طراحی مدل اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی

الموضوعات :

مسعود سایانی ¹ , زهرا شکوه ² , امین نیک پور ³ , مهدی محمدباقری ⁴ , مسعود پورکیانی ⁵

1 - دانشجوی دکتری گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 - دانشیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
4 - استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
5 - استادیار، گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

تاريخ الإرسال : 14 الأربعاء , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 23 الأحد , رجب, 1445 تاريخ الإصدار : 02 الثلاثاء , رمضان, 1445

الکلمات المفتاحية: خط‌مشی, اجرای خط‌مشی, نظام ارزشی, وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات, تحلیل مضمون,

ملخص المقالة :

چکيده هدف از این تحقیق، طراحی مدل اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی است. این تحقیق، از نظر رویکرد، کیفی و از نظر هدف، توسعه¬ای- کاربردی است. ابزار گردآوري داده¬ها، مراجعه به اسناد و مصاحبه با خبرگان بوده است. جامعه آماری این تحقیق به منظور ساخت مدل، شامل 12 نفر از تحقیق اساتید دانشگاه در رشته‌ مدیریت با تخصص¬های خط¬مش¬گذاری و رفتار سازمانی و مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند که از تمامی آنان نظرخواهی شده است. در این تحقیق، به منظور تجزیه¬وتحیل داده¬ها از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شده است. نتایج نشان داد که عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی شامل 38 مضمون پایه (عامل فرعی) و 7 مضمون سازمان¬دهنده (عامل اصلی) دین‌داری، آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی، مسئولیت¬پذیری، تعامل و ارتباطات، جو و فرهنگ سازمانی، عدالت¬محوری و شایسته¬سالاری هستند. واژگان کليدي: اجرای خط¬مشی، نظام ارزشی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

المصادر:

منابع
1- احدزاده، احد.، صیادشیرکش، سعید.، جمشیدی¬اوانکی، مینا. (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای خط‏مشی‌‏های عمومی در وزارت نیرو. مجله سیاست‌گذاری عمومی، 7(1)، 79-96.
2- اشتریان، کیومرث.، جعفری¬هفتخوانی، نادر. (1386). تصمیم‌گیری در سیاست خارجی و نقش دیپلماسی عمومی در فرآیند تصمیم¬سازی. مجله اندیشه مدیریت راهبردی، 1(1)، 111-140.
3- امیری، فیروز. (1385). ماهیت ارزش‌های انسانی و نظام‌های ارزشی. مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، 30، 20-27.
4- ترکیان، مهدی.، دانش¬فرد، کرم¬الله.، ولی¬خانی، ماشاالله.، پیله‌وری، نازنین. (1401). ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های مدیریت بحران ایران با رویکرد ساختاری- تفسیری. مجله مسکن و محیط روستا، 41(178)، 35-48.
5- حسینی، سیداحمد.، برومندی، علیرضا. (1400). بررسی تأثیر مؤلفه‌های خدامحوری در تدوین و اجرا خط¬مشی¬گذاری. دومین همایش ملی تحقیقات میان رشته¬ای در علوم مهندسی و مدیریت، تهران، ایران.
6- خلیفه، عبداللطیف‌محمد. (1378). بررسی روان‌شناختی تحول ارزش‌ها. ترجمه: سیدحسن سیدی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
7- داورزنی، محمد.، جلالی، عبدالعلی. (1402). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های ابلاغی بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی مبتنی بر قانون برنامه‌ پنج‌ساله‌ ششم توسعه کشور. مجله مهندسی هوانوردی، 25(1)، 91-112.
8- زارعی¬متین، حسن. (1401). رفتار سازمانی پیشرفته. تهران: انتشارات آگاه، چاپ سیزدهم.
9- زمانی¬فروشانی، رسول.، حسین¬پور، داوود.، قربانی¬زاده، وجه¬الله. (1400). عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های محیط‌زیست (موردمطالعه: تالاب‌ها). مجله خط‌مشی¬گذاری عمومی در مدیریت، 12(4)، 59-77.
10- ضابط¬پورکردی، حسین.، امین¬بیدختی، علی‌اکبر.، محمدرضایی، علی.، صالحی¬عمران، ابراهیم. (1397). مطالعه عوامل مؤثر و زمینه‌ساز اجرای خط‌مشی‌های آموزش عالی در ایران. مجله آموزش عالی ایران، ۱۰(۲)، ۴۶-۲۱.
11- ضرغام¬بروجنی، حمید.، بذرافشان، مرتضی. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خط¬مشی¬های گردشگری جمهوری اسلامی ایران (از دیدگاه پژوهشگران دانشگاهی). مجله برنامه¬ريزي و توسعه گردشگري، 3(9)، 31-51.
12- قلی¬پور، رحمت¬اله.، دانایی‌فرد، حسن.، زارعی¬متین، حسن.، جندقی، غلامرضا.، فلاح، محمدرضا. (1390). ارائه مدلی برای اجرای خط‌مشی‌های صنعتی در استان قم. مجله مدیریت فرهنگی سازمانی، 9(2)، 103-130.
13- محمدی، نازیلا.، معمارزاده‌طهران، غلامرضا.، طوطیان‌اصفهانی، صدیقه. (1401). طراحی مدل اجرای خط‌مشی‌های کشور در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ مورد مطالعه: قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران (مواد 67 و 68). مجله حکمرانی و توسعه، 2(2)، 97-118.
14- معمارزاده¬طهران، غلامرضا.، طاهرپورکلانتری، حبیب¬اله. (1384). شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خط¬مشی¬های مالیاتی در ایران. مجله اقتصاد و مدیریت، 17(67)، 71-80.
15- Bolaji, S. D., Evans, G. C., & Cary, J. (2016). University basic education policy implementation in Nigeria. KEDI Journal of Educational Policy, 13)2), 137-158.
16- Brooks, C. (2015). Introductory Econometrics for Finance. Cambridge: Cambridge University Press.
17- Chompucot, M. C. (2011). Major factors affective educational policy implementation effectiveness for the three southernmost provinces of Thailand as perceived by school directors. Ph.D Thesis, National Institute of Development Administration, Bangkok, Thailand.
18- Cox, P., & Parlinson, A. (2002). Values and their impact on the changing employment relationship. In G. Hollinshead, S. Tailby, & P. Nicholls (Eds.), Employee Relations. Financial Times Press.
19- Craik, F .(2002). Levels of processing: Past, present... and future?. Memory, 10(5/6), 305-318.
20- Dose, J., & Klimoski, R. J. (1999). The diversity of diversity: Work values effects on formative team process. Human Resource Management Review, 9(1), 83-108.
21- Feiock, R., Kassekert, A., Terman, J., & Yang, K. (2012). Walking in the shadow of Pressman and Wildavsky: Expanding fiscal federalism and goal congruence theories to single shot games. Review of Policy Research, 33(2), 124-139.
22- Howlett, M. (2017). The lessons of failure: Learning and blame avoidance in public policy-making. International Political Science Review, 33(5), 539-555.
23- International Telecommunications Union. (2019). International telecommunications union (ITU) statistics. Available at: http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/stat/default.aspx.
24- Jann, W., & Wegrich, K. (2006). Theories of the policy cycle. In F. Fischer & G. Miller (Eds.), Handbook of Public Policy Analysis: Theory, Politics, and Methods. CRC Press.
25- Kanjo, C. (2008). Going beyond diagnostics and planning in ICT initiatives: Limitations in the context of Malawi. Proceedings on the 5th Plato Community Informatics and Development Informatics Conference on ICTs for Social Inclusion: What is the reality?, Plato, Italy.
26- Marsh, D., & McConnel, A. (2010). Towards a framework for establishing policy success. Public Administration, 88(2), 564-583.
27- Merritt, T. (2021). Development and political challenge: A structural view for global problem solving. Ph.D Thesis, Portland State University, Portland, United States.
28- Miller, W. W. (1988). Durkheim and individualism. The Sociological Review, 36(4), 647-673.

