-19 affect firms’ access to public capital markets?, Review of Corporate Finance Studies 9, 501–533.

Lee, J., and H. Kim,(2016), Do employee relation responsibility and culture matter for firm value? International evidence, Pacific-Basin Finance Journal 40, 191–209.

Rakshit, B. and Neog, Y. (2021), "Effects of the COVID-19 pandemic on stock market returns and volatilities: evidence from selected emerging economies", Studies in Economics and Finance, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print.

R.L., M. (2021), "Ownership structure and corporate social responsibility in India: empirical investigation of an emerging market", Review of International Business and Strategy, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print

Shangzhi (Charles) Qiu, Jianing Jiang, Xinming Liu, Ming-Hsiang Chen, Xina Yuan,(2021).Can corporate social responsibility protect firm value during the COVID-19 pandemic?,International Journal of Hospitality Management,Volume 93,102759,ISSN 0278-4319,

Mahmud, A., Ding, D., & Hasan, M. M. (2021). Corporate Social Responsibility: Business Responses to Coronavirus (COVID-19) Pandemic. SAGE Open. https://doi.org/10.1177/2158244020988710

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The impact of capital structure and corporate social responsibility on business risk during the covid-19 pandemic 

Seyed Hosein Shaker Taheri¹²

Fatemeh Soleimani samrin

Abstract

The main purpose of the research is to examine the relationship between investment decisions and corporate social responsibility on business risk due to the spread of Covid-19. The statistical population of this research includes companies admitted to the Tehran Stock Exchange that were active during the years 2014 to 2020. Their number is 120 companies based on the screened criteria. The results of the first hypothesis test showed that there is a positive and significant relationship between business risk and the financial leverage of the company during the Covid-19 pandemic. The results of the second hypothesis test showed that between the business risk and high financial leverage of the company during the Covid epidemic 19- With regard to social responsibility, there is a positive and significant relationship, and finally, the results of the third hypothesis test showed that there is a negative and significant relationship between business risk and low financial leverage of the company during the Covid-19 pandemic, regardless of social responsibility.

Keywords: Capital Structure, Corporate Social Responsibility, Business Risk, COVIDD-19

JEL classification codes: E22, G19,M14,M49

 

---

[1]  [e-mail] گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

[2]  [e-mail] فوق لیسانس حسابداری، موسسه آموزش عالی ارشاد دماوند، تهران، ایران

[3]  -corporate social responsibility

[4] 5 -abdullah et al

[5] 6 -Belkaoui

[6] 7 -Weston

[7] 8 -Modigliani & Miller

[8] 9 -Cevheroglu

[9] 10 - Hadri

[10] 12-Jo et al

[11] 13 -Hoang et al

[12] 1.Department of Accounting,Centeral Tehran Branch,Islamic Azad University,Tehran, Iran (corresponding author). [e-mail]

2 .M.A. in Accounting,Ershad Damavand non-profit higher education institute,Tehran, Iran. [e-mail]

---