بررسی تأثیر تراکم های مختلف بر عملکرد کمی و کیفی هیبریدهای ذرت علوفهای در شرایط آب و هوایی اهواز
مانی مجدم
1
(
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
)
شقایق رمضانی
2
(
کارشناس ارشد زراعت
)
نازلی دروگر
3
(
عضو با شگاه پژوهشگران جوان
)
الکلمات المفتاحية: هیبرید, تراکم, ذرت علوفه ای,
ملخص المقالة :
انتخاب هیبرید مناسب و سازگار با شرایط اقلیمی هر منطقه و تعیین تراکم بوته مناسب از جمله عوامل مهم در دستیابی به عملکردهای بالا می باشند. به این منظور آزمایشی در سال 1388در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اول فاصله روی ردیف در 3 سطح شامل (13، 14 و 16 سانتیمتر) و فاکتور دوم شامل سه هیبرید سینگل کراس (704، 640 و 500) بودند. در زمان برداشت صفات (ارتفاع ساقه، قطر ساقه و تعداد برگ، عملکرد علوفه خشک، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک تاسل و وزن خشک بلال در متر مربع، درصد پروتئین خام، نسبت برگ به ساقه و نسبت بلال به بوته) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اثر مقادیر مختلف تراکم بر وزن خشک برگ، وزن خشک بوته و نسبت برگ به ساقه معنی دار بود. همچنین در ارقام مختلف ارتفاع بوته، تعداد برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک بوته، نسبت برگ به ساقه و نسبت بلال به بوته معنی دار بود. اثر متقابل رقم و تراکم درصفت ارتفاع بوته و نسبت برگ به ساقه معنی دار گردید. در این آزمایش به نظر می‌رسد فاصله روی ردیف 14 سانتی متر(95 هزار بوته در هکتار) به دلیل بالا بودن وزن خشک بوته و نسبت برگ به ساقه بیشتر، فاصله ردیف مناسبی در شرایط آب و هوایی اهواز برای گیاه ذرت می باشد. همچنین رقم 640 از لحاظ کمی و زودرس بودن نسبت به دیگر ارقام برتری داشت.
بررسی تأثیر تراکم های مختلف بر عملکرد کمی و کیفی هیبریدهای ذرت علوفهای در شرایط آب و هوایی اهواز
چکيده
انتخاب هیبرید مناسب و سازگار با شرایط اقلیمی هر منطقه و تعیین تراکم بوته مناسب از جمله عوامل مهم در دستیابی به عملکردهای بالا می باشند. به این منظور آزمایشی در سال 1388در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اول فاصله روی ردیف در 3 سطح شامل (13، 14 و 16 سانتیمتر) و فاکتور دوم شامل سه هیبرید سینگل کراس (704، 640 و 500) بودند. در زمان برداشت صفات (ارتفاع ساقه، قطر ساقه و تعداد برگ، عملکرد علوفه خشک، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک تاسل و وزن خشک بلال در متر مربع، درصد پروتئین خام، نسبت برگ به ساقه و نسبت بلال به بوته) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اثر مقادیر مختلف تراکم بر وزن خشک برگ، وزن خشک بوته و نسبت برگ به ساقه معنی دار بود. همچنین در ارقام مختلف ارتفاع بوته، تعداد برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک بوته، نسبت برگ به ساقه و نسبت بلال به بوته معنی دار بود. اثر متقابل رقم و تراکم درصفت ارتفاع بوته و نسبت برگ به ساقه معنی دار گردید. در این آزمایش به نظر می‌رسد فاصله روی ردیف 14 سانتی متر(95 هزار بوته در هکتار) به دلیل بالا بودن وزن خشک بوته و نسبت برگ به ساقه بیشتر، فاصله ردیف مناسبی در شرایط آب و هوایی اهواز برای گیاه ذرت می باشد. همچنین رقم 640 از لحاظ کمی و زودرس بودن نسبت به دیگر ارقام برتری داشت.
واژه های کلیدی: ذرت علوفه ای، تراکم، هیبرید
مقدمه
یکی از عوامل مهم در رسیدن به حداکثر عملکرد ذرت تعیین تراکم مناسب با توجه به شرایط اقلیمی منطقه و مشخصات ارقام کشت شده میباشد. واکنش ذرت به دلیل تغیراتی که در اجزای محصول به وجود می‌آید قویتر از واکنش سایر گیاهان وجینی است (Hashemi dezfuli, 1994). در گیاهانی مانند ذرت که امکان پر شدن فاصله بین بوتهها از طریق تولید پنجه وجود ندارد تأثیر تراکم جمعیت گیاهی بسیار مشخص است. جهت افزایش کارایی جذب انرژی تابشی خورشید، تبخیر کمتر از سطح خاک، افزایش ظرفیت فتوسنتزی و در نتیجه دستیابی به عملکرد مطلوب، نیاز به وجود سطح برگ مناسب، تراکم مطلوب به نحوی که علاوه بر توزیع یکنواخت و پوشش کامل سطح زمین در نظر گرفته شود. این هدف با تغیر تراکم و توزیع بوته ها در سطح زمین میسر است (Morid, 2004).
