نقش بازیگران منطقه ای در فرایند دولت سازی افغانستان در دوران طالبان و پسا طالبان
الموضوعات :
محمدجواد آقاجری
1
(استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب تهران)
مرتضی کریمی
2
(دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی)
الکلمات المفتاحية: ایران, پاکستان, بازیگران منطقه ای, دولت سازی, هند, افغانستان, طالبان,
ملخص المقالة :
چکیده نقش بازیگران منطقه ای در فرایند دولت سازی افغانستان در دوران طالبان و بعد از سقوط وی را می توان بر حسب میزان نفوذ و تاثیر گذاری به سه دسته بازیگران اصلی شامل ایران، پاکستان و روسیه و بازیگران پیرامونی شامل اتحادیه اروپا، ژاپن و بازیگران شبه پیرامونی شامل امریکا، عربستان، هند و چین تقسیم نمود. موقعیت سیاسی، جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و قومی افغانستان سبب شده است که این کشور همواره تحت تاثیر قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای قرار داشته باشد. پاکستان یکی از مهمترین کشورهای تاثیر گذار در تحولات افغانستان است به طوری که در دوران حکومت طالبان، بهترین روابط بین دو کشور وجود داشت ولی پس از سقوط طالبان روابط دو کشور به شدت دچار تنش شد. دوران پنج ساله حکومت طالبان دشواری های زیادی برای دولت هند در پی داشت و در حقیقت، گسترش بی سابقه نفوذ تروریستها و بی ثباتی در دره کشمیر را به همراه داشت ولی پس از سقوط طالبان روابط دو کشور بهبود یافت. سقوط رژیم طالبان موجب بر چیده شدن تهدید عمده ای از مرزهای شرقی ایران شد و گروه های نزدیک به ایران به قدرت راه یافتند و موجبات ارتقاء روابط را فراهم نمودند. این مقاله به بررسی و تجزیه و تحلیل نقش بازیگران منطقه ای و شبه منطقه ای سه کشور پاکستان، هند و ایران و تاثیر گذاری آنان در فرایند دولت سازی افغانستان در دوران طالبان و بعد از سقوط وی می پردازد. مبحث قابل توجه در این مقاله بدین ترتیب مطرح می شود که ایران و پاکستان که قبلا خود بازیگران اصلی بحران افغانستان بودند اکنون جایگاه شبه پیرامونی پیدا کرده اند به طوری که نقش پاکستان تحت الشعاع نقش آمریکا قرار گرفته و ایران نیز اگر چه از بعضی پتانسیل ها برای تاثیر گذاری در افغانستان برخوردار است اما آمریکا به طور جدی مانع از بکارگیری این قابلیت هاست.
منابع:
- آریانفر، عزیز، ریشه های ناکامی ملت سازی در افغانستان، دوشنبه، پژوهشکده آزاده گان تاجیکستان، 1393.
- انصاری، فاروق، تحولات سیاسی واجتماعی افغانستان، تهران، مرکزاسناد و تاریخ دیپلماسی، 1381.
- تمنا، محمد، بررسی استراتژی ایالات متحده آمریکا و افغانستان، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی وزارت
- جعفری ولدانی، اصغر، روابط خارجی ایران (بعد ازانقلاب اسلامی)، تهران: انتشارات آوای نور، 1382.
- خاتمی خسرو شاهی، ابراهیم، کتاب آسیا (3) ویژه افغانستان پس از طالبان، تهران: موسسه ابرار معاصر تهران، 1383.
- رشید، احمد، طالبان، اسلام، نفت و بازی بزرگ جدید، مترجمان اسدالله شفائی، صادق باقری، تهران: انتشارات دانش هستی، 1379.
- سجادی، عبد القیوم، جامعه شناسی سیاسی افغانستان: قوم، مذهب و حکومت، انتشارات تبلیغات اسلامی، 1380.
- شریفی، نادر، سیاست و حکومت در پاکستان، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه، 1386.
- ظاهر، طنین، افغانستان در قرن بیستم، مرکز نشراتى میوند، 1384
- عظیمی، محمد ظاهر، افغانستان: هجوم اتحاد شوروی وسیاستهای غرب، مشهد: انتشارات محقق، 1387
- عظیمى، محمد نبى، اردو و سیاست(درسه دهه اخیر افغانستان)، مرکز نشر اتى میوند، 1376
- علی آبادی، علیرضا، افغانستان، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، ، 1372.
