روش‌شناسی «وجوه القرآن» ابوالفضل تفلیسی
الموضوعات : دو فصلنامه علمی تفسیر متون وحیانی
علی نظری
1
(استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان)
معصومه تراوش
2
(دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز)
الکلمات المفتاحية: وجوه قرآن, تفلیسی, معنی لغوی, بافت و سیاق,
ملخص المقالة :
در قرآن کریم بسیاری از کلمات، تحت تأثیر بافت(سیاق) و همنشینی با واژگان دیگر، از معنای وضعی، لغوی و معجمی، عدول کرده، وجوه و معانی دیگری را ارائه می دهد. تا جایی که مدلولات آنها از معنای معجمی انحراف پیدا کرده و معانی جدیدی را با خود حمل می کند. لذا مقصود از وجوه دلالت ها و معانی متعددی است که برای یک کلمه در موقعیت های گوناگون و بافت های لفظی، موقعیتی، زمانی، فرهنگی، دینی و... بیان می گردد. در این راستا و برای ارائه ی فهم درست تر از کلمات و عبارات قرآن کریم، کتب و تفاسیر متعددی با عناوینی مانند وجوه القرآن و الاشباه و النظائر تالیف گردیده است. وجوه القرآن ابوالفضل حبیش بن ابراهیم تفلیسی(متوفای 558 ه.ق) از مهم ترین کتاب هایی است که در زمینه ی علم وجوه و نظایر به زبان فارسی نگارش شده است. این کتاب در حقیقت تکمیل یافته ی کتاب الاشباه و النظائر مقاتل بن سلیمان است. این تحقیق به روش تحلیل عقلانی محتوا و بر اساس داده های تاریخی به این نتایج دست یافت که تفلیسی در کتاب وجوه القرآن، معانی و وجوه واژگان قرآنی را بیشتر بر اساس موارد زیر بیان کرده است: 1- معنی لغوی و اولیه 2- معنای ثانوی (معنای استعاری و مشترک لفظی) 3 – وجوه و معانی دریافت شده با کمک بافت و سیاقی لفظی و موقعیتی چنانچه حمل سوء بر پی کردن، یوم الفتح بر روز رستاخیز، طاغوت برشیطان، با تکیه بر ویژگی های زبانی و روابط همنشینی واژگان و بافت لفظی و نیز حمل صدّ بر معنای خندیدن، اَحد بر زید بن حارثه بر اساس شأن و اسباب نزول و بافت موقعیتی از جمله ی دیگرنتایج حاصله از مطالعه ی مروری – محتوایی وجوه القرآن تفلیسی است.
_||_