تراکم مطلوب بوته ذرت خود متأثر از عواملی چون نوع مصرف که شامل علوفهای، سیلویی، دانهای و خصوصیات رقم کشت شده مثل زاویه برگ، ارتفاع بوته و طول دوره رشد میباشد. علاوه بر آن رطوبت حاصلخیزی خاک و شرایط اقلیمی منطقه، روی تراکم مطلوب بوته موثر است (Akintoye et al., 2000). کیفیت مربوط به مرغوبیت محصول بوده و بسته به هدف مورد نظر شامل جنبههای فیزیکی و شیمیایی مختلف میباشد جنبههای شیمیایی کیفیت شامل، میزان رطوبت، مقدار پروتئین، کیفیت پروتئین، اسیدهای چرب و فیبر خام و میزان خاکستر میباشد. دیگر فاکتورهای کیفی شامل طعم، رنگ، نشاستهای بودن و بافت میباشد و چنانجه به عنوان خوراک دام در نظر گرفته شود جنبههای کیفی می‌تواند شامل پروتئین خام قابلیت هضم، درصد پوسته، خوشخوراکی یا ارزش کل گیاه به عنوان علوفه باشد (Rashed Mohasel et al., 2002). کامینس (Cummins, 1999) اظهار داشت اجزای عملکرد در گیاهان علوفهای برگ، ساقه، غلاف برگ و گل آذین نر و ماده میباشد. ساقه بیشتر گیاهان علوفهای در مقایسه با برگ ها دارای تراکم بیشتری از دیوارههای سلولی است بنابر این ساقه معمولاًکیفیت کمتری در مقایسه با برگ دارد. همچنین برگها حداقل دو برابر مقدار ساقه پروتئین دارند و قابلیت هضم آنها 50 درصد بیشتر از ساقه استBuxton,1996) ). باور (Bavar, 2008) گزارش کرد که با افزایش تراکم تعداد سنبله در مترمربع افزایش یافت در حالی که با افزایش تراکم تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه کاهش پیدا کرد. هوم و همکاران (Hum and Kebede, 2012 ) در تراکم های پایین رقابت بین گیاهان کاسته شده و تعداد گل های بارور در خوشه افزایش یافته مواد فتوسنتزی بیشتری به هر دانه در گیاه اختصاص یافته بنابراین تعداد دانه در خوشه افزایش می یابد. در مورد ذرت میتوان گفت تعداد بلال در بوته نیز یک صفت کیفی است و تحت تأثیر محیط قرار نمی‌گیرد (Hamidi et al., 2000). تراکم جمعیت گیاهی اثرات مهمی بر صفات کنترل کننده پراکنش ماده خشک دارد، زمانی که ماده خشک بر حسب واحد سطح مزرعه بیان میشود، با افزایش تراکم در ذرت، کل ماده خشک هنگام برداشت برای بیشتر اندام ها افزایش مییابد. ارتباط مستقیم بین شاخص سطح برگ و دریافت نور خورشید وجود دارد. زمانی که ماده خشک برمبنای تک بوته بیان می شودکل ماده خشک با افزایش تراکم، کاهش مییابد. همچنین عملکرد بیولوژیک تحت تأثیر تراکم بوته قرار می‌گیرد به نحوی که با افزایش تراکم بوته عملکرد بیولوژیک نیز افزایش خواهد یافت (Porter et al., 1997) بریانت و همکاران (Bryant et al., 1999) گزارش دادند اگر چه در سطح پایین تراکم بوته بخش اعظم ماده خشک گیاه در بلال جای می‌گیرد اما افزایش تراکم بوته که با کاهش مقدار ماده خشک اختصاص یافته به بلال همراه است، با افزایش تعداد بلال در واحد سطح این خصوصیت جبران شده و در نتیجه عملکرد دانه در واحد سطح افزوده میشود.
عمده ترین اختلاف بین هیبریدهای نسل قدیم و نسل جدید مربوط به تغییرات تراکم بوته و تراکم پذیری بوتهها میباشد. به نحوی که هیبرید های جدید واکنش بهتری نسبت به تراکم بالا نشان می‌دهند در واقع ارقام جدید ذرت در سطح بالای تراکم بوته فتوسنتز خود را در سطحی که بذر با قوه نامیه مناسب تولید نمایند، حفظ می‌کنند (Tollenaar et al., 1992 ).