نص كامل:



فصلنامه تحقیقات و نظریه­های نوین مدیریت دولتی

  دوره 2، شماره 4، زمستان 1402، صفحات   30 - 16        

    http://jparnt.iauk.ac.ir/  

 

طراحی مدل اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی

 

مسعود سایانی1، زهرا شکوه¹، امین نیک پور3، مهدی محمد باقری4، مسعود پور کیانی5

 

1 دانشجوی دکتری گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

2 استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

3 دانشیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

4 استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

5 استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

 

 

چکيده

هدف از این تحقیق، طراحی مدل اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی است. این تحقیق، از نظر رویکرد، کیفی و از نظر هدف، توسعه­ای- کاربردی است. ابزار گردآوري داده­ها، مراجعه به اسناد و مصاحبه با خبرگان بوده است. جامعه آماری این تحقیق به منظور ساخت مدل، شامل 12 نفر از تحقیق اساتید دانشگاه در رشته‌ مدیریت با تخصص­های خط­مش­گذاری و رفتار سازمانی و مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند که از تمامی آنان نظرخواهی شده است. در این تحقیق، به منظور تجزیه­وتحیل داده­ها از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شده است. نتایج نشان داد که عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی شامل 38 مضمون پایه (عامل فرعی) و 7 مضمون سازمان­دهنده (عامل اصلی) دین‌داری، آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی، مسئولیت­پذیری، تعامل و ارتباطات، جو و فرهنگ سازمانی، عدالت­محوری و شایسته­سالاری هستند.  

 

واژگان کليدي: اجرای خط­مشی، نظام ارزشی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

 

 

 

 

 

 

1.مقدمه

 در عصر حاضر، نـبود دسترسي به فناوری اطلاعات و ارتباطات و خدمات‌ آن‌ها‌، زیان‌های اجتماعي و اقتصادي در پي خواهد داشت‌. بيشتر‌ اوقات کشورهاي در حال توسعه‌ای که نمی‌توانند در بازار جهاني جديد‌ رقابت‌ کنند، از ايجاد تحول و به‌ نوعي‌ انقلاب در‌ بخش‌ فناوری اطلاعات و ارتباطات ‌ اسـتفاده می‌کنند. امروزه، هم‌زمان‌ با‌ عصر اطلاعات، دانش و به دنبال آن فناوري اطلاعات به عنوان مهم‌ترین‌ عـامل‌ تـوسعه شناخته شده و سطح توسعه کشورها‌ و جوامع با توجه به‌ سطح‌ دسترسي

 

بـه اين فناوري و ميزان‌ استفاده‌ و بهره‌مندی از آن سنجيده می‌شود. در واقع، کشورهايي در عصر حاضر‌ توانسته‌اند رتبه‌های بـالاي تـوسعه‌ اقتصادي‌ و اجتماعي‌ را در سطح‌ جهاني‌ کسب کنند که اين‌ دو‌ عامل مهم توسعه را بـه خـدمت گرفته و ضمن توليد سخت‌افزارها و نرم‌افزارها، نـهاد‌افـزارهاي‌ مورد نياز آن را نيز ايجاد کرده‌ باشند. اما امروزه بسياري از کشورهاي جهان سوم و از جـمله بـيشتر کشورهاي‌ اسلامي‌ از اين نظر در سطح ضـعيفي‌ قـرار‌ دارند‌ و بـا‌ مـشکل‌ مـواجه هستند (محمدی و همکاران، 1401: 97). یکی از مهم­ترین دلایل این عقب­ماندگی، عدم اجرای درست و صحیح خط­مش­های مربوطه در این زمینه است. در واقع، ناکامی در تبدیل اهداف خط‌مشی فناوری اطلاعات و ارتباطات به اقدامات عملی، یک نگرانی عمده است (هاولت²، 2012؛ مارش و مک­کانل³، 2010). همچنین، در کشورهای در حال توسعه در برخی موارد، نهاد‌های اجرا کننده خط‌مشی­های فناوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل مختلف قادر به اجرای موفق خط‌مشی­ها نیستند (کانجو⁴، 2008). همین مسئله موجب شده است که مرحله اجرای خط‌مشی­های فناوری اطلاعات و ارتباطات، به عنوان یک مرحله بحرانی تلقی می‌شود (جان و گریچ⁵، 2006). بنابراین، نیاز به درک صحیح و درست راجع به عوامل مؤثر بر اجرای موفق خط‌مشی­های فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود دارد تا کشورهای در حال توسعه بتوانند به اهداف خط‌مشی در این زمینه دست یابند.

از سوی دیگر، آخـرين بررسي «شاخص توسعه فـناوري اطلاعات کشورها⁶»، نشان می‌دهد‌ کـه تـا پايان سـال ٢٠17 میلادی، ايران در مـيان ١٦٧ کشور دنيا جـايگاه ٨١ را در زمینه رشد و توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات بـه خود اختصاص داده و امتياز ٥.٥٨ را از ١٠ دريافت‌ کرده‌ است (اتحاديه بین‌المللی‌ مخابرات، ٢٠١7). همچنین، بررسي شاخص توسعه فناوري اطـلاعات در داخـل کشور نيز، نشان از وجود شکاف ديجيتالي در استان‌های مـختلف دارد. بـررسي شـاخص توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در استان‌های‌ ايران‌ که مربوط به پايان سال 1399 می‌باشد و توسط سازمان فناوري اطلاعات ايران منتشر شده است، نشان می‌دهد استان تهران داراي وضعيت مطلوبي در زمینه رشد و توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات است و استان‌های سمنان‌، يزد‌، البرز و اصفهان‌ پس از تهران در بالاي جدول توسعه يافتگي قرار دارند و استان سيستان و بلوچستان از وضعيت خوبي‌ برخوردار نيست و در قعر اين رتبه‌بندی ديده می‌شود (محمدی و همکاران، 1401: 98).

با توجه‌ به‌ مطالب‌ ذکر شده و با هـدف کـاهش شکاف ديجيتالي در مناطق مختلف کشور و کمک به ارتقاي جايگاه ‌‌جهاني‌ ايران در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات -از آنجا که در دسته‌بندی کشورها‌، ايران‌ در‌ دسته مبتدی‌ها قرار دارد و فاصله زيادي با کـشورهاي پيشـتاز در اين زمينه دارد- اجرای موفق خط‌مشی‌های ملی فناوري اطلاعات و ارتباطات ضرورتي انکارناپذير است و از آنجا که قانون برنامه‌ ششم توسعه به عنوان‌ يکي‌ از اسناد بالادستي کشور، خط‌مشی‌های کـلي حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات را مـشخص کـرده است، متولی اجرای این خط­مش­ها یعنی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نيازمند الگويي جامع، کامل و منحصر به فرد است که بر اساس آن در جهت اجراي‌ هرچه بهتر اين خط‌مشی‌ها گام بردارد.