- فرهنگ، محمد صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، تهران، انتشارات درخشش، 1371
- فیاض، محمد اسحاق، پشتونستان چالش سیاسی افغانستان و پاکستان، قم، انتشارات معصومین (ع)، 1387
- کورسکی، دانیل، افغانستان: جنگ فراموش شده اروپا، ترجمه جلال کلانتری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه، 1387.
- کورنا، لورل، افغانستان، ترجمه فاطمه شاداب، تهران: انتشارات ققنوس، 1383.
- مارسدن، پیتر، طالبان: جنگ مذهب و نظام نوین در افغانستان، ترجمه نجله خندق، تهران، انتشارات الکترونیکی، 1379.
- محمد غبار، میرغلام، افغانستان درمسیرتاریخ، جلداول، قم، انتشارات نهضت ، 1372
- موسوی، سیدرسول، افغانستان:چالشهای پیش رو ، تهران، انتشارات وزارت امورخارجه، 1382.
- واعظی محمود و عفیفه عابدی، افغانستان:یک دهه پس از سقوط طالبان، تهران، معاونت پژوهشهای سیاست خارجی، 1391.
- واعظی، حمزه، افغانستان و سازهای ناقص هویت ملی، تهران، محمدابراهیم شریعتی افغانستانی، 1381.
- ورسجی، محمد ابراهیم، جهاد افغانستان و جنگ سرد قدرت های بزرگ، مرکز نشر اسلامی صبور، 1381.
- "آیا طالبان به قدرت باز می گردد"، روزنامه جمهوری اسلامی، 22/8/1385.
- اسموکر، فیلیپ، "نقش کلیدیالقاعده درناامنیافغانستان و پاکستان"، ترجمه میرحامد حسین‌میری، روزنامه اطلاعات، 30 خرداد 1388.
- "استراتژی ایران در قبال پاکستان"، نشست تخصصی شماره 132، پژوهشهای سیاست خارجی، مرکز تحقیقات استراتژیک، بهمن 1388.
- امینیان، بهادر، "اقدام نظامی آمریکا در افغانستان"، فصلنامه دفاعی و امنیتی،1380، شماره 28.
- «بررسی های راهبردی: افغانستان پس از مداخله آمریکا»، مطالعات نقسا، شماره 251، خرداد ماه 1381.
- توحیدی، ام البنین "مسئله افغانستان، آمریکا و همسایگان"، گزارش راهبردی، شماره 301، معاونت پژوهشهای سیاست خارجی، مرکز تحقیقات استراتژیک، آذر 1388.
- خرمی، محمد امین، "حکومت برادران دینی" ، نیمه آذرماه 1386، همشهری دیپلماتیک، شماره بیستم.
- سعیدی مشکینی، قدیر، استیلای طالبان بر افغانستان و امنیت ملی ایران"، 1387، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 134-132.
- شاملو، مهدی و کیومرث یزدان پناه دور، «روند بازسازی افغانستان: موانع و چالش های پیش رو»، فصلنامه نهضت، سال چهارم، شماره 16، زمستان 1382.
- شفیعی، نوذر، «چالش های اساسی دولت کرزای»، کتاب آسیا (3) ویژه افغانستان پس از طالبان، تدوین ابراهیم خاتمی خسرو شاهی، تهران: موسسه ابرار معاصر تهران، 1383.
- "دیپلماسی ایران در افغانستان"، ارزیابی راهبردی، روزنامه اطلاعات، 25/10/1384.
- شورای روابط خارجی آمریکا، «استراتژی آمریکا در افغانستان درسال 2004»، مترجم اسماعیل عبدالهی، فصلنامه نهضت، سال چهارم، شماره 16، زمستان 1382.
- دهشیار، حسین، "آمریکا و پارادایم قومی در افغانستان"، 1388،ماهنامه سیاسی- اقتصادی اطلاعات، شماره 258-257.
- دهشیار، حسین، "پاکستان: پاشنه آشیل باراک اوباما"، ماهنامه سیاسی- اقتصادی، 1387، شماره 260-259.
