ادلّه و آثار قانونی پذیرش حق بر مقاومتِ مردم فلسطین در مقابل اشغالگری اسرائیل از دیدگاه حقوق بین الملل
الموضوعات : تحقیقات حقوقی بین المللی
مرتضی راسته
1
,
علیرضا آرش‌پور
2
,
محمد ستایش‌پور
3
,
سعید قائدی
4
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران
2 - دانشیار، گروه حقوق، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 - استادیار، گروه حقوق بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
4 - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: حق تعیین سرنوشت, حق بر مقاومت, دفاع مشروع, مبارزۀ مسلّحانه, فلسطین, اسرائیل,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: اسرائیل از روز هفتم اکتبر 2023، موج جدید تجاوزهای خود را در نوار غزه آغاز کرد و جنایت‌های بی‌سابقه‌ای را مرتکب شد که در پی آن، هزاران تن از ساکنان غزه به شهادت رسیده و یا مجروح شده‌اند. با وجود این، اسرائیل و حامیان غربی‌اش، از «حق دفاع مشروع» سخن می‌گویند و تجاوز‌ها را با همین یک عبارت توجیه می‌کنند. این در حالی است که بر اساس مقررات بین‌المللی، مردمِ تحت‌سلطۀ استعمار و اشغال خارجی، چنانچه امکان اِعمال حق تعیین سرنوشت خود را به‌صورت مسالمت‌آمیز نداشته باشند، از حق مقاومت با همۀ ابزارهای موجود -حتی مبارزة مسلّحانه- برخوردارند. دراین‌راستا، هدف پژوهش حاضر، شناسایی ادلۀ لزومِ به‌رسمیت شناختن حق بر مقاومت مردم فلسطین و آثار قانونی مهمی که این حق به‌دنبال دارد، است.
روش: این پژوهش، به روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی انجام شده است.
یافته‌ها و نتایج: در پرتو اندیشۀ حقوق طبیعی و مشخصاً حق تعیین سرنوشت به‌عنوان یکی از قواعد آمرۀ حقوق بین‌الملل، مردم سرزمین تحت‌اشغال -ازجمله فلسطین- می‌توانند حق بر مقاومت را با تمام ابزارهای موجود -حتی مبارزة مسلحانه- و با رعایت موازین حقوق بین‌الملل استیفا نمایند. ضمن‌اینکه دولت‌های ثالث نیز موظف هستند نه‌تنها از شناسایی وضعیت غیرقانونی ناشی از اشغالگری خودداری کنند، بلکه باید در راستای پایان بخشیدن به نقض قواعد آمره و اشغالگری، کمک‌های معنوی و مادی خود را از مردم تحت‌سلطه دریغ نورزند. قدرت اشغالگر نیز در سرزمین اشغالی، حق توسل به دفاع مشروع را ندارد و می‌توان گفت حق بر مقاومت، تضمینی برای خاتمه‌بخشیدن به اشغال فراهم می‌کند.
احمدی‌نژاد، مریم؛ امین‌الرعایا، یاسر و متاجی، محسن (1399). تحول مفهومی اشغال از منظر حقوق بین‌الملل با تأکید بر وضعیت اراضی غزه. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 50(3)، 1263-1285.
بیگ‌زاده، ابراهیم (1395). «از تعیین سرنوشت تا مقاومت در مقابل سرکوب». فصلنامۀ تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، 19(76)، 11-36.
پارسامهر، محمدعلی و میرموسوی، سید علی (1399). حل‌وفصل مسئلۀ اقلیت‌ها در پرتو رویکرد نوین حق تعیین سرنوشت. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 50(1)، 373-399.
توسلی نائینی، منوچهر و شیرانی، فرناز (1395). «حق تعیین سرنوشت در اسلام و حقوق بین‌الملل معاصر». فصلنامۀ پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب دانشگاه قم، 3(1)، 67-90.
حبیب‌زاده، توکل (1395)، ابتنای مقاومت مردم فلسطین بر حق تعیین سرنوشت و تعهدات جامعۀ بین‌المللی در قبال آن، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 46(4)، 825-854.