از طرفی دیگر، از آنجا که نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس ارزش­های اسلامی و اخلاقی بنا شده است، بنابراین ارائه الگوهای مبتنی بر نظام ارزشی از آرمان­های این نظام محسوب می­شود. در واقع، جست‌و‌جوي راهكارهاي ارزشي در نظام جمهوری اسلامی ایران از این جهت حائز اهميت است كه جامعه ایران، جامعه‌اي اسلامي است و در چنين جامعه‌اي، الگوها و

 

راه‌حل‌هايي مي‌توانند پاسخ‌گو باشند كه با فرهنگ حاكم بر آن تناسب و سازگاري داشته باشند. به ‌عبارت بهتر، از ارزش‌هاي اخلاقی و ديني نشأت گرفته باشند.

خلاء دیگر جهت انجام این تحقیق، آن است که علی­رغم مطالعات و تحقیقات انجام گرفته در زمینه خط‌مشی­گذاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، این تحقیق سعی دارد این مطالعات را تکمیل نموده و با تأکید بر ارزش­ها، عوامل مؤثر بر اجرای موفق خط‌مشی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را استخراج کرده و یک مدل جامع و کامل که قابل ‌استفاده برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد را ارائه دهد. در همین راستا، سؤال اصلی تحقیق به ‌صورت ذیل مطرح می‌شود:

مدل اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی کدام است؟

 

2.مبانی نظری و پیشینه تحقیق

اجرای خط‌مشی

خط‌مشی، بیانیه قصد و خواسته‌ای است که سازمان در نظر دارد به آن دست یابد (کرایک⁷، 2003: 107). خط‌مشی، مجموعه‌ای از اقدامات نسبتاً ثابت و پایدار و هدفمند دولت به قصد حل معضلات یا دغدغه‌های عمومی جامعه است (اشتریان و جعفری­هفتخوانی، 1386: 9). اجرای خط‌مشی، یکی از مهم‌ترین و پُرچالش­ترین مراحل‌ فرایند‌ خط‌مشی‌گذاري می‌باشد؛ زیـرا این مرحله‌، نقطه‌ آغازین‌ تـحقق‌ اهداف‌ است و پس از آن در مرحله ارزیابی، میزان دستیابی به اهداف مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در نتیجه این ارزیابی‌ها اسـت کـه نـشان می‌دهد‌ تـا چـه قدر اجراي خط‌مشی‌هاي تدوین شده موفقت­آمیز و یا با شکست همراه بوده است (قلی­پور و همکاران، 1390: 105). ساباتیر و مـازمانیان⁸، اجـرای خط‌مشی را انجام تصمیمات خط‌مشی که عـموماً بـه صورت بیانیه رسمی می‌باشد، تعریف نموده‌اند (ساباتیر و مازمانیان، 1979). بروکز⁹، معتقد است که اجراي خط‌مشی شـامل فعالیت‌هایی‌ همچون به‌کارگیری قوانین‌، تفسیر‌ آن‌ها و اجراي قوانین و تصورات و ارائه خدمات به مردم می‌باشد. از نظر وی، اجراي خط‌مشی مـوضوع بسیار پیچیده‌ای می‌باشد که نیازمند‌ تکنیک‌ها و آیین‌نامه‌های‌ مناسب‌ است (بروکز، 2015). مریت¹⁰، اجرای خط‌مشی را فرایند اجرای تصمیم‌گیری­های و سیاست‌گذاری­های عمومی می­داند که در راستای منافع عمومی است (مریت، 2021: 139). اجرای خط‌مشی، مرحله­ای در فرآیند خط­مشی است که در طی آن خط­مشی عملیاتی می­شود. اجرای خط‌مشی، فرآیندی است که در آن، خط­مشی­ها به اجرا گذاشته می­شوند (معمارزاده­طهران و طاهرپورکلانتری، 1384: 73). 

نظام­ ارزشی

ارزش، از نظر لغوی به معنای ارزیدن و به معنای قدر، مرتبه، استحقاق، لیاقت است. ارزش، می‌تواند به عنوان يک مفهوم صريح يا ضمني از چیزي در نظر گرفته شود که يک شخص يا گروه به عنوان يک (امر) مطلوب به آن توجه می‌کند و چیزي که برحسب آن، او يا آن‌ها از بین شیوه‌های جايگزين در دسترس، ابزارها و غایت‌های کنش را برمی‌گزینند (میلر¹¹، 1988: 36). ارزش‌ها، از باورهای اساسی نشأت می‌گیرند و بر نگرش و رفتار فردی تأثیرگذار هستند (زارعی­متین، 1401: 302). ارزش‌ها، شامل ارزش­های اعتقادی، ارزش­های اخلاقی و ارزش­های شایستگی هستند (امیری، 1385: 22-23). ارزش‌ها، طیفی از ارزش‌های کاری توافق جمعی تا ارزش‌های کاری شخصی هستند (داس و کلیموسکی¹²، 1999: 86-87). ارزش‌ها، مجموعه بایدها و نبایدهایی هستند که اعمال افراد را هدایت می‌کنند و همچنین مرجع قضاوت‌هایی هستند که افراد درباره خود و

 

دیگران می‌کنند. ارزش‌ها، مبنای نگرش‌ها، انگیزش و رفتار و همچنین مبنای فرضیات اساسی یک جامعه هستند (کاکس و همکاران¹³، 2002: 54). نظام ارزشی، مجموعه ارزش‌های مرتبط به هم می‌باشند که رفتار و کارهای فرد را نظم می‌بخشد و غالباً بدون آگاهی فرد شکل می‌گیرد (خلیفه، 1378: 75).

 

