اعتبارسنجی ادراکات عقلی از منظر غزالی

الموضوعات :  پژوهشهای معرفت شناختی

سید باقر میرعبداللهی ¹

1 - عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،

تاريخ الإرسال : 13 الإثنين , جمادى الأولى, 1437 تاريخ التأكيد : 13 الإثنين , جمادى الأولى, 1437 تاريخ الإصدار : 08 الأحد , ذو القعدة, 1436

الکلمات المفتاحية: معرفت, وحی, : غزالی, عقل فلسفی, علم یقینی,

ملخص المقالة :

اینمقالهبهموضوعاعتبارسنجیادراکاتعقلیومراتبشناختازنظرغزالی،کهنقطهعزیمتنزاعاوبافیلسوفاناست،می‌پردازد. پرسشمقالهایناست: وقتیعقلفلسفی (شناختآزادعقلانی) ازمحدودهمعرفتیخودفراترمی‌رودومی‌کوشدباروشخود،مفهومیدینیراتبیینکند،اعتبارشتاچهحداست؟غزالیمعتقد است عقل برای شناخت چنین اموری اعتبار کافی ندارد، زیرا این امور فراترازتوانعقل‌اند.عقلبایدبرایشناساییاینقسممفاهیم،بهتعبیراو،منوّربهنورنبوتشود.عقل،درنظراو،منبعمستقلشناختنیستواگربخواهدبه‌طور مستقلدربابگزاره‌هایدینیسخنیبیاورد،بهماورایمرزخودپا گذاشتهاست. غزالی بحث خود راازتبیینمفهوم علمیقینی آغاز می‌کندوسپسباانکارعقلفلسفیوتعیینحدودارزشعقل،به‌معناییکهخوداوازآنمرادمی‌کند،وبیانتنگناهایکارفیلسوفان، متکلمانوصوفیه،بحث ملاک‌هایمعرفت راپیشمی‌کشد. اودرپایاننتیجهمی‌گیردکهشناختفلسفیابزارینیستکهبهدینداریمایاریرساندیااصلاًربطیبهآنداشتهباشد،زیراعقل،درشناختماورایخود،دچارتناقضوشکاستوواقع‌نمانیست.بنابراین،شرعدرتعیینبایدهاونبایدهامستقلعملمی‌کند. این دیدگاه غزالی با ناسازگاری‌هایی روبه‌روست که در بخشپایانیمقاله به آنها پرداخته شده است.

المصادر:

ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1371) منطق و معرفت در نظر غزالی، تهران: امیر کبیر.

العلاف، مشهد (1419ق) کتب الامام غزالی الثابت منها و المنحول، بیروت: دار التشریق.

غزالی، ابوحامد (1370) کیمیای سعادت، تصحیح حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.

-----. (1406ق) المستصفی من علم الاصول، بیروت: دار الانطباع للنشر و التوزیع.

-----. (1408ق) المنقذ من الضلال، تصحیح سهیل زکار، بیروت: دار المعرفه.

-----. (1411ق) معارج القدس فی مدارج معرفه النفس، تصحیح احمد شعیب الادهمی، بیروت: دار الکتب العربی.

-----. (1412ق) تهافت الفلاسفه، تصحیح سلیمان دنیا، قاهره: دار المعارف.

-----. (1414ق) میزان العمل، بیروت: مؤسسة الاعلمی.

-----. (1415ق) معیار العلم فی المنطق، شرحه احمد شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه.

-----. (1416ق) الجام العوام عن علم الکلام، قاهره: دار الاضائه.

-----. (1418ق) القسطاس المستقیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

-----. (1419ق) مقاصد الفلاسفه، تصحیح سلیمان دنیا، قاهره: دار اصدار.

-----. (1420ق) احیاء علوم الدین، تصحیح محمد بدرالدین، قاهره: مطبعه التنویر.

-----. (1425ق) مشکاة الانوار و مصباح الاسرار، تصحیح ریاض مصطفی العبدالله، بیروت: دار الحکمة للطباعة و النشر.