بررسی اندیشه‌های تلفیقی در آثار مهدی اخوان‌ثالث
الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخنفاطمه حاجی رحیمی 1 , حسن شهریاری 2
1 - دانشجوی دکتری گروه ادبیّات حماسی، دانشگاه قم، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، قم، ایران.
2 - دانشجوی دکتری ادبیّات حماسی، دانشگاه قم، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، قم، ایران.
الکلمات المفتاحية: نمادگرایی, کلید واژهها: اندیشه‌های تلفیقی, مهدی اخوان‌ثالث, اسطورهسازی,
ملخص المقالة :
چکیده اندیشه‌های تلفیقی در شعر، با هر زمینه‌ای، اساساً از پیچیده‌ترین فرآورده‌های تخیّل شاعرانه است و البتّه بهسببِ گستردگیِ مفاهیم و بارمعنایی که، اندیشه دارد، تأویل آن‌ها مخاطب را در مسیر نگاه و کیفیّتِ عواطفِ شاعر، هدایت می‌کند. شعرِ اخوان ثالث، به‌عنوان شاعرِ برجستۀ معاصر و صاحبسبک تلفیق و ترکیبی از سنّت‌های ادبی پیشینیان با زبان و اندیشه‌های نوآورانه‌ای است که برای نخستین بار در شعر فارسی عرضه می‌شوند. احاطۀ وسیع اخوان به میراثِ ادبِ فارسی، این مجال را برایش فراهم کرده است که اندیشه‌هایش را هرچه زیباتر، در شعر خود بگنجاند. نویسندگان این مقاله در پژوهش حاضر که مطابق با روش کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی حاصل شده است، به بررسی اندیشه‌های تلفیقی در آثار اخوان می‌پردازند. ازجمله نتایج حاصل از پژوهش در شعر اخوان که در سه سطح زبانی، ادبی و فکری انجام یافته است عبارتند از: تلفیقی از زبان کهن و عامیانه با زبان نو و ادیبانه، تلفیقی از حماسه و غزل، تلفیقی از ایران پیش از اسلام و ایران پس از اسلام، تلفیقی از ادیان و مذاهب مختلف و تلفیقی از شعرنیمایی با شعرکلاسیک که این شاعر توانسته است با نمادگرایی و دیدگاه نوین خود سبکی تازه را در عرصه شعر و ادب این سرزمین بهوجود آورد.
فهرست منابع و مأخذ
الف)کتابها
1- احمدپور، علی، (1374)، رمز و رمزگرایی در اشعار مهدی اخوان ثالث، تهران: ترنج.
2- اخوان‌ثالث، مهدی، (1361)، از این اوستا، تهران: مروارید، چاپ دهم.
3- _________ ، (1384)، آخرشاهنامه، تهران: مروارید، چاپ هجدهم.
4- _________ ، (1375)، ارغنون، تهران: مروارید، چاپ پنجم.
5- _________ ، (1368)، ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم، تهران: زمستان.
6- _________ ، (1384)، درخت پیر و جنگل، تهران: زمستان، چاپ ششم.
7- _________ ، (1376)، سه کتاب: در حیاط کوچک پاییز در زندان، زندگی می‌گوید اما باز باید زیست، دوزخ اما سرد، تهران: بهار.
8- امینپور، قیصر، (1383)، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی و فرهنگی.
9- براهنی، رضا، (1371)، طلا در مس، ج 2، تهران: نویسنده.
10- ــــــــ ، (1385)، جستاری در فرهنگ ایران، تهران: اسطوره.
11- بهبهانی، سیمین، (1370)، راوی وضع زمانه گاه با ناله گاه با فریاد، تهران: بزرگمهر.
12- خراپچنکو، میخائیل، (1364)، فردّیت خلاّق نویسنده و تکامل ادبیّات، ترجمۀ نازی عظیما، تهران: آگاه.
13- حافظ، شمسالدین محمد، (1359)، دیوان، تصحیح پرویز ناتل‌خانلری، تهران: خوارزمی.
14- رزمجو، حسین، (1381)، قلمرو ادبیّات حماسی ایران، ج2، تهران: پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی.
15- شفیعیکدکنی، محمّدرضا، (1391)، ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا انقلاب، تهران: سخن، چاپ سوم.
16- صفا، ذبیحالله، (1390)، حماسهسرایی در ایران، تهران: فردوس، چاپ پنجم.
17- عفیفی، رحیم، (1383)، اساطیر و فرهنگهای ایرانی در نوشتههای پهلوی، تهران: توس.
18- میرصادقی، میمنت، (1376)، فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و سبکها و مکتبهای آن، تهران: کتاب مهناز.
19- میزبان، جواد، (1382)، از زلال آب و آیینه، مشهد: پایه.
20- هیلنز، جان، (1389)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه، چاپ پانزدهم.
21- یاحقّی، محمدجعفر، (1386)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
22- ــــــــ (1385)، جویبار لحظه‌ها (جریان‌های ادبیات معاصر فارسی)، تهران: جامی.
ب) مقالات
1- تفضّلی، احمد، (1385)، «فهلویّات»، ترجمۀ فریبا شکوهی، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 29.
2- حبیبی، عبدالرضا، (1390)، سنّت و نوآوری در اشعار مهدی اخوان‌ثالث، پاپاننامه ارشد، دانشگاه محقّق اردبیلی.
3- حسنپورآلاشتی، حسین، (1387)، «راوی قصّه‌های رفته از یاد(بازکاوی اشعار اخوان)»، فصلنامۀ تخصّصی ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد مشهد.
4- روزبه، محمّدرضا، (1384)، «تحلیل و تفسیر شعر کتیبه سرودۀ مهدی اخوان ثالث»، مجلّۀ شعر، شمارۀ 42، صص23-20.
5- شفیعیکدکنی، محمّدرضا، (1369)، «تکامل یک تصویر»، مجلّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، شمارۀ 4، سال 23.
6- صهبا، فروغ، (1384). «کهن‌گرایی واژگانی در شعر اخوان»، دو فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، دورۀ جدید، شماره 5، صص64-41.
7- عالیوند، مهران، (1396)، «بررسی تمثیلهای حماسی و اسطورهای در سرودههای نیمایی مهدی اخوان ثالث»، فصلنامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بوشهر)، شمارۀ 33، صص85-69.
8- لافونتن، ژان دو، (1323)، تحقیقات ادبی: گرگ و بره، مجلۀ یادگار، سال اوّل، شمارۀ 5.
9- مرادی، محمّدهادی، عبدرویانی، جواد، (1390)، «میراثگرایی در شعر مهدی اخوان ثالث و أمل دُنقُل»، پژوهشهای نقد و ترجمۀ زبان و ادبیّات عربی، سال 1، شمارۀ 1، صص50-27.
10- همایون سپهر، محمّد، (1386)، «بررسی اساطیر در دیوان حافظ»، تهران: مجلۀ فرهنگ مردم ایران، شماره دهم، از ص37 تا ص51.
_||_