- دی ماس، سیتا، "ستیز در افغانستان، مداخله خارجی"، ترجمه رضا دوستدار، ماهنامه اطلاعات سیاسی-اقتصادی، سال چهارم، شماره 21-11(مرداد و شهریور 1379).
- "رویکرد ایران به تحولات افغانستان"، جمع بندی نشست تخصصی شماره 95، معاونت پژوهشهای سیاست خارجی، مرکز تحقیقات استراتژیک، آبان1386.
- واعظی، محمود "ایران و تهدیدات ناشی از بی‌ثباتی در افغانستان"، پژوهش نامه (26)، کانون‌های بحران در آسیا، معاونت پژوهشهای سیاست خارجی، مرکز تحقیقات استراتژیک، آبان 1389.
- عارفی، اکرم،"مبانی قوم و مذهبی طالبان"، مجله علوم سیاسی، سال اول، شماره چهارم،1388.
- عباسی، محمد علی، «نسل دوم رهبران جهادی افغانستان به میدان می آیند»، روزنامه شرق، 1/5/1383.
- عصمت الهی، محمد هاشم، «آمریکا و طالبان دیروز و امروز»، روزنامه ایران، 3/7/1380.
- علی آبادی، علیرضا،"افغانستان وچالش های پیش رو"، ماهنامه رویدادها وتحلیل ها، شماره 219، 1386.
- علی آبادی، علیرضا،"افغانستان و پاکستان : چالش طالبان"، ماهنامه رویدادها وتحلیل ها، شماره224، 1387.
- کولبل، سوزانه ،"پاکستان در مشت طالبان"، ترجمه؛ محمدعلی فیروزآبادی، روزنامه اعتماد، 27 اسفند ماه 1387.
- کلانتری، جلال، "تاملی برسیاست خارجی پاکستان درقبال افغانستان"،1387، ماهنامه رویدادها و تحلیل ها، دفترمطالعات سیاسی و بین المللی شماره 223.
- کلانتری، جلال، "استراتژی اتحادیه اروپا درقبال تحولات افغانستان"،1387، ماهنامه رویدادها وتحلیل ها، دفترمطالعات سیاسی وبین المللی وزارت امورخارجه، شماره 228.
- ملازهی، پیرمحمد، " معامله قدرت "، آذر1386، همشهری دیپلماتیک ، شماره 20 .
- ملازهی، پیرمحمد، "جدال سیاسی در پاکستان"، خرداد 1387، همشهری دیپلماتیک ، شماره 25.
- ملازهی، پیر محمد، "ثبات در افغانستان و نقش آن در امنیت ملی ج. ا. ایران"، کتاب آسیا (3)، ویژه افغانستان پس از طالبان، تدوین ابراهیم خاتمی خسرو شاهی، تهران: موسسه ابرار معاصر تهران، 1383.
- یونسیان، مجید، «القاعده و قدرت های بزرگ»، روزنامه حیات نو، 13/4/1385
- Davis, Anthony, “How the Taliban became a Military Force”, London: Hurst and Company, 2008.
- Hussain Rizwan, The Dynmics of Iran’s Relations with Pakistan in the Post-Cold War Era: a Geopplitical Analysis, Canberra, The Australian National University, 2009.
- Ashutosh Misra “The Problem of Kashmir and the Problems in Kashmir: Divergence.Demands Convergence”, Strategic Analysis, Vol. 29, No. 1, January-March 2005.
- Annual Report 2001-2002, Ministry of External Affairs Government of India, retrieved from www.meaindia.nic.in
- Agam Shah, “Dostum Has Multiple Aims on Visit to India,” 2 February 2002, retrieved from http://www.eurasianet.org/departments.
- Agam Shah "new Afghan Leadership Turns to India for Asssistance", Eurasia Insight, 14/12/2001.
- Annual Report 2004-2005, Ministry of External Affairs, Government of India, retrieved from www.meaindia.nic.in.
- Annual Reports 2005-2006, Ministry of External Affairs, Government of India, reretrieved from www.meaindia.nic.in.
- http://www.greenthought-afgh.persianblog.ir/post/5, Washington Post, 25 Feb 2002.
