چالشهای مشترک هیدروپولیتیک ایران با عراق و افغانستان، از سال 2001 تا 2010 مطالعه موردی اروند و هیرمند
الموضوعات :حمید پیشگاه هادیان 1 , علیرضا حجازی 2
1 - استادیار دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، گروه علوم سیاسی
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته روابط بین الملل
الکلمات المفتاحية: سازه انگاری, امنیت زیست محیطی, واژگان کلیدی: هیدروپلیتیک, امنیت انسانی, دیپلماسی علم و فناوری,
ملخص المقالة :
چکیده این مقاله به تشریح و تحلیل ِسیاست آب آبراهه های بین المللی ایران با افغانستان: هیرمند/ هلمند و ایران و عراق: اروند رود/ شط العرب در دوره زمانی 2011 تا 2010 می پردازد. شکل گیری پروسه امنیت بین المللی، تابع متغیر های مستقل بیشماری است که یکی از آنها می تواند منبع استراتژیک چون آب باشد. در واقع آب می تواند منبع بنیادین برای صلح، امنیت، همکاری و منازعه در روابط و سیاست خارجی دولتها بشمار آید. ایالات متحده پس از همسایگی با مکزیک و کانادا، در عراق و افغانستان اشغال شده با ایران؛ همکنون؛ همسایگی دارد. محدودیت آب در یک منطقه، به ایجاد چرخه ای از انواع نا امنی ها منجر میشود. تهدیدات فراگیری چون: گرد و غبار، مواد مخدر، بیماری ایدز، تروریسم، آلودگی، فقر فراگیر و معضلات محیط زیستی، براحتی از مرزهای ملی عبور و عواقب شوم آن به تمام دنیا سفر می نماید. در مقابل طیفی از نا امنی های فوق الذکر، فرا روایت امنیت انسانی، معرف طیفی از انواع امنیت چون امنیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، سلامت، فردی، زیست محیطی است. امنیت انسانی ارتباطی با تسلیحات ندارد. امنیت انسانی، علاوه بر توجه به مادیات مورد نیاز برای معیشت، به زندگی و شان انسانی مرتبط استو مشارکت معنا دار در زندگی اجتماعی را امکان پذیر می نماید.ارتقا امنیت انسانی در حوزه آبراهه های بین المللی در ایران نه تنها برای ملت شریف ایران، بلکه برای همسایگان ایران نیز امنیت و ثبات به ارمغان خواهد آورد.
منابع
1. ابراهیمی فر، طاهره (1385) ، الگو های اعتماد سازی در منطقه خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، وزارت امور خارجه، مرکز چاپ وانتشارات، ص. 126
2. بال، ترنس؛ داگر، ریچارد (1384) ، ایده اُلوژیهای سیاسی و ایده آل دمکراتیک، ترجمه منتظمی، رویا (کیوانشکوهی) ، انتشارات پیک بهار، صص. 336-335
3. ببران، صدیقه؛ هنربخش، نازلی (1386 الف)، تغییر اقلیم، گرمایش زمین، بزرگترین چالش زیست محیطی قرن بیست و یکم، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، گروه پژوهشی مطالعات بین الملل،ص. 19
4. ---------- (1386 ب) ، بحران وضعیت آب در جهان و ایران، پژوهشنامه گروه پژوهشی مطالعات بین الملل، مطالعات توسعه پایدار و محیط زیست(1) ، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، ص. 10
5. --------- (1386 ج) ، گزارش راهبردی تالاب های بین المللی هامون کماکان در معرض خطر، مرکز تحقیقات استراتژیک، معاونت پژوهشهای روابط بین الملل، گروه مطالعاتی توسعه پایدار و محیط زیست، صص. 5-4
6. بحرانی، مرتضی (1388) ، امنیت انسانی و سیاست خارجی، گزارش تحقیقاتی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، ص. 30
7. بخشایشی اردستانی، احمد، 1388، جمهوری اسلامی ایران و بازیگران نظام بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی (اهواز) ، ص. 97