حق‌سرشت، میثم و آرش‌پور، علیرضا (1398). فلسطین، یونسکو و صیانت از میراث فرهنگی در برابر نابودی از منظر حقوق بین‌الملل. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 49(3)، 99-940.
خلف‌رضایی، حسین؛ حیدرنژاد، ولی‌الله و ناصری‌منشادی، حمید (1396). بررسی تطبیقی نسبت حق تعیین سرنوشت و حقوق اقلیت‌ها در حقوق بین‌الملل و نظام جمهوری اسلامی ایران. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 47(3)، 665-687.
رضازاده، حسین و رنجبریان، امیرحسین (1398). شناسایی جمعی فلسطین. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 49(1)، 77-95.
زمانی، سید قاسم و آجلی لاهیجی، مهشید (1399). مبانی حق بر تعیین سرنوشت در سیاق مفاهیم فلسفی حقوق بین‌الملل. فصلنامۀ تعالی حقوق دادسرای عمومی و انقلاب تهران، 6(2)، 110-136.
رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین (1395). از شناسایی دولت فلسطین تا عضویت در دیوان کیفری بین‌المللی. فصلنامه دولت‌پژوهی دانشگاه علامه طباطبائی، 2(7)، 1-39.
سلیمی، صادق و کاشانی، حبیب (1393). بررسی انطباق اقدامات رژیم اسراییل بر مصادیق جنایت علیه بشریت در سرزمین‌های اشغالی. فصلنامه تحقیقات حقوقی بین‌المللی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، 24(7)، 121-146.
سیاه‌رستمی، هاجر (1394). اشغال نظامی از دیدگاه حقوق بین الملل. چاپ اول، تهران: انتشارات خرسندی.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1401الف). حقوق بین الملل بشر دوستانه. چاپ ششم، تهران: انتشارات گنج دانش.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1401ب). حقوق جنگ: حقوق بین‌الملل مخاصمات مسلحانه. چاپ هشتم، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
عبداللهی، محسن و حسینی، سید رضا (1402). «تحقق حق تعیین سرنوشت در چهارچوب مسئولیت حمایت». فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، 25(80)، 136-170.
فضائلی، مصطفی (1395). مداخلۀ نظامی در یمن از منظر حقوق بین‌الملل. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 46(1)، 41-70.
قربانی، علی و راسته، مرتضی (1403). حق ملت‌ها بر تعیین سرنوشت خود در بستر اشغال‌های طولانی‌مدت (با تمرکز ویژه بر مسئله فلسطین). فصلنامه بحران‌پژوهی جهان اسلام دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی، 11(3)، 93-121.
کدخدایی، عباسعلی و جلیلی، سید رضا (1403). استناد به امنیت ملی در رویۀ حقوقی بین‌المللی. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 54(1)، 1-24.
کهریزی، رزیتا (1398). حق تعیین سرنوشت در رویه دیوان بین¬المللی دادگستری. اندیشه‌های حقوق عمومی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 9(1)، 67-78.
مقامی، امیر؛ ملت، محمدرضا و احسن‌نژاد، مسعود (1397). انتقال سفارت آمریکا به سرزمین‌های اشغالی فلسطین از منظر حقوق بین‌الملل. فصلنامه مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، 10(3)، 195-225.
ممتاز، جمشید و رنجبریان، امیرحسین (1399). حقوق بین‌الملل بشردوستانه؛ مخاصمات مسلحانه داخلی. چاپ پنجم، تهران: انتشارات میزان.
منفرد، مهوش و طباطبایی، سید احمد (1399). رژیم حقوقی قابل اِعمال بر سیاست کشتار هدفمند اسرائیل در سرزمین فلسطین. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 50(2)، 617-636.
مؤدیان، آمینه (1402). «حق تعیین سرنوشت مردم افغانستان در ترازوبای حقوق بین‌الملل با تأکید بر وضعیت حقوقی حکومت خودخوانده امارت اسلامی». فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، 24(78)، 49-81.
مؤمن‌نژاد، جواد و بابایی، ابوالفضل (1400). بررسی دیپلماسی عمومی (هاسبارا) رژیم صهیونیستی. فصلنامه فرصت دانشگاه تهران، 3(5)، 114-143.
