اعتباریات درفلسفه اخلاق علامه طباطبائی و مقایسه آن با رویکرد ناشناخت گرایی درفرا اخلاق

الموضوعات :  پژوهشهای معرفت شناختی

انشاءاله رحمتی ¹ (دانشیارگروه فلسفه دانشگاه آزاداسلامی واحدتهران مرکزی)
لیلی حیدریان ² (دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی واحد تهران مرکزی)

تاريخ الإرسال : 04 الجمعة , شعبان, 1436 تاريخ التأكيد : 04 الجمعة , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 01 الخميس , شعبان, 1433

الکلمات المفتاحية: اعتباریات, فلسفه اخلاق, ناشناخت گرایی, فرا اخلاق, علامه طباطبایی,

ملخص المقالة :

نظریه اعتباریات علامه با نظریه ناشناخت‌گرایی در فرا اخلاق، از این حیث که هر دو جزء احکام انشایی هستند وجه تشابه دارد، ولی علامه برخلاف ناشناخت‌گرایان انشایی بودن را به معنی بی‌معنی بودن نمی‌دانند.در نظریه ناشناخت‌گرایان، جملات ارزشی عین ظهور عواطف‌اند نه معلول عقلانی عواطف و نه معناهایی حاکی از عواطف. در حالی که در اعتباریات علامه، ادراکات اعتباری و بیان خوب و بد تابع دواعی و نیازهای ما هستند، نه عین آنها.از آنجایی که علامه طباطبایی ادراکات و معانی را زاییده عوامل درونی دانسته و دارای ارتباط تولیدی [یعنی منطقی] با ادراکات و علوم حقیقی نمی‌داند، با عاطفه‌گرایان تشابه دارد. از نظر عاطفه‌گرایان احکام ارزشی و اخلاقی نسبی هستند، اصول ثابتی نداشته و اختیار حسن و قبح را به عواطف سرکش و متغیر انسان‌ها داده‌اند.ناشناخت‌گرایا ن آنچه را که مربوط به طبیعت مادی و تجربی است را ملاک امور اخلاقی می‌دانند در نتیجه نتوانسته‌اند از دام نسبی‌گرایی رهایی یافته و برون شدی از آن داشته باشند. ولیکن علامه با توجه به اعتقاد به وجود فطرت الهی در انسان که ویژگی مشترک همه انسان‌هاست و به کمال و سعادت آدمی ناظر است به ارزش‌هایی می‌رسد که به سبب داشتن مبنایی ثابت، دارای ثبوت و دوام بوده و ریشه در نهاد آدمی دارد بنابراین اعتباریات علامه طباطبایی که ریشه در سنت و فرهنگ غنی اسلام دارد و برگرفته از آموزه‌های وحیانی که خود دارای اصول محکم منطقی است در دام نسبی‌گرایی فرو نرفته است.

المصادر:

1. آیر، آلفرد جولز، زبان حقیقت و منطق، ترجمه منوچهر بزرگمهر،انتشارات شفیعی، تهران،1384ش.


2. آیر، آلفرد جولز، زبان حقیقت و منطق، ترجمه منوچهر بزرگمهر،دانشگاه صنعتی شریف، تهران بی‌تا.


3. اتکینسون، آر، اف، درآمدی به فلسفه اخلاق، ترجمه سهراب علوی‌نیا،مرکز ترجمه و نشر کتاب،1369ش.


4. ادواردز، پل، فلسفه اخلاق، ترجمه انشاء‌اله رحمتی،انتشارات تبیان، تهران،1387ش.


5. دباغ،سروش، درس گفتارهایی در فلسفه اخلاق،موسسه فرهنگی صراط، چاپ اول، تهران،1388ش.


6. جوادی، محسن، مسأله باید و هست،دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، قم،1375ش.


7. سینگر، مارکوس جی، نگرش کلی به فلسفه اخلاق، ترجمه حمید شهریاری، ، مجله معرفت، شماره 15،1374ش.


8. طباطبایی، محمّدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، شرح مرتضی مطهری،انتشارات صدرا، تهران،1376ش.


9. فرانکنا،ویلیام کی،فلسفه اخلاق،ترجمه انشاء‌الله رحمتی،انتشارات حکمت،چاپ اول،تهران،1380ش.

10. مطهری، مرتضی، نقدی بر مارکسیسم، مقاله جاودانگی اصول اخلاقی،صدرا، چاپ پنجم، تهران،1376ش.

11. وارنوک، مری، فلسفه اخلاق در قرن بیستم، به کوشش ابوالقاسم فنایی، 1387ش.