تحلیل جامعه‌شناختی ماهیت، علل وقوع و پیامدهای جنبش مشروطیت در ایران
الموضوعات :
1 - دانشگاه پیام نور تبریز ـ ایران
2 - کارشناس ارشد جامعهشناسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و دانشجوی مقطع دکتری جامعهشناسی سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
الکلمات المفتاحية: رفتار جمعی, مشروطیت, جنبش اجتماعی, التهاب اجتماعی,
ملخص المقالة :
مقاله حاضر درصدد بررسی و تحلیل این سؤال اصلی است که ماهیت، علل وقوع و پیامدهای جنبش مشروطیت ایران چه بوده است؟ در همین راستا، از تئوری التهاب اجتماعی نیل اسملسر بهره گرفتیم و به‌علاوه، روند جنبش مشروطیت را براساس این تئوری مورد بررسی قرار دادیم. تجزیه و تحلیل دادههایی که با روش جامعهشناسی تاریخی و با استفاده از فن اسنادی گردآوری شده، مؤید آن است که جنبش مشروطیت ایران در یک بستر دیالکتیک، برخاسته از شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زمان خود و در ادامه تأثیر مدرنیته و اندیشه بیداری در کشورهای مشرق زمین، با رویکردی غالباً ضد استبدادی و نیل به ترقی و پیشرفت به‌وجود آمد. این جنبش در واقع نوعی رفتار جمعی بود که از التهاب ساختی اجتماعی نشأت گرفت و نیروهای اجتماعی دخیل در آن را در جهت تغییر نظم (هنجار) موجود سوق داد. بنابراین براساس طبقهبندی اسملسر، جنبش مشروطیت ایران احتمالاً در حوزه جنبش معطوف به هنجار قرار میگیرد. هرچند این جنبش توانست در جنبه آرمانی خود به محدود کردن قدرت مطلقه، تدوین قانون اساسی و برقراری مجلس بینجامد، لیکن در مقام عمل نتوانست تغییرات عمیقی در جامعه بیافریند؛ به‌گونهای که در اوج سرشت تراژیک خود، به ظهور استبداد رضاشاهی ختم گردید.