3.پیشینه تحقیق

داورزنی و غلامی (1402) تحقیقی با عنوان «بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های ابلاغی بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی مبتنی بر قانون برنامه‌ پنج‌ساله‌ ششم توسعه کشور» را انجام دادند. یافته‌های تحقیق نشان داد که عوامل اثرگذار بر اجرای خط‌مشی‌های به ترتیب اولویت شامل سازمان مجری خط‌مشی‌ها، مجریان خط‌مشی‌ها، انواع کنش‌ها در اجرای خط‌مشی‌ها، ماهیت خط‌مشی‌ها، محیط اجرایی خط‌مشی‌ها و تدوین خط‌مشی‌ها است. ترکیان و همکاران (1401) تحقیقی با عنوان «ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های مدیریت بحران ایران با رویکرد ساختاری- تفسیری» را انجام دادند. یافته‌ها نشان داد که ۴۹ عامل در قالب ۱۲ مؤلفه بر اجرای موفق خط‌مشی‌های مدیریت بحران اثرگذار است و مؤلفه‌ها در پنج سطح قرار گرفتند. عوامل توانمندی منابع انسانی و مهارت مجریان، منابع مالی و تجهیزاتی و عوامل مدیریتی و سازمانی در سطح زیربنایی مدل و مدیریت یکپارچه و وحدت رویه در فرایند اجرای خط‌مشی‌ها در رأس مدل قرار گرفتند. حسینی و برومندی (1400) تحقیقی با عنوان «بررسی تأثیر مؤلفه­های خدامحوری در تدوین و اجرا خط­مشی­گذاری» را انجام دادند. نتایج تحقیق نشان داد که خدامحوری از مهم­ترین اصولی است که باید در تدوین و اجرای خط­مشتی­ها به آن توجه کرد. در واقع، افرادی که در تدوین و اجرای خط­مشتی­گذاری نقش دارند، اگر به توحیدباوری و تقواپیشگی رسیده باشند، در هنگام تدوین خط­مشی­ها، قوانینی را که از سوی خداوند وضع شده را مد نظر قرار می­دهند و در هنگام اجرای آن، خود را در محضر خداوند متعال می­بینند که باعث می­شوند جامعه به سوی کمال نهایی حرکت کند. زمانی­فروشانی و همکاران (1400) تحقیقی با عنوان «عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های محیط‌زیست (مورد مطالعه: تالاب‌ها)» را انجام دادند. نتایج تحقیق نشان داد که تحلیل داده‌ها در فرآیند کدگذاری باز منجر به ظهور 383 کد در قالب 6 بخش اصلی گردید که شامل عوامل حقوقی، هدف‌گذاری و تعیین خط‌مشی، گروه‌های هدف و ذی­نفعان، ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری مجریان، منابع و مهارت‌های مجریان و عوامل محیطی می‌باشد. احدزاده و همکاران (1400) تحقیقی با عنوان «شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های عمومی در وزارت نیرو» را انجام دادند. یافته‏های این تحقیق، شناسایی 105 عامل مؤثر در قالب 6 مضمون فراگیر شامل خط‌مشی، جامعه هدف، ویژگی‏های مجریان، بروکراسی و نظام اداری و عوامل محیطی و نظارت و ارزیابی و همچنین در چارچوب نظریه اقتضایی، کشف 17 عامل مؤثر جدید بود که با کاربست آن ضریب موفقیت اجرا در وزارت نیرو افزایش می‏یابد. ضابط­پورکردی و همکاران (1397) تحقیقی با عنوان «مطالعه عوامل مؤثر و زمینه‌ساز اجرای خط‌مشی‌های آموزش عالی در ایران» را انجام دادند. یافته‌های تحقیق نشان داد که عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های آموزش عالی شامل 

 

عوامل مربوط به تدوین خط‌مشی، عوامل اداری، ساختاری و بوروکراتیک، عوامل حمایتی، عوامل مربوط به نهادهای اجرایی، تجارب و مهارت‌های مجری، عوامل پشتیبانی، انتخاب ابزار مناسب اجرای خط‌مشی، عوامل محیطی و جغرافیایی است. بولاجی و همکاران¹⁴ (2016) تحقیقی با عنوان «اجرای سیاست­های آموزش در نیجریه » را انجام دادند. نتایج تحقیق نشان داد که فقدان درک مشترک، ناتوانی در تشخیص موانع روشن و واضح، مکانیزم­های ضعیف نظارت و پایش، رفتارهای مبهم مجریان، مشکل ارتباطات درون­سازمانی، ساختار بروکراتیک، فقدان الزام مسئولیت­پذیری مجریان از عوامل عمده اثرگذار بر اجرای خط­مشی است. ضرغام­بروجنی و بذرافشان (1393) تحقیقی با عنوان «بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خط­مشی­های گردشگری جمهوری اسلامی ایران» را انجام دادند. نتایج نشان داد که توجه به ويژگي­هاي رفتاري و شخصيتي مجريان، نظام اداري و بوروكراسي، هدف­گذاري و تدوين صحيح خط­مشي، تخصص و مهارت مجريان، گروه­هاي هدف و استفاده كنندگان، حمايت از 

 

سوي مراجع قانوني- حقوقي و انتخاب ابزار مناسب و منابع لازم براي اجراي خط­مشي از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط­مشی­های گردشگری ایران هستند. فیوک و همکاران¹⁵ (2012) تحقیقی با عنوان «قدم زدن در سایه پرسمن و ویلداوسکی» را انجام داند. نتایج تحقیق نشان داد که عوامل مؤثر بر اجرای خط­مش­ها متعدد و متنوع هستند؛ به طوری که تجربه کارکنان از مهم­ترین عوامل مؤثر بر اجرای موفق خط­مش­ها است. چامپوکوت¹⁶ (2011) تحقیقی با عنوان «عوامل اصلی مؤثر بر اثربخشی اجرای سیاست­ها» را انجام داد. نتایج تحقیق نشان داد اجرای موفق خط­مش­ها، مستلزم آن است که رهبران، سازمان­ها را به گونه­ای رهبری نمایند که بستر مناسب کار تیمی برای اعضای سازمان فراهم شود. معمارزاده­طهران و طاهرپورکلانتری (1384) تحقیقی با عنوان «شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خط­مشی­های مالیاتی در ایران» را انجام دادند. نتایج نشان داد که شفافیت سیاست­ها و قوانین مالیاتی، رهبری سـازمانی و توجـه بـه فرهنـگ جامعـه و مـشارکت در امـر قانونگـذاری، شرایط اجتماعی و سیاسی و حمایت مردمی، اهمیت سازمان مجری برای سایر سـازمان­ها و نهادهـا، تعهـد سـازمان مجـری و مسئولین­شان به اجرا، گرایش مجریان به اجرا و منطقی بودن آن از نظر آن­ها، جو همدلی و همکـاری در سـازمان، انگیـزش و تمایلات کارکنان سازمان مجری، گوناگونی و تنوع مؤدیان و سازمان­های وابسته، محدودیت زمانی و ضمانت اجرا، شـرایط اقتصادی و دانش و آگاهی های کارکنان سازمان­های مجری سیاست­ها و قوانین مالیـاتی  از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط­مشی­های مالیاتی است.

 

4.روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر هدف، توسعه­ای- کاربردی و از نظر رویکرد، کیفی است که از میان راهبردهای تحقیقات کیفی، از تکنیک تحلیل مضمون¹⁷ استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، شامل اساتید دانشگاه در رشته‌ مدیریت با تخصص­های خط­مش­گذاری و رفتار سازمانی که برخی از آن­ها آشنا به مباحث مسائل مذهبی و ارزشی بودند و همچنین مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند. نمونه­گیری در این تحقیق، از نوع نمونه‌برداری هدفمند است؛ به طوری که نمونه‌گیری تا زمانی ادامه پیدا کرد که فرایند اکتشاف و تجزیه‌وتحلیل به نقطه اشباع نظری¹⁸ رسید. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌ نیمه­ساختاریافته است که با توجه به هدف تحقیق، ابتدا متن هر مصاحبه بررسی، سپس با توجه به جملات و نکات کلیدی در مصاحبه برچسب‌های مفهومی برای آن‌ها انتخاب می‌شود. محقق پس از کدگذاری اولیه، کدها را با هم ترکیب

 

