آسیب شناسی کالبدی مهاجرت و تحرک جمعیت شناور در سکونتگاههای روستایی استان گیلان
الموضوعات :
1 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
الکلمات المفتاحية: جمعيت شناور, مهاجرت به روستا, پيامدهای کالبدی مهاجرت, روستاهای استان گيلان,
ملخص المقالة :
مهاجرت فرآیندی پویا و نتیجه تغییرات اقتصادی-اجتماعی است که به لحاظ تقسیمات رایج در دو بخش مهاجرتهای داخلی و بین المللی قابل تفکیک و بررسی است.مهاجرت داخلی از عناصر عمده تغییر فرایندهای جمعیتی و مکانیزم اصلی توزیع و بازتوزیع جمعیت بشمار میرود. جریان مهاجرت از شهرها بسمت نواحی روستایی بعنوان بخشی از تحولات پسامدرنیته است که پیامدهای اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی بهمراه دارد.مطالعات و پژوهش های موجود نشان می دهد که مهاجرت گسترده و روزافزون به نواحی روستایی، عوارض کالبدی مانند « تغییر در نظام مالکیت»،« تحول در کاربری زمین و چشم انداز روستاها »،« افزايش ساخت خانه هاي دوم و آشفتگي کالبدي ناشي از آن»،« درهم ریختگی کالبدی»،و« آشفتگی در معماری و ساخت و ساز» بهمراه خواهد داشت. اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي و باستناد مطالعات اسنادي و جمع آوري اطلاعات ميداني و مصاحبه با کارشناسان و مديران محلي به بررسي آسيبهاي کالبدی ناشي از مهاجرت و تحرک جمعیت شناور به نواحي روستايي استان گيلان ميپردازد.يافته هاي اين پژوهش نشان داد که سطوح کشاورزی استان در فاصله سرشماریهای سال 67 تا 90 حدود 33 درصد کاهش داشته است که مسلما از دلایل عمده این موضوع درخواست برای زمین در استان و تغییر کاربری آن است.مالکیت 25 درصد از اراضی مولد استان در اختیار مالکین«غایب از ده» است.ساخت و ساز در طی دهه اخیر (علیرغم کاهش 16 درصدی جمعیت روستایی) 67 درصد رشد داشته که در پرتو آن تخلفات ساختمانی متعددی رخ داده است ضمن اینکه بین جمعیت، منابع و زیرساختهای استان توازن منطقی برقرار نیست.
1. ابراهیم زاده آسمین،حسین و دیگران(1398) مهاجرت معکوس روستایی با تغییر سبک زندگی شهری، فصلنامه نگرشهای نودر جغرافیای انسانی،سال 12 شماره 1،صص186-169
2. ابراهیمی،اسماعیل(1395)جایگاه مهاجرت معکوس در بازساخت روستاهای شمال استان اردبیل، فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی،سال هشتم شماره 4،صص192-173
3. اشتری مهرجردی،اباذر و دیگران(1395)بررسی جامعه شناختی خانه های دوم در ایران و پیامدهای آن(مطالعه موردی:شهرستان فراهان) فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی،شماره 28، صص75-47
4. افراخته،حسن‌ودیگران(1395)اثراتمكانيفضاييمهاجرتبازگشتيدرشهرستانمياندوآب، مجلّةپژوهشوبرنامه ريزيروستايي،شماره 13،صص98-83
5. امانپور،سعید(1397)شناسایی و الویت بندی عوامل موثر بر شکل گیری مهاجرت بازگشتی (موردشناسی:بخش مرکزی شهرستان دزفول)،جغرافیاوآمایش شهری،شماره29،صص60-37
6. آمار،تيمور(1392)آسیب شناسی کالبدی توسعه گردشگری در سکونتگاههای روستایی استان گیلان.مطالعه موردی:بخش دیلمان شهرستان سیاهکل.فصلنامه اقتصادفضا و توسعه روستایی،
شماره3 ،صص192-171
7. آمار،تيمور(1400) تحلیل مهاجرت و تحرک مکانی به نواحی روستایی استان گیلان،مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، شماره 5 ،صص103-79
8. آمار،تيمور(1399)تحليل جغرافيايي مهاجرت به نواحي روستايي استان گيلان و پيامدهاي اقتصادي-اجتماعي-فرهنگي و امنيتي آن»،اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان گيلان
