بازتاب رئالیسم جادویی در هفت‌خان رستم

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

زهرا قدسی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)
بتول فخراسلام ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)
مهدی نوروز ³ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)
اکبر شعبانی ⁴ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور - ایران.)

تاريخ الإرسال : 10 الجمعة , ذو الحجة, 1441 تاريخ التأكيد : 04 السبت , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , محرم, 1443

الکلمات المفتاحية: رستم, فردوسی, تخیّل, رئالیسم جادویی, کلید واژه‌ها: هفت‌خان,

ملخص المقالة :

چکیده رئالیسم جادویی اگرچه سبکی نو در داستان‌نویسی محسوب می‌شود، امّا در ایران سابقه‌ای هزار ساله دارد و در آثار ادبی ما ریشه دوانده ‌است. بدون تردید گنجینة وسیع اساطیر که در دنیای منطق گریز شاهنامه انعکاس یافته، می‌تواند سهم بزرگی در اثبات این موضوع باشد. فردوسی واقع‌گرایی است که با بهره‌مندی از بن مایه‌های رئالیسم جادویی داستان‌هایی چون هفت‌خان را خلق کرده است، او واقعیّت روزگارش را در بستر حوادثی فرامنطقی طرح می‌کند تا دریچه‌ای از معرفت را به سوی خوانندگان خود بگشاید. این پژوهش بر آن است که به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی بن‌مایه‌های رئالیسم جادویی بپردازد، با رسیدن به این هدف که جادو طیف گسترده‌ای از اساطیر و باورهای باستانی را در داستان هفت خان انعکاس می‌دهد. در عین حال از واقعیّتی به نام شورش در برابر آزمون‌های دشوار زندگی سخن می‌گوید. پس تلاش می‌شود با واکاوی بن‌مایه‌های رئالیسم جادویی در هفت‌خان به ارتباط این پیوند همّت گمارد. برآیند پژوهش، گواه آن است که هفت خان رستم با هفت آیین مهر گره خورده و با بهره‌گیری از عنصر خیال، این اثر حماسی خیال‌انگیز می‌نماید و همین ویژگی‌ بر رئالیسم جادویی تأکید می‌کند. سراسر هفت خان بازتاب اندیشه‌های یونگ است. نکتة آخر این که روند داستان بر خرد سیاسی ایران باستان که در آن پادشاه رکن اساسی است، پافشاری می‌کند.

المصادر:

فهرست منابع و مأخذ

الف: کتابنامه

1- آن بوورز، مگی، (1394)، کلید واژه‌های ادبیّات: رئالیسم جادویی، ترجمة مؤسّسة خطّ ممتد به اندیشه، زیر نظر عبّاس ارض پیما، تهران: نشانه.

2- اسکولز، رابرت، (1377)، عناصر داستان، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.

3- جوانشیر، ف. م، (1380)، حماسه دادبخشی در محتوای سیاسی شاهنامه، تهران: جامی.

4- حسینی زاد، محمّد، (1386)،  رئالیسم جادوئی، روزنامة اعتماد.

5- خالقی مطلق، جلال، (1390)، فردوسی و شاهنامه سرایی، تهران: فرهنگستان و زبان ادب فارسی.

6- داد، سیما، (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: نشر مرکز.

7- دادور، ابوالقاسم و الهام منصوری، (1390)، درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایران و هنر در عهد باستان، تهران: کلهر.

8- رضی، هاشم، (1381)، دانشنامة ایران باستان، تهران: سخن.

9- سرامی، قدمعلی، (1383)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران: علمی و فرهنگی.

10- شمیسا، سیروس، (1391)، مکتب‌های ادبی، تهران: قطره.

11- فردوسی، ابوالقاسم، (1385)، شاهنامة فردوسی، به اهتمام حمیدیان، سعید، براساس چاپ مسکو، تهران: قطره، چاپ هفتم.

12- کریمیان، حسین، (1375)، پژوهشی در شاهنامه، به کوشش علی میرانصاری، تهران: سازمان اسناد ملّی ایران.

13- کزّازی، میرجلال‌الدّین، (1372)، رؤیا اسطورة حماسه، تهران: مرکز.

14-_____________ ، (1379)، نامة باستان، سازمان مطالعة و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، تهران: سمت.

15- مزداپور، کتایون، (1387)، انسان پری و هزار و یک شب، شناخت هویت زن ایرانی در گستره پیش از تاریخ، ج 4، تهران: روشنفکران.

16- مقدّم، محمّد، (1380)، جستار دربارة مهر و ناهید، تهران: هیرمند.

17- واحد دوست، مهوش، (1389)، نهادینه‌های اساطیری، تهران: سروش.

18- یونگ، کارل گوستا، (1389)، انسان و سمبول‌هایش، ترجمة محمود سلطانیّه، تهران: جامی.

 

ب: مقالات

19- اسحاقیان، جواد، (1385)، سویه‌های رئالیسم جادویی در مکانی به وسعت هیچ، مجلّة جهان کتاب، سال 11، شمارة 5 تا 7، صص: 25-22.

20- حسین­زاده، آناهیتا، (1399)، شاهنامه، تلفیقی از اسطوره و تاریخ حماسی، ادبیّات پهلوانی (ادبیّات حماسی سابق)، سال چهارم، شمارة 6 ، بهار و تابستان.

21- شریفیان، مهری و بهزاد اتونیف، (1392)، «پدیدارشناسی زن جادو»، فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره شناختی، شمارة 32.

22- کوثری، عبدالله ؛ پژمان، عبّاس، (1380)، مصاحبه‌ای در کتاب ماه در بارة رئالیسم، آبان ماه، شمارة 49.

23- وندی، فاریس، (1384)، «ضرورت وجود دیگری (نقد فرهنگی رئالیسم جادویی)»، مجلّة فارابی، ترجمة رخساره قائم مقامی، شمارة 58، صص: 48-39.

24 - Aldea, Eva, (2011), magical realism and delouse: he indiscernibility of difference in postcolonial literature, London: continuum.