می‌کند و آن‌هایی را که مشابه هستند در طبقات انتزاعی به نام مفاهیم قرار می‌دهد، در نهایت نیز با قرار دادن مفاهیم مشابه در یک سطح مقوله شناسایی می‌کند. نحوه اجرای مصاحبه بدین صورت بود که محقق بر اساس روش «استراوس و کوربین¹⁹» تمامی مصاحبه‌ها را هدایت نمود. اتخاذ این رویه باعث شد تا محقق بتواند اطلاعات حاصل از مصاحبه‌های پیشین را در مصاحبه‌های بَعدی به کار بندد. هدف از انجام مصاحبه‌ها فهم و تبیین مدل اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی بود. اکثر مصاحبه‌ها در دفتر کار افراد ترتیب داده شد. بیشتر زمان مصاحبه‌ها به شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی آن اختصاص یافت. محقق در هر واحد سازمانی به انجام مصاحبه، مشاهده‌ رفتارها و وقایع و در مواردی مطالعه برخی از مستندات پرداخت. در این مطالعه، جمع‌آوری داده‌ها تا مرحله‌ اشباع نظری مقوله‌ها به بیان واضح‌تر تا جایی که امکان دست‌یابی به داده‌های جدید دیگر فراهم نبود، ادامه یافت. مصاحبه‌ها به صورت فردی، رودررو، عمیق و با طرح سؤال­های باز و بسته انجام شده و زمان هر مصاحبه بین 45 دقیقه (حداقل) تا 2 ساعت (حداکثر) متغیر بوده است. تمامی مصاحبه‌ها ضبط و جهت کدگذاری، اصلاح و اخذ بازخورد،

 

مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند. مصاحبه نیمه ساختاریافته ضمن ایجاد انعطاف لازم با ارائه سؤال‌های باز به منظور کشف و استخراج حقایقی از زمینه‌ مطالعه، نوعی نظم و توالی در جمع‌آوری اطلاعات ایجاد می‌کند.

روایی مصاحبه

در این تحقیق، روایی مصاحبه­ از طریق ارائه نتایج به ‌دست ‌آمده به آزمون ‌شوندگان (خبرگان تحقیق) بررسی گردید؛ به طوری که اگر آن‌ها نیز یافته‌ها را مورد تائید قرار دهند، می‌توان نسبت به روایی تحقیق بیشتر مطمئن گردید. از این‌رو، به‌ منظور افزایش روایی داخلی، پس از انجام مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبه، مدل به ‌دست ‌آمده از آن مرحله به افراد ارائه شد تا توسط ایشان تائید شود. در زمینه روایی بیرونی یا انتقال‌پذیری نیز، سعی شد با توجه به تخصص و جایگاه سازمانی هر یک از مصاحبه ‌شوندگان و لحاظ کردن این موضوع در انتخاب آن‌ها، احتمال انتقال مفاهیم به سایر محیط‌ها افزایش داده شود.

پایایی مصاحبه

برای سنجش پایایی مصاحبه، از روش پایایی بازآزمون²⁰ استفاده شد. بدین ترتیب که از میان مصاحبه­های انجام گرفته، چند مصاحبه به عنوان نمونه انتخاب شد و هرکدام از آن­ها در یک فاصله زمانی کوتاه و مشخص دوباره کدگذاری شدند. سپس کدهای مشخص شده در دو فاصله زمانی برای هرکدام از مصاحبه­ها با هم مقایسه شدند و از طریق میزان توافقات و عدم توافقات موجود در دو مرحله کدگذاری، شاخص ثبات برای آن محاسبه گردید. به عبارتی، در هر کدام از مصاحبه­ها، کدهایی که در دو فاصله زمانی با هم مشابه بودند با عنوان توافق و کدهای غیرمشابه با عنوان عدم توافق مشخص شدند. به طور خلاصه از طریق رابطه ذیل میزان پایایی مصاحبه تعیین گردید.

(تعداد کل کدها)/(2× تعداد توافقات) = پایایی

 

جدول 1- سنجش پایایی مصاحبه

ردیف	شماره مصاحبه	تعداد کل کدها	تعداد توافق‌ها	تعداد عدم توافق‌ها	پایایی بازآزمون
1	سوم	65	27	11	0.935
2	ششم	77	32	9
3	نهم	76	43	13
		218	102	33

 

 

با توجه به جدول 1، مقدار پایایی 935/0 محاسبه ‌شد. از آنجا که پایایی بین دو کدگذاری برای متن مصاحبه‌ها بالاتر از 7/0 است، بنابراین میزان پایایی مصاحبه مناسب است.

 

5.یافته­های تحقیق

توصیف خبرگان

مشخصات جمعیت‌شناختی خبرگان تحقیق که تعداد آنان 12 نفر می­باشد، به صورت خلاصه در جدول 2 آورده شده است:

جدول 2- مشخصات جمعیت‌شناختی خبرگان

مورد	جنسیت	سن	مدرک تحصیلی	سابقه شغلی	حوزه تخصصی	محل فعالیت
خبره 1	مرد	56	دکتری	15 سال	علوم ارتباطات	وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
خبره 2	مرد	50	کارشناسی ارشد	22 سال	مدیریت	وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
خبره 3	مرد	51	کارشناسی ارشد	18 سال	فناوری اطلاعات	وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
خبره 4	مرد	47	کارشناسی ارشد	17 سال	حسابداری	وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
خبره 5	مرد	46	دکتری	15 سال	مدیریت	استاد دانشگاه
خبره 6	مرد	49	دکتری	13 سال	مدیریت	استاد دانشگاه
خبره 7	مرد	47	کارشناسی ارشد	19 سال	مدیریت	وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
خبره 8	مرد	46	کارشناسی ارشد	20 سال	علوم سیاسی	وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
خبره 9	مرد	49	دکتری	13 سال	فناوری اطلاعات	وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
خبره 10	زن	46	دکتری	16 سال	مدیریت	استاد دانشگاه
خبره 11	مرد	55	دکتری	23 سال	مدیریت	استاد دانشگاه
خبره 12	زن	50	دکتری	19 سال	مدیریت	استاد دانشگاه

 

تحلیل مضمون

در این تحقیق، برای مصاحبه­ها جدولی ترسیم و کدهای مرتبط با متن مصاحبه درون آن نوشته شده است. مضامین مربوط به هر مصاحبه نیز با حروف انگلیسی و شماره محتوا تعیین شده است. فرآیند تحلیل مضمون در این تحقیق به شرح ذیل انجام گرفت:

1- اقدامات و نتایج مرحله اول تحلیل داده‌ها

در مرحله اول، متن مصاحبه­ها اسناد به دقت مورد بررسی قرار گرفت و برای هر یک از مصاحبه­ها و اسناد جدولی ترسیم شد که در آن تکه­هایی از متن مصاحبه که مرتبط با مدل اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی بود در سمت چپ جدول و کد تخصیص داده شده به آن در سمت راست جدول نوشته شده است. مرحله اول، در روش تحلیل مضمون، گردآوری داده­ها و پیاده­سازی آن‌ها می‌باشد. تحلیل داده­ها و تعیین گروه­های گوناگون اولین کاری بود که به منظور انجام روش تحلیل مضمون انجام شد. بَعد از اینکه داده­ها و اطلاعات به دست آمدند، محقق کدگذاری را انجام داد. در این مرحله، با مطالعه متن مورد نظر و تأمل و تفکر بر روی آن، برچسب­ها و مضامین اولیه از متن­ها استخراج شد. عمل کدگذاری در این مرحله با محوریت محقق انجام می­پذیرد که مهم‌ترین و وقت‌گیرترین بخش تحلیل مضمون محسوب می­شود. در این بخش از فرآیند، محقق شخصاً تعیین عبارات و کلیدواژه‌ها و الصاق کدها و توصیف­گرها را بر عهده می­گیرد در ادامه کلیه کدهای استخراج شده مورد بحث و بررسی قرار گرفت. این بحث و بررسی منتج به «کشف مضامین جدید و غنی­تر و از داده­های مورد مطالعه و تحلیل» و «تصحیح کدهای کشف شده» شده است. با مطالعه داده­ها و اطلاعات به دست آمده، در