سانگو (Sango, 2000) گزارش نمود هیبریدهای زودرس ذرت نسبت به هیبریدهای دیرس برای تولید حداکثر عملکرد به تراکم گیاهی بیشتری نیاز دارند زیرا هیبریدهای زودرس معمولاً دارای ارتفاع کمتری هستند برگهای کمتری تولید می‌کنند، سطح برگ کمتری دارند و مشکل سایه اندازی کمتری نسبت به ارقام دیرس دارند بنابراین برای هیبریدهای زودرس لازم است که تعداد بیشتری گیاه در واحد سطح وجود داشته باشد تا شاخص سطح برگ بیشتری تولید کنند. طول فصل رشد در هر منطقه جغرافیائی خاص عاملی است که اثر متقابل با طول دوره رسیدگی و میزان تراکم کاشت برای رسیدن به حداکثر عملکرد را دارد. ذرت علوفه ای جنبه اقتصادی بسیار مهمی دارد.
هدف از انجام این تحقیق تعیین تراکم مطلوب و هیبرید مناسب برای دستیابی به حداکثر عملکرد کمی و کیفی در گیاه ذرت علوفه ای در منطقه اهواز بود.
مواد و روش ها
آزمایش در تابستان 1388 در مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی خوزستان واقع در شهر اهواز به مدت یک سال اجرا گردید. نتایج حاصل از تجزیه خاک مورد نظر در (جدول 1) زیر نمایش داده شده است.
| هدایت الکتریکی (دسیزیمنس بر متر) | عناصر قابل جذب | درصد اجزای بافت خاک | عمق نمونه برداری (سانتی متر) | ||||
بافت خاک | کربن آلی(درصد) | فسفر (پیپیام) | پتاسیم (پیپیام) | رس | لای | شن | ||
سیلتی رسی | 6/2 | 84 /0 | 2/ 12 | 272 | 42 | 50 | 8 | 0-30 |
سیلتی رسی | 35 /3 | 73 /0 | 6/8 | 238 | 44 | 50 | 6 | 30-60 |
جدول 1- خصوصیات خاک منطقه آزمایشی
در کشت قبلی زمین اجرای طرح به کشت صیفی اختصاص داشت. پس از آن زمین به منظور گاورو شدن آبیاری گردید و پس از آبیاری یک شخم عمیق با استفاده از گاو آهن زده شد، سپس دو دیسک عمود بر هم زده و بدنبال آن کود های پایه پخش گردید و توسط دیسک با خاک مخلوط گردید. سپس عملیات فاروکشی به منظور ایجاد جوی و پشته و نهایتاً کانال های آبیاری و مرز ها جهت پیاده کردن نقشه کاشت در زمین آزمایش انجام گرفت. کود مورد نیاز شامل نیتروژن، فسفر، پتاس بر اساس نتایج آزمون خاک و بر آورد عملکرد محصول انجام پذیرفت به نحوی که کود فسفر از منبع سوپر فسفات تریپل به مقدار150 کیلوگرم و کود اوره جهت تامین نیتروژن 400 کیلوگرم و سولفات پتاسیم به میزان 100 کیلوگرم در هکتار محاسبه شد که از این مقدار تمام کود فسفر و پتاس و 4/2 کود اوره به عنوان کود پایه بوسیله کود پاش در قطعه آزمایشی پخش گردید. این پژوهش بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و اجر گردید. در این آزمایش فاکتور اول شامل فاصله بین بوته در روی خط کاشت 13، 14 و 16 سانتیمتر که فاصله بین ردیف 75 سانتیمتر بوده بدین ترتیب سطوح تراکم شامل 102، 95 و 83 هزار بوته در هکتار و فاکتور دوم سه رقم 704، 640 و 500 بود. هر کرت شامل 9 خط و ابعاد هر کرت 5/7 × 6 متر طراحی شد و فاصله بین کرت ها و تکرار ها به ترتیب 1و2 متر در نظر گرفته شد. کاشت در تاریخ 2 مرداد به صورت جوی و پشته اجرا گردید. با توجه به تیمار های آزمایش، فاصله بین بوته ها 13، 14 و16 سانتیمتردر نظر گرفته شد در هر چاله تعداد 3-2 بذر در عمق 4-3 سانتیمتری کشت گردید و آبیاری در همان روز انجام گرفت. آبیاری در هنگام نیاز بطوری بود که به گیاه تنش آبی وارد نشود (10-5 روز یک بار) به صورت نشتی انجام گرفت. نظر به اینکه در زمان کاشت 2- 3 برابر میزان بذر مصرفی کشت گردید. جهت تنظیم تراکم در مرحله 4-2 برگی تنک بوته توسط دست انجام و مزرعه به تراکم واقعی رسید. کود سرک نیتروژن در دو مرحله به زمین داده شد قسط اول به میزان 4/1 کود نیتروژن در زمان 8-6 برگی و قسط دوم به میزان 4/1 کود نیتروژن در زمال ظهور گل تاجی از کل کود محاسبه شده اولیه داده شد روش مصرف کود به صورت نواری در کنار بوته ها بود. کرتها در زمانی که دانه‌ها در اوایل مرحله خمیری بودند توسط داس با دست برداشت شدند زمان برداشت بر اساس رقم و تراکم متفاوت بود. بطوری که تاریخ برداشت برای ارقام 500، 640 و 704 بترتیب 3، 7، و 10 آبان بودند و برای تراکم های 13، 14 و 16 سانتیمتر فاصله بین بوته، بترتیب 5، 8 و 10 آبان بودند.
