بررسی جایگاه دستوری آیات قرآنی و ابیات و عبارات عربی در نفثة‌المصدور

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

سمیه عباسی نسب ¹

1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران.

تاريخ الإرسال : 25 السبت , ذو الحجة, 1441 تاريخ التأكيد : 10 السبت , جمادى الثانية, 1442 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , محرم, 1443

الکلمات المفتاحية: دستور, آیات, نثر فنّی, کلید واژه‌ها: قرآن, نفثة‌المصدور, عبارات عربی,

ملخص المقالة :

چکیده پس از اسلام، به دلیل ارتباط تنگاتنگ متون نظم و نثر فارسی و عربی، تأثیرپذیری فراوان و متفاوت آثار متعدّد فارسی از متون عربی، بخصوص از قرآن، حدیث و روایت به وفور دیده می‌شود. نفثة‌المصدور اثر شهاب‌الدّین محمّد زیدری نسوی، از جمله کتاب‌های معتبر تاریخ و ادبیّات فارسی و یکی از شاهکارهای بدیع نثر فنّی می‌باشد. از ویژگی‌های بارز این کتاب استعمال شعر، آیه، حدیث و مَثَل عربی است که مؤلّف به شیوۀ نویسندگان و مترسّلان قرن‌های ششم و هفتم و هشتم نثرِ خود را بدان آراسته و آنها را بیشتر به صورت ترکیبِ اضافی، برای تأیید و تأکید معانی قبل، تتمیم معنی نیمه تمام عبارت فارسی، به صورت جملۀ معترضه، به منظور تشبیه و تمثیل، به صورت قید وصف و کیفیّت و ... به کار برده است. یکی از مواردی که در این پژوهش مورد توجّه قرار گرفته، بررسی جایگاه دستوری آیات و ابیات و عبارات عربی در نثر این کتاب است که به عنوان رکن تکمیل کنندۀ جمله از جهت دستوری گاه در نقش مسندٌالیه، مفعول، مضاف‌ٌالیه، متمّم، مسند و مانند آن به کار رفته‌اند. در این اثر، نویسنده از آیات قرآن از سوی دیگر به منظور زیبا سازی فضای کلام و نمایان ساختن هنر نویسندگی خود استفاده کرده است.

المصادر:

فهرست منابع و مأخذ

الف: کتب

• قرآن کریم.


• انوری، حسن؛ احمدی گیوی، حسن، (1387)، دستور زبان فارسی (2)، تهران: فاطمی، چاپ دوازدهم.


• اسماعیلی، اسماعیل، (بی‌تا)، تفسیر امثال‌القرآن، تهران: اسوه.


• بهار، محمد تقی، (1370)، سبک‌شناسی، جلد دوّم و سوّم، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.


• حلبی، علی‌اصغر، (1386)، تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی، تهران: دانشگاه پیام‌نور، چاپ اوّل.


• خطیبی، حسین، (1386)، فن نثر در ادب فارسی، تهران: زوّار، چاپ سوم.


• راستگو، محمد، (1376)، تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی، تهران: سمت.


• زیدری نسوی، شهاب الدّین محمّد، (1394)، نفثة‌المصدور، تصحیح و توضیح دکتر امیرحسین یزدگردی، تهران: توس، چاپ چهارم.


• شمیسا، سیروس، (1390)، سبک شناسی (2)، تهران: پیام نور، چاپ سوم.


• صفا، ذبیح الله، (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: فردوس، چاپ هفتم.


• نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن عمر، (1385)، چهار مقاله، تصحیح علامه محمد قزوینی، تهران: جامی.

12- یوسفی، غلامحسین، (بی تا)، دیداری با اهل قلم، تهران: علمی، جلد اوّل.   

 

 

ب: مقالات

13- سرمدی، مجید؛ عابدی، علی، (1392)، بررسی مفهومی و ساختاری آیات قرآن در نفثة‌المصدور، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی- قرآنی، سال اوّل، شمارۀ 40، صص: 112-83.  

14- فاضل، احمد، (1388)، درآمدی بر سخن آرایی و ظرافت‌های معنایی در نفثة‌المصدور زیدری نسوی، پژوهشنامه زبان و ادبیّات فارسی، سال اول، شماره سوم، صص: 126-111.