8. پیشگاه هادیان، حمید (1382) ، گستره منازعات آب در حوضه نیل آبی و تاثیر آن بر اهداف استراتژیک ج.ا.ایران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، وزارت امور خارجه، ص. 14
9. تامسون، الکس(1385) ، مقدمه ای بر سیاست و حکومت در آفریقا، ترجمه علی گلیانی، احمد بخشی، انتشارات ابرار معاصر ص.79
10. تریف، تری؛کرافت، استیوارت؛ جیمز، لوسی؛مورگان، پاتریک (1383) ، مطالعات امنیتی نوین، ترجمه طیب، علیرضا؛ بزرگی، وحید، پژوهشکده مطالعات راهبردی، زمستان 1383، ص. 340
11. توحید فام، محمد (1381) ، چرخشهای ایدئولوژی، انتشارات باز، 1381، ص. 33
12. ------------ (1382) ، دولت و دموکراسی، انتشارات روزنه، ص.6
13. جعفری ولدانی، اصغر،حق شناس کاشانی، نیلوفر (1369) ، طرح تغییر مسیر اروند رود و حقوق بین الملل، مجله حقوقی، بهار و تابستان 1369، شماره 12
14. رئیسی پور، کوهزاد؛ طاوسی، تقی؛ خسروی، محمود (1389) ، تجزیه تحلیل دلایل شکل گیری غبارهای عربی و پیشرفت آن به ایران،چهارمین سمینار جغرافیدانان جهان اسلام، 14 تا 16 آوریل 2010، 25 تا 27 فروردین 1389، دانشگاه سیستان و بلوچستان،زاهدان، 1389
15. رحمانی فضلی، عبدالرضا؛ اصغری لافمجانی،صادق (1389) ، ضرورت همکاری دولت افغانستان در تعقیب توسعه پایدار روستایی در سیستان ایران،، 14 تا 16 آوریل 2010، 25 تا 27 فروردین 1389، دانشگاه سیستان و بلوچستان،زاهدان،ص.12
16. ساعی، احمد (1384) ، مسایل سیاسی-اقتصادی جهان سوم،انتشارات سمت، ص. 191
17. سریع القلم، محمود؛ بخشی، احمد؛ سجاد پور، سید کاظم (1385) ، تبدیل ژئو پلیتیک جنگ به ژئو پلیتیک صلح (بررسی موردی: تاثیر سیاست خارجی آفریقای جنوبی بر امنیت منطقه ای در دوره آپارتاید و پس از آن، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوم، شماره سوم و چهارم، پائیز و زمستان 1385، صص 44-22، ص. 1
18. شاه ولی، منصور؛ کشاورز، مرضیه؛ شریف زاده، مریم (1386) ، پارادیم اخلاقی- فلسفی متعالی در پژوهش های بحران های زیست محیطی، اخلاق در علوم و فناوری،فصلنامه علمی، پژوهشی، سال دوم، شماره های 3 و 4، پائیز و زمستان 1386، ص. 35
19. شیهان، مایکل (1388) ، امنیت بین الملل، ترجمه دهقانی فیروز آبادی، سید جلال، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول، ص. 233
20. ضیائی بیگدلی، محمد رضا (1385) ، حقوق بین الملل عمومی،گنج دانش، ص. 382-374
21 . ظریف، محمد جواد؛ سجاد پور، سید محمد کاظم (1387) ، دیپلماسی چند جانبه، نظریه و عملکرد سازمان های منطقه ای و بین المللی، جلد دوم، وزارت امورخارجه، مرکز چاپ و انتشارات،صص. 641-640
22. عطایی، هوشمند؛ احمدی، فریبرز(1389) ، بررسی گرد و غبار بعنوان یکی از معضلات زیست محیطی جهان اسلام مطالعه موردی: استان خوزستان، چهارمین سمینار جغرافیدانان جهان اسلام، 14 تا 16 آوریل 2010، 25 تا 27 فروردین 1389، دانشگاه سیستان و بلوچستان،زاهدان، ص. 17
23. عبداله خانی، علی(1383) ، نظریه های امنیت، مقدمه ای بر طرح ریزی دکترین امنیت ملی (1) ، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر ص. 185
24. غلام پور، علی (1386) ، تاثیر جهانی شدن اقتصاد بر نقش دولت در اقتصاد سیاسی محیط زیست در کشور های در حال توسعه: مورد ایران، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره 4، زمستان 1386، صفحات 152-125، ص. 125
25. فن گلان، گرهارد (1383) ، درآمدی بر حقوق بین الملل عمومی، جلد دوم ترجمه حافظیان، محمد حسین، نشر میزان، چاپ دوم، زمستان 1383، ص. 403
