بررسی نقش حرکت جوهری نفس بر علم و ادراکات بشری

الموضوعات :  پژوهشهای معرفت شناختی

بهمن زمانیان ¹ (دانشجوی دکتری گروه فلسفه و کلام دانشگاه شهید مطهری)
علی اصغر جعفری ولنی ² (عضو هیات علمی دانشگاه شهید مطهری)
مهدی اخوان ³ (دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی)

تاريخ الإرسال : 03 السبت , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 17 الإثنين , رجب, 1445 تاريخ الإصدار : 18 السبت , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: واژگان کلیدی : حرکت جوهری نفس, حمل حقیقه و رقیقه, ادراک و علم,

ملخص المقالة :

حرکت جوهری نفس،بعنوان یکی از مبانی مهم و کلیدی حکمت متعالیه به حساب می آید که آثار و نتایج فراوانی را به همراه دارد. یکی از مسائل بسیار مهم در این باره بررسی نسبت حرکت جوهری نفس با حقیقت ادراک است. یعنی، حرکت جوهری نفس چه نقشی در ادراکات بشری ایفاء می کند؟ و چه تاثیری بر مباحث علم در حکمت صدرائی دارد؟ هدف این پژوهش، تبیین میزان تاثیر گذاری حرکت جوهری نفس بر حقیقت ادراک است که با روش توصیفی وتحلیلی و بر اساس مطالعه کتابخانه ای صورت گرفته است.حرکت جوهری نفس در دو ساحت وجود شناختی ادراک و مباحث معرفت شناختی علم؛ قابل پیگیری است.پذیرش حرکت جوهری نفس، در بعد وجود شناختی ادراک ، سبب می شود تا ملاصدرا، قیام صور حسی و خیالی به نفس را مطرح کند و قیام حلولی حکمای مشاء را کنار بگذارد.او پذیرش اتحاد عالم به معلوم را نیز از نتایج پذیرش حرکت جوهری نفس می داند و بر اساس حرکت جوهری نفس آن را تبیین می کند. همچنین بار یافتن به تجرد عقلی و ادراک کلیات عقلی را مشروط به صیرورت جوهری می داند. در بُعد معرفت شناختی نیز نفس، بواسطه ارتقای وجودی، واجد کمالات حقایق مادون خود می گردد و حملی بغیر از حمل اولی و حمل شایع را با نام حمل حقیقه و رقیقه به ارمغان می آورد.از این روحرکت جوهری نفس، سبب می شود تا حقیقت انطباق میان ذهن و عین از این همانی ماهوی به این همانی وجودی بدل گردد.

المصادر:

ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1404). الهیات شفاء، قم، مکتبه آیه الله مرعشی.
حاجی سبزواری، ملاهادی. (1981). تعلیقات بر اسفاراربعه، جلد3، بیروت، انتشارات احیاءتراث،چاپ سوم
جوادی آملی، عبدالله. (1386). رحیق مختوم، جلد 4، قم، اسراء، چاپ سوم.
همو. (1386). رحیق مختوم، جلد 10، قم، اسراء،چاپ سوم.
همو. (1395). رحیق مختوم، جلد 17، 15، قم، اسراء، چاپ اول.
همو. (1393). رحیق مختوم، 11،13، قم، اسراء، چاپ اول.
شیرازی، صدرالدین. (1981). الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، جلد 1،3،8،9، بیروت، دار احیاء تراث، چاپ سوم.
همو. (1363). مفاتیح الغیب، تهران، موسسه تحقیقاتی فرهنگی.
همو. (1360). شواهد الربوبیه، مشهد، المرکز الجامع للنشر.
همو. (1375). مجموعه رسائل فلسفی، تهران، انتشارات حکمت.
همو. (1363). مشاعر، کتابخانه طهوری، چاپ دوم.
همو. (1302). رسائل تسعه، تهران.
همو. (1366). تفسیر قرآن کریم، جلد 7، بیدار، چاپ دوم.
همو. (1360). اسرار الایات، انجمن حکمت و فلسفه.
ریاحی (1389). مراتب تکامل نفس از دیدگاه ملا صدرا (ص137-125)، فصلنامه انسان پژوهی دینی، سال هفتم، شماره 24.
زندیه، مهدی. (1388). حرکت جوهری نفس و ثبات معرفت (ص86-61)، فصلنامه اندیشه نوین دینی، سال پنجم، شماره نوزدهم.
طباطبائی، محمدحسین. (1981). حاشیه بر اسفار، جلد 3،8، بیروت، دار احیاء تراث.
همو. (1417). توحید علمی و عملی، مشهد، نوبت دوم.
گرجیان، محمدمهدی. (1395). منازل وجودی انسان در حرکت استکمالی(ص49-35)، فصلنامه پژوهش‌های هستی شناختی، سال پنجم، شماره 9.
عبودیت، عبدالرسول. (1390). خطوط کلی حکمت متعالیه، جلد 1، تهران، سمت.
عابدینی، فاطمه. (1391). پیامدهای فلسفی حرکت جوهری در مسائل نفس، فصلنامه مطالعات اسلامی (ص)، سال چهل و چهارم، شماره 89.
مطهری، مرتضی. (1365). شرح مختصر، جلد 1، تهران، حکمت.
همو. (1395). مجموعه آثار، جلد 11، صدرا.
همو. (1368). مجموعه آثار، جلد 7، صدرا.
مدرس، آقاعلی. (1376). بدایع الحکم، انتشارات الزهرا.