میرصانع، سید محمدرضا؛ میرعباسی، سید باقر؛ مرادی، مریم و موسوی میرکلائی، سید طه (1402). تحولات حق تعیین سرنوشت در نظریه‌های مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری: از کوزوو تا مجمع‌الجزایر چاگوس. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 53(1)، 1-21.
Abi-Saab, George (1979). “Wars of National Liberation in the Geneva Conventions and Protocols”, Collected Courses of the Hague Academy of International Law, Vol.165, No.2.
Adalah (2002). “Israeli Abuses in the OPT During the Second Intifada”; Available at: https://www.adalah.org/en/content/view/7854/ [Last Accessed: 25 December 2023].
Adler, Nils and Others (2024), “Israel’s War on Gaza Updates: Israeli Troops Storm Al-Amal Hospital”; Available at: https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/1/30/israels-war-on-gaza-live-israeli-forces-detain-dozens-in-un-shelter-raid/ [Last Accessed: 1 February 2024].
Alder, Murray (2013). The Inherent Right of Self-Defence in International Law, Berlin: Springer.
Al Mezan (2021). “The Gaza Bantustan—Israeli Apartheid in the Gaza Strip”; Available at: https://mezan.org/uploads/upload_center/kLAkShfIAra2.pdf [Last Accessed: 9 November 2023].
Amnesty International (2021). “Israeli Police Targeted Palestinians with Discriminatory Arrests, Torture and Unlawful Force”; Available at: https://www.amnesty.org/en/latest/press-release/2021/06/israeli-police-targeted-palestinians-with-discriminatory-arrests-torture-and-unlawful-force/ [Last Accessed: 1 December 2023].
Cassese, Antonio (2008). The Human Dimension of International Law: Selected Papers of Antonio Cassese, Edited by Paola Gaetaand Salvatore Zappalà, New York: Oxford University Press.
Charter of the United Nations (1941).
Committee on the Elimination of Racial Discrimination (2019). Concluding Observations (UN Doc. CERD/C/SR.2742).
Committee on the Exercise of the Inalienable Rights of the Palestinian People (2023). Study on the Legality of the Israeli Occupation of the Occupied Palestinian Territory, Including East Jerusalem, Beirut: Institute for Palestine Studies.
Declaration on Principles of International Law Concerning Friendly Relations and Cooperation Among States in Accordance with the Charter of the United Nations (1970).
Declaration on the Granting of Independence to Colonial Countries and Peoples (1960).
European Court of Human Rights (2008). Case of Kononov v. Latvia (No.36376/04).
European Parliament Document (1983). No.7.908.
Geneva Convention Relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War [Fourth Geneva Convention] (1949).
Geneva Convention Relative to the Treatment of Prisoners of War [Third Geneva Convention] (1949).
Gross, Aeyal (2017). The Writing on the Wall: Rethinking the International Law of Occupation, Cambridge: Cambridge University Press.
Hague Regulations Respecting the Laws and Customs of War on Land (1907).
Hammond, Jeremy (2009). The Rejection of Palestinian Self-Determination, Morrisville: Lulu Press.
Hessbruegge, Jan (2017). Human Rights and Personal Self-Defense in International Law, New York: Oxford University Press.
HRC (2022[A]). Report of the Special Rapporteur on the contemporary forms of racism, racial discrimination, xenophobia and related intolerance, E. Tendayi Achiume (UN Doc. A/77/512).
HRC (2022[B]). Report of the Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in the Palestinian Territories Occupied Since 1967, Francesca Albanese (UN Doc. A/77/356).
HRC (2021). Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “The Allocation of Water Resources in the Occupied Palestinian Territory, including East Jerusalem” (UN Doc. A/HRC/48/43).
HRC (2019). ‘Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Protests in the Occupied Palestinian Territory’ (UN Doc. A/HRC/40/74).
HRC (2013). Report of the Independent International Fact-finding Mission to Investigate the Implications of the Israeli Settlements on the Civil, Political, Economic, Social and Cultural Rights of the Palestinian People Throughout the Occupied Palestinian Territory, Including East Jerusalem” (UN Doc. A/HRC/22/63).