نحوه اندازه گیری صفات کمی به این صورت بود که، ابتدا برای اندازه گیری بیوماس در پایان دوره رشد از خطوط 4، 5 و6 با در نظر گرفتن 5/0 متر از طرفین هر خط بعنوان حاشیه برداشت گردید که سطح برداشت برابر 12 متر مربع بود. گیاهان توسط داس با دست برداشت و در مزرعه توزین شدند. سپس جهت اندازه گیری عملکرد علوفه خشک و هر کدام از اندام ها، 5 بوته از هر خط برداشت نهایی انتخاب و پس از نصب اتیکت مربوط برای اندازهگیری مذکور و توزین به آزمایشگاه منتقل شدند. در آزمایشگاه بوتهها جهت اندازه گیری وزن خشک اندام‌ها به اندام های برگ، ساقه، گل تاجی و بلال تفکیک و به مدت 48 ساعت در درجه حرارت 75 درجه سانتی گراد در آون قرار داده و سپس توزین شدند. در نهایت با بدست آمدن درصد ماده خشک بوته، از ضرب بیوماس تر در درصد ماده خشک بوته، عملکرد ماده خشک بوته در واحد سطح بدست آمد. همچنین جهت بدست آوردن وزن خشک اندام ها، با ضرب عملکرد خشک بوته در درصد هر کدام از اندام ها، وزن خشک هر کدام از آنها بدست آمد. برای اندازهگیری صفات کیفی در زمان برداشت از 5 بوته انتخاب شده از خطوط برداشت جهت اندازه گیری وزن خشک و میانگین آن استفاده گردید. پس از محاسبه وزن خشک اندامهای مختلف، نسبت وزن خشک برگ به وزن خشک ساقه و همچنین از مجموع وزن خشک اندامهای بوته نسبت وزن خشک بلال به وزن خشک بوته محاسبه شد. همچنین جهت برآورد پروتئین خام از روش کجلدال استفاده گردید.
به کمک نرم افزار MSTATC آنالیز واریانس و مقایسه میانگین ها به روش LSD انجام گرفت و برای ترسیم نمودارها نرم افزار Excel مورد استفاده قرار گرفت.
نتايج و بحث
ارتفاع بوته
نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که تراکم بوته اثر معنیداری بر صفت ارتفاع بوته نداشت (جدول 2). اما با توجه به جدول مقایسه میانگین بیشترین ارتفاع بوته متعلق به تراکم 102 هزار بوته در هکتار با ارتفاع 5/184 سانتیمتر و تراکمهای 73 و 95 هزار بوته در هکتار بترتیب داری ارتفاع 3/180و 8/172 سانتیمتر بود (جدول 3). تجزیه آماری بین هیبریدهای مورد مطالعه از نظر ارتفاع بوته اختلاف آماری معنیداری در سطح احتمال یک درصد نشان داد. نتایج حاصل از مقایسه میانگینها نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته متعلق به هیبرید 640 sc با میانگین ارتفاع 7/191 سانتیمتر بود و هیبرید 704 sc و 500sc به ترتیب دارای ارتفاع 5/173و 4/172 سانتیمتر بودند. رقم 640 با طول دوره رشد بیشتر نسبت به رقم 500 تعداد گره ساقه بیشتری داشته در نتیجه ارتفاع نهایی بوته افزایش پیدا کرد. ولی رقم 704 با وجود طول دوره رشد بیشترنسبت به رقم 640 ارتفاع کمتری از رقم 640 داشت دلیل این امر می‌تواند بهرهگیری بهتر از شرایط محیطی و آهنگ افزایش ارتفاع سریعتر در رقم 640 باشد که قابل بررسی است که این نتایج با یافتههای عزیزی و همکاران (Azizi et al., 2011) مطابقت داشت. برهمکنش تراکم و رقم از نظر ارتفاع بوته اختلاف آماری معنیداری در سطح یک درصد نشان داد (جدول4).
