تحلیلی فرمالیستی از نفثة‌المصدور
الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن
فروغ عظیمی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه- ایران.)
الکلمات المفتاحية: متن, فرمالیسم, نفثة‌المصدور, زبان, زیدری نسوی,
ملخص المقالة :
چکیده کتاب نفثة‌المصدور، اثر محمّد زیدریِ نسوی از کتب مطرح در حوزۀ نثر مصنوع است. مؤلّف با وجود این که کتاب خود را به قصد بیانِ تألّمات و شرحِ ستم هایی نگاشته که نتیجۀ حملۀ مغول به سرزمین اوست، بیش از حدِّ انتظار به آرایش های کلامی توجّه داشته است؛ تا جایی که روایتِ تاریخ و اظهار شکوه و دردمندیِ وی کاملاً تحت الشعاع وسواس های زبانی و بلاغی قرار گرفته است. در این مقاله که چارچوب نظری آن، نظریّه هایی است که از سوی نخستین فرمالیست ها مطرح گردیده، وجوهی از ساختارِ زبانِ نفثة‌المصدور و شاخصه هایی که در تکوینِ متن این اثر نقش دارند، شناسایی شده و از منظر فرمالیسم مورد بررسی قرار گرفته است. محدودۀ بررسی ها چند مؤلّفه از مؤلّفه های اصلی فرمالیسم و مبنای بررسی نیز معیارهای برآمده از آرای منتقدان مطرح فرمالیست است. در این راستا مصداق هایی از متن نفثة‌المصدور که با شاخصه های اصلی فرمالیسم، یعنی؛ تعلیقِ معنایی، عدول از هنجار، آشنایی زدایی، ادبیّت و برجسته سازی قرابت دارد، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
فهرست منابع و مآخذ
1- احمدی، بابک، (1380)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز، چاپ سوم.
2- ــــــــــــــ،(1390)، حقیقت و زیبایی، درسهای فلسفۀ هنر، تهران: مرکز، چاپ اوّل.
3- اشمیتس، توماس، (1389)، درآمدی بر نظریة ادبی جدید و ادبیّات کلاسیک، ترجمۀ حسین صبوری و صمد علیون خواجه دیزج، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ اوّل.
4- بهار، محمدتقی(ملکالشعرا)،(1370)،سبکشناسی، جلد سوم، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.
5- پاینده، حسین، (1382)، مقالاتی در نقد ادبی، تهران، روزنگار، چاپ اوّل.
6- ــــــــــــ ، (1388)، نقد ادبی و دمکراسی، جستارهایی در نظریه و نقد ادبی جدید، تهران: نیلوفر، چاپ دوم.
7- تایسن، لُیس، (1387)، نظریههای نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسین زاده، فاطمه حسینی، تهران: نگاه امروز، حکایت قلم نوین، چاپ اوّل.
8- خطیبی، حسین، (1386)، فنّ نثر در ادب پارسی، تهران، زوّار، چاپ اوّل.
9- ریمون- کنان، شلومیت، (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، تهران، نیلوفر، چاپ اوّل.
10- زیدری نسوی، شهابالدّین محمّد، (1385)، نفثة‌المصدور، تصحیح و توضیح دکتر امیرحسین یزدگردی، تهران، توس، چاپ دوم.
11- سلدن، رامان، (1392)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمة عبّاس مخبر، تهران، طرح نو، چاپ اوّل.
12- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1391)، رستاخیزِ کلمات، تهران، سخن، چاپ اوّل.
13- شمیسا، سیروس، (1378)، نقد ادبی، تهران: فردوس، چاپ اوّل.
14- ـــــــــــــــ ، (1378)، کلیّات سبکشناسی، تهران، فردوسی، چاپ ششم.
15- ـــــــــــــــ ، (1384)، سبکشناسی نثر، تهران، میترا، چاپ نهم.
16- صفا، ذبیحالله، (1367)، گنج و گنجینه، تهران، فردوس، چاپ سوم.
17- ـــــــــــــ ، (1368)، تاریخ ادبیّات در ایران. جلد سوم- بخش دوم، از اوایل قرن هفتم تا پایان قرن هشتم هجری، تهران، فردوس، چاپ پنجم.
19- صفوی، کوروش، (1390)، از زبانشناسی به ادبیّات، جلد اوّل، تهران، سوره مهر، چاپ سوم.
20- علایی، مشیت، (1370)، «شکل چیست، جستاری در مبانی فلسفی شکلگرایی»، مجلّة دنیای سخن، شماره 47، بهمن ماه، (ص48- 49).
21- فتوحی، محمود، (1395)، سبکشناسی، (نظریهها، رویکردها و روشها)، تهران، مرکز، چاپ سوم.
22- کادن، جی. ای، (1386)، فرهنگ ادبیّات و نقد، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران، شادگان، چاپ دوم.
23- کزّازی، میرجلالالدّین، (1374)، معانی 2، زیباشناسی سخن پارسی، تهران، مرکز، چاپ چهارم.
24- گِرین، ویلفرد/ لی مورگان/ ارل لِیبِر/ جان ویلینگهم، (1376)، مبانی نقد ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران، نیلوفر، چاپ اوّل.
25- مقدادی، بهرام، (1393)، دانشنامۀ نقد ادبی، از افلاطون تا به امروز، تهران، چشمه، چاپ اوّل.
26- مندنیپور، شهریار، (1389)، کتاب ارواح شهرزاد (سازهها، شگردها و فرمهای داستان نو)، تهران، ققنوس، چاپ سوم.
27- نفیسی، آذر، (1368)، «آشنایی زدایی در ادبیّات»، مجلّۀ کیهان فرهنگی، سال ششم، شمارۀ 2، اردیبهشت، (ص34-37).
28- ــــــــــ.(1370)، «نقد فرمگرا- کشف خلاّق منتقد»، مجلّۀ گردون، شمارۀ 17و 18، شهریورماه، (ص14-17).
_||_