HRC (2009). Report of the United Nations Fact-Finding Mission on the Gaza Conflict” (UN Doc. A/HRC/12/48).
HRC (2001). Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts with Commentaries, Adopted at its Fifty-third Session, In Yearbook of the International Law Commission, Vol. II, Part. Two (UN DOC. A/CN.4/SER.A/2001/Add.1).
HRC (1994). Report of the Special Rapporteur on the Human Rights Situation in the Palestinian Territories Occupied Since 1967 (UN Doc. E/CN.4/1994/14).
Human Rights Watch (1990). “The Israeli Army and the Intifada Policies that Contribute to the Killings”; Available at: https://www.hrw.org/legacy/campaigns/israel/intifada-intro.htm/ [Last Accessed: 25 December 2023].
ICJ (2019). Advisory Opinion on the Legal Consequences of the Separation of the Chagos Archipelago from Mauritius in 1965 (Separate Opinion of Judge Robinson).
ICJ (2004). Advisory Opinion on the Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory (No.131, A/ES-10/273).
ICJ (1975). Advisory Opinion on the Western Sahara.
ICJ (1971). Advisory Opinion on the Legal Consequences for States of the Continued Presence of South Africa in Namibia (South West Africa) Notwithstanding Security Council Resolution 276 (1970), (Separate Opinion of Judge Ammoun).
ICJ (1970). Case of Barcelona Traction, Light and Power Company, Limited (Belgium v. Spain), (Separate Opinion of Judge Ammoun).
ICJ (1996). Advisory Opinion on the Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons.
ICJ (1952). Case of Anglo-Iranian Oil Co (United Kingdom v. Iran), Preliminary Objections: Dissenting Opinion of Judge Alvarez.
ICJ (1949). Advisory Opinion on the Reparation for Injuries Suffered in the Service of the United Nations.
Imseis, Ardi (2020). “Negotiating the Illegal: On the United Nations and the Illegal Occupation of Palestine, 1967–2020”, European Journal of International Law, Vol.31, No.3.
International Covenant on Civil and Political Rights (1966).
International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (1966).
International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (1969).
International Convention on the Suppression and Punishment of the Crime of Apartheid (1973).
International Holocaust Remembrance Alliance’s (1998).
International Labour Organization (2022). “The Situation of Workers of the Occupied Arab Territories; Report of the Director-General – Appendix”, UN Doc. ILC.110/DG/APP.
Niksic, Orhan (2014). Nasser Eddin and Massimiliano Cali, Area C and the Future of the Palestinian Economy, Washington DC: The World Bank Publications.
Norwegian Refugee Council (2016). “Legal Memo: Movement Between the West Bank and the Gaza Strip”; Available at: https://www.nrc.no/resources/legal-opinions/movement-between-the-west-bank-and-the-gaza-strip/ [Last Accessed: 9 November 2023].
Oppenheim, Lassa (1940). International Law; A Treatise, London: Longmans, Green.
Orakhelashvili, Alexander (2022). Akehurst's Modern Introduction to International Law, London: Routledge.
Pictet, Jean (1952). Commentary on the Geneva Conventions of 12 August 1949, Geneva: International Committee of the Red Cross.
Press Release (2021). “UN Experts condemn Israel’s Designation of Palestinian Human Rights Defenders as Terrorist Organisations”; Available at: https://www.ohchr.org/en/press-releases/2021/10/un-experts-condemn-israels-designation-palestinian-human-rights-defenders/ [Last Accessed: 1 December 2023].
Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949 relating to the Protection of Victims of International Armed Conflicts (1977).
Pufendorf, Samuel (2005). Of the Law of Nature and Nations, Clark: Lawbook Exchange Ltd.
Richard R. Baxter (2013). “The Duty of Obedience to the Billigerent Occupant” (1950) British Yearbook of International Law, In: Richard R. Baxter, Humanizing the Laws of War: Selected Writings of Richard Baxter, Editor: Detlev Vagts and Others, New York: Oxford University Press.
Scott, James (2016). The Proceedings of the Hague Peace Conferences: Translation of the Original Texts, Prepared in the Division of International Law of the Carnegie, The Conferences of 1899 and 1907, Amsterdam: Leopold Classic Library.