قطر ساقه
با توجه به نتایج جدول تجزیه واریانس در بین هیچ کدام از تیمارها اختلاف معنیداری از لحاظ قطر ساقه مشاهده نگردید (جدول 2). جدول مقایسه میانگینها نشان می دهد بیشترین قطر ساقه مربوط به تراکم 95 هزار بوته در هکتار با قطر 6/2 سانتیمتر بود (کمترین ارتفاع ساقه) و با افزایش تراکم به 102 هزار بوته در هکتار قطر ساقه به 1/2 سانتیمتر کاهش یافت (بیشترین ارتفاع ساقه) و تراکم کمتر، 83 هزار بوته در هکتار دارای قطری، برابر 4/2 سانتیمتر بود (جدول 3). نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد، بالاترین قطر ساقه به رقم 500 با قطر 7/2 سانتی متر (کمترین ارتفاع ساقه) وکمترین قطر ساقه متعلق به هیبریدهای 640 با قطر ساقه3/2 سانتی متر بود (بیشترین ارتفاع ساقه) و هیبرید 704 قطر ساقه برابر 6/2 سانتی متر داشت .
جدول 2- خلاصه تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه در ذرت علوفه ای
بیوماس | برگ/ ساقه | بلال/ بیوماس | عملکرد پروتئین خام | پروتئین خام | قطر ساقه | ارتفاع بوته | df | منبع تغیرات |
5/26200 | 72/14 | 37/20 | 62/795 | 87/4 | 065/0 | 37/146 | 2 | تکرار |
**1/91623 | **32/281 | n.s39 | *8/474 | n.s96/1 | n.s45/0 | n.s03/314 | 2 | تراکم (a) |
**103247 | *12/101 | **06/137 | **63/783 | 35/1 | n.s48/0 | **59/1060 | 2 | رقم (b) |
05/684 | *17/87 | 79/7 | n.s22/150 | n.s37/2 | 162/0 | **64/600 | 4 | a×b |
8/10589 | 04/23 | 29/2 | 11/333 | 35/1 | 42/0 | 41/105 | 16 | خطا |
38/11 | 9/13 | 5/1 | 09/11 | 66/1 | 27/22 | 73/5 |
| Cv% |
** معنی دار در سطح یک درصد * معنی دار در سطح 5 درصد n.s: غیر معنی دار
درصد پروتئین خام
کیفیت و ارزش غذایی گیاهان با پروتئین خام، هضم پذیری ماده خشک و انرژی متابولیسمی نسبت مستقیم دارد. همچنین درصد پروتئین خام از مهمترین فاکتورها جهت تعیین کیفیت علوفه می باشد. مقدار پروتئین خام در علوفه بستگی به نوع گیاه، سن گیاه و غیره دارد. علاوه بر این شرایط محیطی و تراکم بوته نیز بر پروتئین علوفه تاثیر می گذرد (Coors, 1995).
نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد در بین هیچ کدام از تیمارهای مورد آزمایش اختلاف معنی داری از لحاظ پروتئین خام مشاهده نشد (جدول 2). در این آزمایش رابطه میزان درصد پروتئین خام با افزایش تراکم از روند خاصی پیروی نکرد. نتایج حاصل از این آزمایش با نتایج ییلماز و همکاران (Yilmaz et al., 2000) مطابقت داشت.
جدول 3- مقایسه میانگین اثرات تراکم و رقم بر صفات مورد مطالعه در ذرت علوفه ای
بیوماس | برگ/ساقه (درصد) | بلال/بیوماس (درصد) | عملکرد پروتئین خام (گرم در مترمربع) | پروتئین خام(درصد) | قطر ساقه | ارتفاع بوته | تیمار |
ab8/906 | b49/30 | 1/45a | ab 4/100 | a 2/11 | ab 4/2 | ab 3/180 | a1 (83000) بوته در هکتار |
a8/1003 | a83/40 | 2/41b | a 9/103 | b 3/10 | a 6/2 | b 8/172 | a2 (95000) بوته در هکتار |
b802 | b98/31 | 8/41b | b 96/89 | ab 1/11 | b 1/2 | a 5/184 | a3 (102000) بوته در هکتار |
7/141 | 6/6 |
| 87/10 |
|
|
| LSD |
ab921 | a16/38 | b8/39 | ab 04/97 | ab 5/10 | ab 2/6 | b5/172 | b1 (SC 704) |
a9/1001 | b66/31 | ab3/41 | a 9/107 | b 10/8 | b 2/3 | a7/191 | b2 (SC 640) |
b789 | ab49/33 | a2/47 | b 33/89 | a 3/11 | a 2/7 | b4/172 | b3 (SC 500) |
| 79/4 | 2/6 | 98/14 |
|
| 14/14 | LSD |
ميانگين هاي داراي حروف مشابه اختلاف معني داري با آزمون دانكن در سطح احتمال 5% ندارند.