 

مرحله اول 177 مفهوم اولیه یا محتوای پایه شناسایی شدند. این مضامین و مفاهیم از مصاحبه­ها به دست آمدند که جدول 3 خلاصه کدهای استخراج شده از هر مصاحبه را نشان می­دهد:

جدول 3- خلاصه کدهای استخراج شده از هر مصاحبه

ردیف	کد	تعداد کد استخراج شده
1	A	20
2	B	14
3	C	6
4	D	11
5	E	16
6	F	13
7	G	19
8	H	20
9	I	13
10	J	11
11	K	15
12	L	19
جمع مؤلفه‌های استخراج شده		177

 

در این مرحله، نکات کلیدی استخراج شده در مرحله قبل را ذیل عناوین مشترک، مفهوم­سازی می­کنیم. نکته حائز اهمیت، آنکه از میان نکات کلیدی استخراج شده از مصاحبه­ها، بسیاری از نکات، هم‌زمان ذیل چند مفهوم گوناگون طبقه­بندی شده­اند. در جدول 4 مضامین پایه­ای مبتنی بر متن مصاحبه­ها، نکات کلیدی و کدهای باز مصاحبه­ها ارائه شده است:

 

جدول 4- مضامین پایه مصاحبه‌ها

ردیف	محتوای به دست آمده از کدگذاری	فراوانی
1	صداقت و راستی	5
2	سعه صدر	4
3	عفو و گذشت	6
4	پرهیز از حرص و طمع	5
5	تواضع و فروتنی	4
6	داشتن روحیه جهادی	4
7	دوری از غرور و تکبر	5
8	بصیرت	4
9	تقوا	5
10	ارزیابی عملکرد با در نظر گرفتن معیارهای اخلاقی و ارزشی	5
11	آموزش در چارچوب نظام ارزشی	6
12	یادگیری مستمر	5
13	توانمندسازی (رویکرد پایین به بالا)	4
14	وفاداری	6
15	نداشتن حس ریاست­طلبی	5
16	پاسخ­گویی	6
17	تعهد به اجرای نقش­ها	4
18	تعهد به انجام وظایف	5
19	خوش­رویی	4
20	داشتن روحیه انتقادپذیری	3
21	همدلی	6
22	هم­اندیشی	5
23	اتحاد و انسجام	6
24	مشارکت و کار گروهی	4
25	تأکید بر ضوابط اخلاقی و ارزشی	5
26	عدم گرایشات سیاسی	4
27	اعتمادبخشی	5
28	حمایت و پشتیبانی	4
29	جو و محیط مثبت­	5
30	عدالت در حقوق و مزایا	4
31	عدالت در رفتارها	5
32	عدم اتلاف وقت و منابع	4
33	عدم اعمال نظرات شخصی	5
34	شفافیت وظایف، مسئولیت­ها و نقش­ها	3
35	در نظر گرفتن منافع (منافع ذی‌نفعان، کارکنان و مشتریان)	3
36	انتخاب و استخدام مبتنی بر لیاقت و شایستگی	3
37	ارتقاء مبتنی بر لیاقت و شایستگی	4
38	تناسب شغل با تخصص و شخصیت	3
جمع کل فراوانی		177

 

بر اساس نتایج به دست آمده از جدول 4، خلاصه یافته­های استخراج شده از هر مصاحبه را می­توان به صورت جدول 5 نشان داد:

جدول 5- خلاصه یافته‌های استخراج شده

کد مصاحبه	تعداد کدهای اولیه استخراج شده	کد پایه	کد جدید
A	20	9	6
B	14	8	5
C	7	5	2
D	11	6	2
E	16	9	5
F	13	8	3
G	19	11	4
H	20	13	5
I	13	7	2
J	9	4	1
K	15	7	1
L	19	9	2

 

 

پس از مقایسه کدگذاری یافته‌های استخراج شده از مصاحبه دوازدهم (آخر) و یازدهم و مقایسه آن با یافته­های استخراج شده قبلی، در دو مصاحبه یازدهم و دوازدهم هیچ محتوای جدیدی یافت نشد و با توجه به اینکه در مصاحبه­های آخر، استخراج مضامین جدید، به صفر میل کرده‌اند، پس به اشباع نظری رسیده شده است و مصاحبه دیگری انجام نپذیرفت. در مجموع 38 کد استخراج گردید.

2- اقدامات و نتایج مرحله دوم تحلیل داده‌ها

در مرحله دوم یعنی ساختن مضامین اصلی، مجموع کدهای توصیفی حاصل از مرحله اول در دسته­های مرتبط به هم قرار گرفتند. در مجموع 38 محتوای پایه در این مرحله به دست آمد. پس از این شناسایی کدهای نخست، سعی محقق بر این است این کدها با رویکرد استقرایی و در سلسله‌ای از روابط مبتنی بر دانش محقق و ادبیات نظری به هم ارتباط دهد و به واسطه آن دریابیم که چه مضامین از دل مصاحبه استخراج می‌گردد که در ادامه و قسمت­های بَعدی با استفاده از آن‌ها به ساختن مدل اجرای خط‌مشی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی اقدام خواهد شد. نتایج حاصل از تحلیل مضمون در جدول 6 ارائه شده است:

 

جدول 6- محتوای مدل طراحی شده

مضامین پایه	مضامین سازمان دهنده	مضمون فراگیر
صداقت و راستی	دین‌داری	عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی
سعه صدر
عفو و گذشت
پرهیز از حرص و طمع
تواضع و فروتنی
داشتن روحیه جهادی
دوری از غرور و تکبر
بصیرت
تقوا
ارزیابی عملکرد با در نظر گرفتن معیارهای اخلاقی و ارزشی	آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی
آموزش در چارچوب نظام ارزشی
یادگیری مستمر
توانمندسازی (رویکرد پایین به بالا)
وفاداری	مسئولیت­پذیری
نداشتن حس ریاست­طلبی
پاسخ­گویی
تعهد به اجرای نقش­ها
تعهد به انجام وظایف
خوش­رویی	تعامل و ارتباطات
داشتن روحیه انتقادپذیری
همدلی
هم­اندیشی
اتحاد و انسجام
مشارکت و کار گروهی
تأکید بر ضوابط اخلاقی و ارزشی	جو و فرهنگ سازمانی
عدم گرایشات سیاسی
اعتمادبخشی
حمایت و پشتیبانی
جو و محیط مثبت­
عدالت در حقوق و مزایا	عدالت­محوری
عدالت در رفتارها
عدم اتلاف وقت و منابع
عدم اعمال نظرات شخصی
شفافیت وظایف، مسئولیت­ها و نقش­ها
در نظر گرفتن منافع (منافع ذی‌نفعان، کارکنان و مشتریان)
انتخاب و استخدام مبتنی بر لیاقت و شایستگی	شایسته­سالاری
ارتقاء مبتنی بر لیاقت و شایستگی
تناسب شغل با تخصص و شخصیت

 

3- اقدامات و نتایج مرحله سوم تحلیل داده‌ها

در مرحله سوم تحلیل داده‌ها، به محتوایی که در مرحله قبل به دست آمدند و با توجه به ادبیات موضوع و حساسیت نظری، یک کد فراگیر تخصیص داده شده و سپس شبکه­ محتوایی ترسیم شد. با مطالعه داده­ها و اطلاعات و استخراج محتوای پایه، این کدها بارها توسط محقق بازبینی و اصلاح شد و مقوله‌های مشابه و یکسان در یک دسته قرار گرفتند. در تحقیق حاضر با مرور و بازبینی مضامین و انجام طبقه‌بندی‌های گوناگون، سرانجام محقق به شبکه محتوایی شامل 38 مضمون پایه و 7 مضمون سازمان دهنده دست یافت.