Solarz, Marcin (2019). The Global North-South Atlas: Mapping Global Change, London: Routledge.
Special Committee on Principles of International Law concerning Friendly Relations and Cooperation among States (1967). 64TH Meeting (UN Doc. A/AC.125 /SR.65).
Special Court at the Hague (1949). Special Court of Cassation ‘Hans Albin Rauter Case’.
Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities (1981). Report of the Special Rapporteur of the on ‘The Right to Self-Determination-Historical and Current Development on the Basis of United Nations Instruments, Aureliu Cristescu (UN Doc. E/CN.4/Sub.2/404/Rev.1).
The Committee on the Exercise of the Inalienable Rights of the Palestinian People (1981). “Settlements/Mattityahu Drobless Plan/Settlements by Israel in the Illegally Occupied Arab Territories – Letter from CEIRPP Acting Chairman”; Available at: https://www.un.org/unispal/document/auto-insert-186771/ [Last Accessed: 23 October 2023].
The Economic and Social Council Resolution (1990). l: E/RES/1990/11.
The Universal Declaration of Human Rights (1948).
Tilley, Virginia (2012). Beyond Occupation: Apartheid, Colonialism and International Law in the Occupied Palestinian Territories, London: Pluto Press.
UNGA (2013). A/RES/67/158, 26 February.
UNGA (2012). A/RES/66/146, 29 March.
UNGA (2003). A/RES/ES-10/14, 12 December.
UNGA (1991). A/RES/45/130, 29 January.
UNGA (1989). A/RES/ES-7/4, 6 December.
UNGA (1988). A/RES/43/21, 3 November.
UNGA (1986). A/RES/41/35, 10 November.
UNGA (1983). A/RES/38/36A-E, 1 December.
UNGA (1980). A/RES/35/122, 5 December.
UNGA (1979). A/RES/34/92 A-E, 12 December.
UNGA 1977). A/RES/32/14, 7 November.
UNGA (1974[A]). A/RES/3314, 14 December.
UNGA (1974[B]). A/RES/3236, 22 November.
UNGA (1974[C]). A/RES/2627, 24 October.
UNGA (1973[A]). A/RES/3111, 12 December.
UNGA (1973[B]). A/RES/3070, 30 November.
UNGA (1971). A/RES/2787, 6 December.
UNGA (1970[A]). A/RES/2734, 16 December.
UNGA (1970[B]). A/RES/2672, 8 December.
UNGA (1970[C]). A/RES/2649, 30 November.
UNGA (1970[D]). (A/RES/2627), 24 October.
UNGA (1970[E]). A/RES/2625, 24 October.
UNGA (1970[F]). A/RES/2621, 12 October.
UNGA (1968). A/RES/2396, 2 December.
UNGA (1965[A]). A/RES/2105, 20 December.
UNGA (1965[B]). 20th Session: 1405th Plenary Meeting, 20 December.
UNGA (1961). A/RES/1654, 27 November.
UNGA (1960). A/RES/1514, 14 December.
United Nations Economic and Social Council (1945).
UNSC (1970). S/RES/282, 23 July 1970.
UNSC (1980). S/RES/465, 1 Mars 1980.
UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (2021). “Escalation in the Gaza Strip, the West Bank and Israel”; Available at: https://www.ochaopt.org/content/escalation-gaza-strip-west-bank-and-israel-flash-update-8-1200-18-may-2021/ [Last Accessed: 1 December 2023].
UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (2010). “Permanently Staffed Israeli Checkpoints and Crossings in the West Bank– OCHA map”; Available at: https://www.un.org/unispal/document/auto-insert-205346/ [Last Accessed: 9 November 2023].
UN Report (2009). “Israeli Checkpoints Continue Restricting Palestinian Movement”; Available at: https://news.un.org/en/story/2009/05/301362/ [Last Accessed: 9 November 2023].
Uras, Umut and Others (2013). “Israel-Palestine Escalation Updates: Gaza under Bombardment”; Available at: https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2023/10/7/israel-palestine-escalation-live-news-barrage-of-rockets-fired-from-gaza/ [Last Accessed: 1 December 2023].
Young, Iris (2011). Responsibility for Justice, New York: Oxford University Press.