عملکرد پروتئین خام
عملکرد پروتئین در واحد سطح یکی از مهمترین شاخصهای کیفی عملکرد میباشد. این شاخص برای مدیریت در برنامه های تغذیه دام اهمیت زیادی دارد و می تواند در برنامه جیره نویسی دام اثر گذار باشد. نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس مشخص نمود تیمار فاصله روی ردیف تاثیر معنیداری در سطح احتمال پنج درصد ایجاد نمود (جدول 2). جدول مقایسات میانگین نیز حاکی از آن بود که بیشترین و کمترین عملکرد پروتئین خام گیاه 9/103 و 96/89 گرم در مترمربع به ترتیب مربوط به فاصلههای روی ردیف 14 و 13 سانتی متر بود (جدول 3).
سایر نتایج بیانگر آن بود که هیبریدهای مورد آزمایش از نظر عملکرد پروتئین خام گیاه تفاوت بسیار معنی داری با یکدیگر داشتند (جدول 2). در بین هیبریدها، هیبرید 640 توانست بیشترین عملکرد پروتئین خام گیاه را با مقدار 9/107 گرم در مترمربع تولید نماید (جدول 3). با توجه به صفات بررسی شده مشاهده گردید رقم 640 نسبت به ارقام دیگر ارتفاع بیشتر داشت (جدول 3). ارتفاع بیشتر در گیاه این امکان را فراهم نمود تا گیاه توانایی بیشتری در جذب انرژی تابشی خورشید داشته باشد و در نتیجه شرایط برای افزایش عملکرد بیوماس فراهم گردید. همچنین به دلیل وابسته بودن عملکرد پروتئین به بیوماس با افزایش عملکرد بیوماس، عملکرد پروتئین خام گیاه نیز افزایش پیدا نمود این نتایج با یافته های عزیزی و همکاران (Azizi et al., 2011) مطابقت داشت.
نسبت بلال به بیوماس
نسبت بلال به بیوماس طبق جدول تجزیه واریانس در تراکمهای مختلف معنیدار نبود (جدول 2). با این وجود تراکم 83 هزار بوته در هکتار نسبت بلال به بیوماس بیشتری برابر1/ 45درصد داشت. و تراکم های 95 و102 هزار بوته در هکتار نسبت بلال به بیوماس تقریبا برابر 41 درصد بود (جدول 3). نسبت بلال به بیوماس طبق جدول تجزیه واریانس در ارقام مختلف معنیدار بود (جدول 2) با توجه به نتایج بدست آمده، رقم 704 نسبت بلال به بیوماس کمتری برابر 8/39 درصد نسبت به دیگر ارقام داشت و رقم 500 بیشترین نسبت را معادل2/47 درصد به خود اختصاص داد و رقم640 با نسبت بلال به بیوماس 3/41 درصد از نظر مقدار بین دو رقم فوق قرار دارد (جدول 3).
نسبت برگ به ساقه
ضخامت دیواره سلولی در برگها کمتر از ساقه می باشد. همچنین برگها دارای پروتئین بیشتر نسبت به ساقهها هستند. بنابراین ساقه کیفیت کمتری در مقایسه با برگها دارد در نتیجه نسبت برگ به ساقه از عوامل اصلی تعیین کننده کیفیت علوفه محسوب میشود (Buxton, 1996).
با توجه به جدول تجزیه واریانس اثر تراکم نسبت برگ به ساقه بسیار معنیدار بود (جدول 2). تراکم 95 هزار بوته در هکتار دارای بیشترین نسبت برگ به ساقه به میزان 83/40 درصد بود و تراکم های 102 و 83 هزار بوته در هکتار به ترتیب دارای نسبت های 49/30 و 98/31 درصد بودند. با توجه با نتایج مشاهده گردید که افزایش بیشتر از 95 هزار بوته در هکتار منجر به کاهش نسبت برگ در گیاه و در نتیجه باعث کاهش کیفیت علوفه گردید (جدول 3). نتایج آزمایش با نتایج چاتورید (Chaturred, 1992) بر روی سورگوم مطابقت داشت.