­­­

شکل 1- مدل تحقیق

 

6.بحث و بررسی

در تحقق حاضر، عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی از طریق رویکرد کیفی تحلیل مضمون مورد شناسایی قرار گرفت. این عوامل، در هفت دسته اصلی دین‌داری، آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی، مسئولیت­پذیری، تعامل و ارتباطات، جو و فرهنگ سازمانی، عدالت­محوری و شایسته­سالاری طبقه­بندی گردید. یافته­ها حاصل از نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات مختلف مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفت که به شرح ذیل است:

یافته تحقیق حاضر نشان داد که دین­داری از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات حسینی و برومند (1400) همخوانی دارد. حسینی و برومند، در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که مؤلفه­های خدامحوری در تدوین و اجرا خط­مشی تأثیرگذار هستند.

یافته­ دیگر تحقیق نشان داد که آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات داورزنی و همکاران (1402)، احدزاده و همکاران (1401)، ترکیان و همکاران (1401)، ضرغام­بروجنی و بذرافشان (1393) هماهنگ است. داورزنی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که نظام ارزیابی عملکرد از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که آموزش و توانمندسازی مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های عمومی در وزارت نیرو است. ترکیان و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که توانمندسازی منابع انسانی، اجرای خط‌مشی‌ها را تسهیل می­کند. ضرغام­بروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که وجود نظام ارزیابی عملکرد و آموزش­هاي لازم به مجريان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های گردشگری است.

یافته­ دیگر تحقیق نشان داد که مسئولیت­پذیری از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات احدزاده و همکاران (1400)، ضابط­پورکردی و همکاران (1397)، بولاجی و همکاران (2016)، ضرغام­بروجنی و بذرافشان (1393) همسو است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که تعهد و مسئولیت­پذیری مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های عمومی در وزارت نیرو است. ضابط­پورکردی و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که احساس مسئولیت و تعهد در مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های آموزش عالی در ایران است. بولاجی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که فقدان الزام مسئولیت­پذیری مجریان از عوامل عمده اثرگذار بر اجرای خط­مشی است. ضرغام­بروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که احساس مسئوليت و تعهد در بين مجريان و خودداري مجريان از اعمال نظر شخصي در تصميمات مربوط به اجرا از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های گردشگری جمهوری اسلامی ایران است.

یافته دیگر تحقیق نشان داد که تعامل و ارتباطات از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات داورزنی و همکاران (1402)، احدزاده و همکاران (1400)، بولاجی و همکاران (2016)، ضرغام­بروجنی و بذرافشان (1393)، چامپوکوت (2011)، معمارزاده و طاهرپورکلانتری (1384) انطباق دارد. داورزنی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که ارتباطات درون سازمان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که روحیه کار گروهی مجریان، مهارت­های ارتباطی مجریان و شبکه ارتباطی یکپارچه در سازمان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های عمومی در وزارت نیرو است. بولاجی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که مشکل ارتباطات درون-سازمانی، از عوامل عمده اثرگذار بر اجرای خط­مشی است. ضرغام­بروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که وجود نظام ارتباطي شفاف و منسجم بين مجريان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های گردشگری ایران است. چامپوکوت، در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که اجرای موفق خط­مش­ها، مستلزم آن است که رهبران، سازمان­ها را به گونه­ای رهبری نمایند که بستر

 

مناسب کار تیمی برای اعضای سازمان فراهم شود. معمارزاده و طاهرپورکلانتری، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که وجود جو همدلی و همکاری در سازمان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های گردشگری جمهوری اسلامی ایران است.

یافته­ دیگر تحقیق نشان داد که جو و فرهنگ سازمانی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات احدزاده و همکاران (1400) همسو و هماهنگ است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که ارزش­های سازمانی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های عمومی در وزارت نیرو است.

یافته­ دیگر تحقیق نشان داد که عدالت­محوری از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات ضرغام­بروجنی و بذرافشان (1393) همخوانی دارد. ضرغام­بروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که مشخص بودن وظايف و مسئوليت­هاي بخش­هاي اجرايي از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های گردشگری جمهوری اسلامی ایران است.

یافته­های دیگر تحقیق نشان داد که شایسته­سالاری از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات داورزنی و همکاران (1402)، احدزاده و همکاران (1400)، ضرغام­بروجنی و بذرافشان (1393)، فیوک و همکاران (2012) انطباق دارد. داورزنی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تخصص و مهارت مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که دانش، مهارت، تخصص، تجربه و معلومات مجریان و همچنین انتصاب مجریان بر اساس شایستگی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های عمومی در وزارت نیرو است. ضرغام­بروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که دانش بالا و به‌روز مجريان و سازگاري مسئوليت­ها با تخصص و دانش مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی­های گردشگری جمهوری اسلامی ایران است. فیوک و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تجربه کارکنان از مهم­ترین عوامل مؤثر بر اجرای موفق خط­مش­ها است.

 

منابع

1-       احدزاده، احد.، صیادشیرکش، سعید.، جمشیدی­اوانکی، مینا. (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای خط‏مشی‌‏های عمومی در وزارت نیرو. مجله سیاست‌گذاری عمومی، 7(1)، 79-96.

2-       اشتریان، کیومرث.، جعفری­هفتخوانی، نادر. (1386). تصمیم‌گیری در سیاست خارجی و نقش دیپلماسی عمومی در فرآیند تصمیم­سازی. مجله اندیشه مدیریت راهبردی، 1(1)، 111-140.

3-       امیری، فیروز. (1385). ماهیت ارزش‌های انسانی و نظام‌های ارزشی. مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، 30، 20-27.

4-       ترکیان، مهدی.، دانش­فرد، کرم­الله.، ولی­خانی، ماشاالله.، پیله‌وری، نازنین. (1401). ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های مدیریت بحران ایران با رویکرد ساختاری- تفسیری. مجله مسکن و محیط روستا، 41(178)، 35-48.

5-       حسینی، سیداحمد.، برومندی، علیرضا. (1400). بررسی تأثیر مؤلفه‌های خدامحوری در تدوین و اجرا خط­مشی­گذاری. دومین همایش ملی تحقیقات میان رشته­ای در علوم مهندسی و مدیریت، تهران، ایران.

