تحلیل مقایسه‌ای مهم‌ّترین عناصر نمایشنامه در شعر بدرشاکر السیاب و نیما یوشیج

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

فروغ الهی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب، واحد زابل، دانشگاه آزاد اسلامی، زابل، ایران

تاريخ الإرسال : 18 الخميس , ربيع الثاني, 1442 تاريخ التأكيد : 04 الأربعاء , شعبان, 1442 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443

الکلمات المفتاحية: نیما یوشیج, بدر شاکر السیاب, کلید واژه‌ها: شعر نمایشی, عناصر نمایشنامه,

ملخص المقالة :

چکیدهدرام یا نمایشنامه کلمه‌ای یونانی به معنای حالت، کنش و حادثه است که در آغاز فقط یادآور نمایشنامه‌های یونانی بود، اما امروز دیگر منحصر به تئاتر نیست، بلکه عناصر و ویژگی‌های آن همچون گفتگو، شخصیّت، حادثه، کشمکش و.... در هنرهای دیگری همچون شعر نیز ظاهر شده و یکی از بهترین شیوه‌های بیان، در شعر معاصر عربی و فارسی محسوب می‌شود. در این میان، بدر شاکر‌السیاب و نیما یوشیج پس از عبور از ساختار و مضامین کهن، عناصر نمایشی را به عرصه شعر وارد کردند. به این معنا که آزادی از قید وزن، قافیه، تنوع بحرهای عروضی، استفادة گسترده از اسطوره و نماد و توانایی وافر آنها در خلق تصاویر جدید، همچنین گرایش به رئالیسم موجب شد تا فصل جدیدی از نوآوری در اشعار این دو شاعر پرآوازه عراقی و ایرانی، گشوده شود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به تبیین، تحلیل و مقایسه مهم‌ّترین عناصر نمایشنامه‌ای یعنی کشمکش، حادثه، گفتگو و شخصیّت‌پردازی، در شعر نیما و سیاب پرداخته ‌است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: اشعار دراماتیک این دو شاعر، در زمرة نمایشنامه‌های خواندنی یا اشعار نمایشی هستند که به هدف لذّت ادبی ‌‌و کلامی سروده شده‌اند، نه اجرا بر روی صحنه. هر دو شاعر تا حدود زیادی در استفادة آگاهانه از مهم‌ّترین عناصر نمایشی در شعر خود موفّق بوده اند. لیکن مهم‌ّترین تفاوت دیدگاه دراماتیک نیما نسبت به سیاب، گرایش به دکلاماسیون به عنوان یکی از عناصر و اهداف سرودن اینگونه اشعار است.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتب

1- اسلین، مارتین، (1375)، دنیای درام، ترجمة محمّد شهبا، تهران: بنیاد سینمایی فارابی، چاپ اوّل.

2-  الحاوی، ایلیا، (1980)، بدر شاکر السیاب، ج 1، بیروت : دارالکتاب اللبنانی.

3- السیاب، بدر شاکر، ( 1997)، المجموعة الکاملة، بیروت: دارالعودة.

4- اگری، لاجوس، (1385)، فن نمایش نامه نویسی، ترجمة مهدی فروغ، تهران: نگاه، چاپ دوم.

5-  براهنی، رضا، (1380)، طلا در مس، تهران: زریاب، چاپ اوّل.

6- پورنامداریان، تقی، (1381)، خانه‌ام ابری است (شعر نیما از سنّت تا تجدید)، تهران: سروش، چاپ دوم.

7- تلمیه، عبدالمنعم، (1975)، مقال فی کتاب حرکات التجدید فی الادب العربی، دارالثقافة: القاهره.

8- حسین رامز، محمّدرضا، ( 1972)، الدراما بین النظریة و التطبیق، بیروت: الموسسة العربیة للدراسات.

9- حمادة، ابراهیم، (1971)، معجم المصطلاحات الدرامیة و المسرحیة، ط1، قاهرة: دارالشعب.

10-  دستغیب، عبدالعلی، ( 1345)، تحلیلی از شعر نو فارسی، تهران: صائب، چاپ اوّل.

11- عزمی، الصالح، ( 1996)، اوّلیه المسرح، مجلة کلیة الآداب، المجلد الاول، بغداد، عدد 14.

12- عطا محمّد شیخ عمر، رمضان، ( 2011)، رسالة البنیة الدرامیة فی شعر محمود درویش، الاردن: جامعة العلوم الاسلامیة العالمیة.

13- القاضی، شیخ، (2012)، الدراما فی شعر بدر شاکر السیاب، رسالة لنیل شهادة الماجستیر، الجزیرة: جامعة وهران.

14- مطوری، سارا، (1389)، نظریّة عناصر داستانی نیما یوشیج و بازتاب آن در شعر او، پایان نامه کارشناسی ارشد، هرمزگان، دانشگاه هرمزگان.

15-  نوبل، ویلیام، (1387)، تعلیق و کنش داستانی، ترجمة مهرنوش طلایی، اهواز: رسش، چاپ اوّل.

16-  یوشیج، نیما، ( 1376)، نامه‌های نیما یوشیج، به کوشش شراگیم یوشیج ، تهران: نگاه، چاپ اوّل.

17-  _______ ، 1386)، دیوان اشعار، گرد آوری و تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.

18-  _______ ، ( 1385)، درباره هنر و شعر و شاعری، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه، چاپ اوّل.

 

ب: مقالات

19- جمشیدی، رضا؛ محمّدی دهنوی، محمّد، (1393)، «کارکرد نمادین ققنوس در شعر نیما»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال سوم، شمارة 9، صص: 73-63.

20- ناظرزاده کرمانی، فرهاد، (1377)، «جستاری در زمینه نمایشنامه خواندنی»، مجلّه هنر، شماره 37، صص: 47-58.

21- ______________، (1370)، « مطالعه تطبیقی میان نمایشنامه و داستان» ، فصلنامة هنر، تابستان، 1373، شماره 25، صص: 274-281.