عملکرد علوفه خشک
طبق نتایج تجزیه واریانس، تراکمهای مختلف بر روی عملکرد علوفه خشک اثر معنیداری در سطح یک درصد داشت (جدول 2). بیشترین عملکرد ماده خشک به متعلق به تراکم 95 هزار بوته در هکتار به میزان 8/1003گرم در متر مربع بود و تراکم های 83 و102 هزار بوته در هکتار به ترتیب دارای عملکرد ماده خشک برابر 8/906و 0/802 گرم در متر مربع بودند. اصولاً افزایش تراکم تا زمانی که باعث رقابت چه از نظر نور، Co2، آب، مواد غذایی و دیگر عوامل محیطی محدود کننده رشد نگردد سبب کاهش عملکرد نمی‌شود.
عملکرد علوفه خشک در بین ارقام مختلف نیز دارای اختلاف معنیداری بود (جدول 2). در بین ارقام مختلف رقم 640 با عملکرد علوفه ماده خشک برابر 9/1001 گرم در متر مربع بیشترین ماده خشک کل را نسبت به ارقام دیگر به خود اختصاص، و رقم 500 با ماده خشک معادل 7/789 گرم در متر مربع کمترین ماده خشک کل را به خود اختصاص دادند و رقم 704 با عملکردی برابر 921 گرم در متر مربع ماده خشک، از جایگاه میانه‌ای برخوردار بود. ماده خشک بیشتر تنها مربوط به طول عمر گیاه نمی‌باشد بلکه مربوط به سایر خصوصیات هیبرید مانند ارتفاع بوته، تعداد برگ ها، عرض پهنک و طرز قرار گرفتن برگ بر روی ساقه و نیز مقاومت گیاه به ورس نیز میباشد با توجه به صفات بررسی شده مشاهده شد رقم 640 نسبت به ارقام دیگر ارتفاع بیشتر دارد. ارتفاع بیشتر در گیاه این امکان را فراهم می‌کند که گیاه توانایی بیشتری در جذب انرژی تابشی خورشید داشته باشد و در نتیجه شرایط برای افزایش عملکرد بیولوژیک فراهم میشود.
سایر نتایج نشان داد که نسبت برگ به ساقه در بین ارقام مختلف نیز معنیدار بود (جدول 2). نتایج حاصل نشان داد هیبریدهای 704، 500، 640 به ترتیب دارای نسبت برگ به ساقه 16/38، 49/33 و 66/31 بودند (جدول 3).
با توجه به تجزیه واریانس انجام شده اثر متقابل تراکم و رقم نیز معنیدار بود (جدول 1). رقم 704 در تراکم 105 هزار بوته در هکتار بیشترین نسبت برگ به ساقه را دارا بود و در بین دیگر اثرات متقابل تراکم و رقم اختلاف چندانی مشاهده نشد. به نظر می رسد رقم 640 به تراکمهای پایین سازگاری بیشتری نسبت به سایر ارقام نشان میدهد و نیاز به بررسیهای بیشتری دارد.
نتیجه گیری کلی
اجرای این تحقیق مشخص نمود تراکم 95 هزار بوته در هکتار از لحاظ کمی عملکرد بیشتری نسبت به سایر تراکمها نشان داد و میتوان اظهار داشت این تراکم یعنی فاصله بین بوته 14 سانتی متر در روی ردیف کشت در شرایط آب و هوایی اهواز نسبت به فاصلههای بین بوته 13 و 16 سانتی متر (تراکم های 83 و 102 هزار بوته در هکتار) از لحاظ عملکرد علوفه مناسبتر است. همچنین در بین ارقام رقم 640 sc از لحاظ عملکرد علوفه نسبت به سایر ارقام حتی رقم 704 sc که رقم رایج استان میباشد عملکرد ماده خشک بیشتری داشت.
اما از لحاظ کیفی نمی‌توان به درستی تراکم و رقم مناسب را در این آزمایش مشخص کرد و نیاز به آزمایشات بیشتری در این خصوص است زیرا اثر تراکم به غیر از نسبت برگ به ساقه در سایر صفات کیفی معنیدار نگردید و در ارقام مختلف مشاهده شد که نسبت برگ به ساقه در رقم 704 sc بیشترین و نسبت بلال به بیوماس در رقم 500 بیشترین درصد را داشت.
منابع
1. حمیدی، ا.، خدابنده، ن.، دباغ محمدی نسب، ع. 1379. بررسی تأثیر تراکم های بوته و سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه و برخی ویژگی های ظاهری دو هیبرید ذرت. مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 3. شماره 3. صفحه 567-579.