6-       خلیفه، عبداللطیف‌محمد. (1378). بررسی روان‌شناختی تحول ارزش‌ها. ترجمه: سیدحسن سیدی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

7-       داورزنی، محمد.، جلالی، عبدالعلی. (1402). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های ابلاغی بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی مبتنی بر قانون برنامه‌ پنج‌ساله‌ ششم توسعه کشور. مجله مهندسی هوانوردی، 25(1)، 91-112.

8-       زارعی­متین، حسن. (1401). رفتار سازمانی پیشرفته. تهران: انتشارات آگاه، چاپ سیزدهم.

9-       زمانی­فروشانی، رسول.، حسین­پور، داوود.، قربانی­زاده، وجه­الله. (1400). عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های محیط‌زیست (موردمطالعه: تالاب‌ها). مجله خط‌مشی­گذاری عمومی در مدیریت، 12(4)، 59-77.

10-       ضابط­پورکردی، حسین.، امین­بیدختی، علی‌اکبر.، محمدرضایی، علی.، صالحی­عمران، ابراهیم. (1397). مطالعه عوامل مؤثر و زمینه‌ساز اجرای خط‌مشی‌های آموزش عالی در ایران. مجله آموزش عالی ایران، ۱۰(۲)، ۴۶-۲۱.

11-       ضرغام­بروجنی، حمید.، بذرافشان، مرتضی. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خط­مشی­های گردشگری جمهوری اسلامی ایران (از دیدگاه پژوهشگران دانشگاهی). مجله برنامه­ريزي و توسعه گردشگري، 3(9)، 31-51.

12-       قلی­پور، رحمت­اله.، دانایی‌فرد، حسن.، زارعی­متین، حسن.، جندقی، غلامرضا.، فلاح، محمدرضا. (1390). ارائه مدلی برای اجرای خط‌مشی‌های صنعتی در استان قم. مجله مدیریت فرهنگی سازمانی، 9(2)، 103-130.

13-       محمدی، نازیلا.، معمارزاده‌طهران، غلامرضا.، طوطیان‌اصفهانی، صدیقه. (1401). طراحی مدل اجرای خط‌مشی‌های کشور در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ مورد مطالعه: قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران (مواد 67 و 68). مجله حکمرانی و توسعه، 2(2)، 97-118.

14-       معمارزاده­طهران، غلامرضا.، طاهرپورکلانتری، حبیب­اله. (1384). شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خط­مشی­های مالیاتی در ایران. مجله اقتصاد و مدیریت، 17(67)، 71-80.

15-       Bolaji, S. D., Evans, G. C., & Cary, J. (2016). University basic education policy implementation in Nigeria. KEDI Journal of Educational Policy, 13)2), 137-158.

16-       Brooks, C. (2015). Introductory Econometrics for Finance. Cambridge: Cambridge University Press.

17-       Chompucot, M. C. (2011). Major factors affective educational policy implementation effectiveness for the three southernmost provinces of Thailand as perceived by school directors. Ph.D Thesis, National Institute of Development Administration, Bangkok, Thailand.

18-       Cox, P., & Parlinson, A. (2002). Values and their impact on the changing employment relationship. In G. Hollinshead, S. Tailby, & P. Nicholls (Eds.), Employee Relations. Financial Times Press.

19-       Craik, F .(2002). Levels of processing: Past, present... and future?. Memory, 10(5/6), 305-318.

20-       Dose, J., & Klimoski, R. J. (1999). The diversity of diversity: Work values effects on formative team process. Human Resource Management Review, 9(1), 83-108.

21-       Feiock, R., Kassekert, A., Terman, J., & Yang, K. (2012). Walking in the shadow of Pressman and Wildavsky: Expanding fiscal federalism and goal congruence theories to single shot games. Review of Policy Research, 33(2), 124-139.

22-       Howlett, M. (2017). The lessons of failure: Learning and blame avoidance in public policy-making. International Political Science Review, 33(5), 539-555.

23-       International Telecommunications Union. (2019). International telecommunications union (ITU) statistics. Available at: http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/stat/default.aspx.

24-       Jann, W., & Wegrich, K. (2006). Theories of the policy cycle. In F. Fischer & G. Miller (Eds.), Handbook of Public Policy Analysis: Theory, Politics, and Methods. CRC Press.

25-       Kanjo, C. (2008). Going beyond diagnostics and planning in ICT initiatives: Limitations in the context of Malawi. Proceedings on the 5th Plato Community Informatics and Development Informatics Conference on ICTs for Social Inclusion: What is the reality?, Plato, Italy.

26-       Marsh, D., & McConnel, A. (2010). Towards a framework for establishing policy success. Public Administration, 88(2), 564-583.

27-       Merritt, T. (2021). Development and political challenge: A structural view for global problem solving. Ph.D Thesis, Portland State University, Portland, United States.

28-       Miller, W. W. (1988). Durkheim and individualism. The Sociological Review, 36(4), 647-673.

 

 

 

---

[1]  نویسنده مسئول: زهرا شکوه [e-mail]

 

[2] . Howlett

[3] . Marsh & McConnell

[4] . Kanjo

[5] 4. Jann & Wegrich

[6] . زماني که بـخواهيم سـطح تکامل توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات را بسنجيم يا شکاف ديجيتالي‌ را اندازه بگيريم، مناسب‌ترین‌ راه‌، اسـتفاده‌ از‌ شاخص‌ توسعه‌ فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT Development Index) است. شاخص توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات که همه ساله بر مبناي معيارهاي مورد توافق بین‌المللی کشورها در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات از سوي‌ اتحاديه بین‌المللی مخابرات (International Telecommunication Union) ارزيابـي می‌شود، ابـزاري بـراي محک زدن مهم‌ترین مـعيارهاي اندازه‌گیری جامعه اطلاعاتي به شمار می‌رود. شاخص توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات، بر مبنای ١١‌ مـعيار‌ فناوری اطلاعات و ارتباطات بـنا شده و در سه زيرشاخص دسترسي، کاربري و مـهارت گروه‌بندی شـده اسـت.

[7] . Craik

[8] . Sabatier & Mazmanian

[9] . Brooks

[10] . Merritt

[11] 4. Miller

[12] . Dose & Klimoski

[13] . Cox et al

[14] . Bolaji et al

[15] . Feiock  et al

[16] . Chompucot

[17] 1. Thematic analysis

[18] . Theoretical saturation

[19] 3. Strauss & Corbin

[20] . Re-test reliability

 

Designing a model for the implementation of the policy of the Ministry of Communications and Information Technology based on the value system

 

 

Abstract

The current research was conducted with the purpose of designing a model for the implementation of the policy of the Ministry of Communications and Information Technology based on the value system. This research is qualitative in terms of approach, and developmental-applied in terms of purpose. The statistical population of this research included 12 University professors in the field of management with specializations in policy making and organizational behavior and senior managers of the Ministry of Communications and Information Technology who were counted all people. In this research, in order to analyze the data, were used thematic analysis. The results showed that the factors affecting the implementation of the policies of the Ministry of Communication and Information Technology based on the value system include 38 basic themes (sub-factors) and seven organizing themes (main factors) of religiosity, education and development in The framework of the value system, responsibility, interaction and communication, organizational atmosphere and culture, justice-oriented and meritocracy.

 

Keywords: Implementation of policy, Value system, Ministry of Communications and Information Technology

 

23