26. قاسمی، محمد علی(1387) ، نسبت امنیت انسانی و توسعه پایدار، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال یازدهم، شماره سوم، پاییز 1387، شماره مسلسل 41، صص. 529-528
27. کوهستانی نژاد، مسعود (1381) ، آب هیرمند: منافع ملی در قربانگاه روابط منطقه ای (51-1330) ، فصلنامه تاریخی و سیاسی، تاریخ روابط خارجی، نشریه مرکز اسناد و خدمات پژوهشی وزارت امور خارجه، سال سوم، شماره 11- تابستان 1381، صص. 142- 140
28. مجتهد زاده، پیروز (1378) ، امیران مرز دار و مرزهای خاوری ایران، حمید رضا ملک محمدی نوری،شیرازه، ص. 484
29. مدیسون، گاری برنت (1378) ، اقتصاد سیاسی جامعه مدنی، ترجمه قدرت احمدیان، نشر سفیر، صص. 343-342
30. مشفقی فر، ابراهیم (1381) ، ملاحظات نظامی و سیاسی پیرامون نبرد بغداد و معاهده زهاب (9-1048 ق)، فصلنامه تاریخی و سیاسی، تاریخ روابط خارجی، نشریه مرکز اسناد و خدمات پژوهشی وزارت امور خارجه، سال سوم، شماره 11- تابستان 1381، ص.64
31. موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر (1386)، مرزهای ایران، جلد اول، ص. 477
32. مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری (1389)
(http: //www.rcuwm.org.ir (RCUWM-tehran
33. Baker، Pauline H.) 2010), Iraq on The Edge، Iraq Report #10، 2009-2010, the found for peace، available at: http: //www.fundforpeace.org/web/images/pdf/iraq10full.pdf، p. 50
34. Dalby, Simon; Tuathail, Gearoid O; Routledge Paul (1998), The Geopolitics Reader: Environmental GeopoliticsRouteldge, New York, p.182
35. Jones, Nikoleta et al.(2009), The Influence of Social Capital on Environmental Policy Instruments, Environmental Politics, Vol -18, No. 4, July 2009, 595-611, Routledge, 595-611
36. Michaels, Jim (2010), Afghan drug traffickers face more resistance, - URL: http: //www .usatoday.com /news/ world/ afghanistan/2010
37. Salman, M.A. (2007), The United Nations Watercourses Convention Ten Years Later: Why Has its Entry into Force Proven Difficult?, International Water Resources Association, Water International, Volume 32, Number 1, pg. 1-15, March 2007, available at: http://www.internationalwaterlaw.org /bibliography/ articles/general/Salman-UNWatercoursesConventionTenYears.pdf, pp. 1-15
38. UNEP (2002), Atlas of International Freshwater Agreements, p.75
39. UNODC (2004), Afghanistan Opium Survey 2004, available at: http: //www.unodc.org/pdf/afg/afghanistan _opium_survey _2004 .pdf
40-----------, 2008، Afghanistan Opium Survey 2008, available at: http: //www.unodc.org/ documents/publications/ Afghanistan_ Opium_Survey_2008.pdf, p.19
41 --------- (2009), A Century of International Drug Control، Bulletin on Narcotics، Volume LIX، Nos.1 and 2، 2007
42-UNRISD (2005), Progress Report by the Director، for the reporting period of January through December 2005، Programme on Markets، Business and Regulations، www.unrisd.org, Geneva, p.44
43- Wolf, Aaron T. (1998), Water and Human Security, Department of Geosciences, Oregon State University, available at: http: //www.humansecuritygateway.com/documents/ UCOWR_ waterandhumansecurity.pdf, pp.29-34
44- http: //internationalwaterlaw.org/documents/intldocs/watercourse _status.html