2. راشد محصل، ح.، حسینی، م.، عبدی، م.، ملافیلابی، ع. 1376. زراعت غلات. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 406 صفحه.
3. عزیزی، خ.، ميرزاوند، ک.، و دارائي مفرد، ع.ر. 1390. بررسي تأثير تراكم گياهي و رقم بر عملكرد كمي ذرت در شرايط آب و هوائي خرم آباد. مجله دانش زراعت. سال چهارم، شماره 4. صفحه 23-15.
4. مرید ، ع .1383. بررسی عملکرد و اجزای عملکرد ذرت رقم 704 sc تحت دو روش آبیاری نشتی و میکرو و الگوی کاشت یک و دو ردیفه با دو تراکم کاشت در شرایط اقلیمی شمال خوزستان، پایان نامه کارشناسی ارشد((زراعت)). دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.
5. هاشمی دزفولی، ا. 1373. بررسی مسائل فیزیولوژیک ذرت در استان خوزستان. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. راهنمای ذرت دانه ای در استان خوزستان . نشریه شماره 2-3.
6. Akintoye,H.A., Lucas, O., and Kling, T.G. 1997. Effects of Planting and Time of Nitrogen Application on Maize Varieties in Different Ecological Zones of West Africa.
7. Anonymous, V. 1998.Crop Production and Annual Summaries1889-1998 USDA Crop Extension wo76 University of Tennessee
8. Bavar, M. 2008. Effects of planting date density on growth indecies and yield component of hull-less barley. The Thesis of M.Sc. degree. University of Agriculture Sciences and Natural Resources of Gorgan, 62p.
9. Bryant. H.T. 1982. Effect of Treated Wastewater on Growth Parameters Condition Croppers Agronomy ,Journal. 22: 23-29.
10. Buxton, D.R. 1996. Quality related Characteristics of Forages as in Flounced by Plant Environment and Agronomic Factors. Anim. feed Sci.Technol.59:37-49.
11. Chaturred, V.K. 1992. Quality evaluation of forage sorghum. National research center for sorghum regendranjar, Hydrarabud , India.
12. Cummins, D.G. 1999. Yield and Quality Changes With Maturity Silage-Type Elephant Grass Nerbage. Agronomy. Journal. 89:789-793.
13. Coors, J.G. 1995. Grain yield and nutritional quality of corn silage. Research Consortium meeting Madison ws unpublished.
14. Hum, D., and Kebede, J. 2012. Response to planting data and population density by early-maturing sorghum hybrids in Ontario.Can.J.Plant.
15. Porter, P.M., Hicks, D.R. Elueschen, W., Ford, G.H., Warnes, D., Hovers tad, A.D. 1997. Corn Response to Row Width and Plant Population in the Northern Corn belt. Journal of Production and Agriculture .10:293-300.
16. Sango, L. 2000. Understanding Plant Density Effects on Maize Detasseling on Grain Yield tolerance to High Plant Density and Drought Stress. Pesguisa Agropecuana brazilin33(5): 677-684.
17. Yilmaz, S., Gozuhenli, H., Atis, I. 2000. Genotype and plant density effectes on corn forage yield. Asian Journal of Plant Sciences.6(3):538-541.
Effect of different planting densities on quality and quantity yield of corn forage Hybrides in Ahvaz conditions
Abstract
Hybrid selection of suitable climatic conditions of each area and determine appropriate plant density are important factors in achieving high performance. An experiment was conducted in 2009 using Factorial arrangement based on Rondomised Compelete Block Design with three replications at Agricultural Research Station of Khuzestan Ahvaz, in order to study of corn densities effect on quantity and qualiy characteristics of forage corn. The experimental factors included three corn densities with row spacing (13,14,16cm) as factor A and three commercial corn hybrid (SC 704, SC 640, SC 500) as factor B.
At the time harvest traits (plant height, stem diameter and number of leaves, dry matter yield, leaf dry weight, dry weight, dry weight tassel and ear dry weight per square meter, crude protein, leaf to stem ratio and the ratio of corn to plant ) were measured. The results showed that the effects of density on leaf dry weight, dry weight and leaf to stem ratio was significant. Also different varieties of plant height, leaf number, leaf dry weight, dry weight, dry weight, and the ratio of leaf to stem ratio was significant to plant corn. Interaction between variety and density of plant height and leaf to stem ratio was significant. In this experiment, it seems on rows 14 cm (95 thousand plants per hectare) due to high dry weight and leaf to stem ratio further, row spacing Ahvaz climatic conditions suitable for growing corn. 640 as well as the quantity and prematurity was better than other varieties.
Key word: Corn (Zea mays L.) ,plant density, Hybrid