9. برومندزاده،محمدرضا و رضا نوبخت(1392) مروري بر نظريات جديد مطرح شده در حوزه مهاجرت ،فصلنامه جمعيت،شماره89 و 90، صص 90-73
10. بدراق نژاد،ایوب و دیگران(1396)اثرات ساخت و سازهای غیرمجاز بر قیمت زمین و مسکن روستاهای ییلاقی شهرستان گرگان،فصلنامه اقتصادفضا و توسعه روستایی،شماره22،صص164-147
11. ترکاشوند،عباس و غزاله راهب(1390)گونه شناسی و تدوین ضوابط و احکام مساکن روستایی استان گیلان،بنیاد مسکن انقلاب اسلامی،دفتر مطالعات و تحقیقات مسکن روستایی
12. پایدار،ابوذر(1398) محرکهای مهاجرت بازگشتی را در روستاهای پیرامون شهر زاهدان،دوفصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری،شماره 15،صص38-19
13. حساني،جلاالدين(1398) جرم شناسي چالش هاي اجتماعي،فرهنگي و اقتصادي مهاجرت به استان گيلان،دانش انتظامي گيلان،شماره 32،صص31-13
14. جوان،فرهاد و دیگران(1398)تحلیل فضایی اثرات گردشگری بر تحولات کالبدی سکونتگاه های روستایی شهرستان رضوانشهر،فصلنامه برنامه ریزی توسعه کالبدی،شماره 13،صص70-47
15. خوش فر،غلامرضا و دیگران(1392) مطالعه جریان های مهاجرتی و عوامل موثر بر آن در استان مازندران،فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی شماره 4،صص176-147
16. رضایي،احمد(1384)تنوع فرهنگي در استان گيلان،فصلنامه مطالعات ملي،سال ششم شماره يک، صص140-121
17. رحیم زاده متحد،علی(1398)بحران آب و مهاجرت از مناطق خشک به استان گیلان و افزایش آسیب های اجتماعی،دانش انتظامی گیلان،شماره29،صص32-23
18. ربانی،رسول و دیگران(1390)بررسی علل انگیزه های مهاجرت معکوس و تاثیر آن بر توسعه اجتماعی-اقتصادی(مطالعه موردی:مهاجران روستانشین شهرهای تنکابن و رامسر)فصلنامه پزوهش و برنامه ریزی شهری،سال دوم شماره پنجم،صص108-83
19. رحمانی فضلی،عبدالرضا و دیگران(1397)نقش گردشگری خانه های دوم در تشدید فرآیند کالایی شدن فضا(مطالعه موردی:عرصه های روستایی شهرستان محمودآباد)فصلنامه برنامه ریزی و توسعه گردشگری سال 7 شماره 27،صص82-56
20. رضوانی،محمدرضا(1382)تحلیل روند ایجاد و گسترش خانه های دوم در نواحی روستایی، پژوهش های جغرافیایی،شماره 45 ،صص 73-59
21. سازمان مديريت و برنامه ريزي استان گيلان(1398)تحليل شاخص هاي جمعيتي کشور و استان گيلان،معاونت آمار و اطلاعات
22. صحنه،بهمن و دیگران(1398) نقش خانه‌های دوم در توسعه کالبدی - فضایی سکونتگاههای روستایی بر مبنای رویکرد معیشت پایدار (مطالعه موردی روستاهای کوهستانی شهرستان علی آباد کتول)فصلنامه جغرافیاوروابط انسانی، شماره 2 صفحات 80 تا 103
23. علی بابایی،مجتبی و محمدجمعه پور(1395) فرآيند و الگوي مهاجرت معکوس روستايي و عوامل مؤثّر بر آن (مطالعه موردي: دهستان حاجیلو شهرستان کبودرآهنگ) مجلّة پژوهش و برنامه ريزي روستايي،سال 5 شماره4، صص 106-91
24. عنابستانی،علی اکبر(1388) بررسي آثار كالبدي خانه هاي دوم بر توسعه سكونتگاه هاي روستايي: مطالعه موردي روستاهاي ييلاقي شهر مشهد،فصلنامه روستا و توسعه،شماره 4 صص166-149
25. عنابستانی،علی اکبر و دیگران(1395) تاثیر سبک معماری خانه‌های دوم بر توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی،فصلنامه برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی،شماره 34صص 52-33
26. قاسمی اردهایی،علی ورضا نوبخت(1395) علل و تعیین کننده های جریانهای مهاجرت معكوس در ایران،نامه انجمن جمعیت شناسی ایران،سال یازدهم شماره 21 ، صص 82-43
27. لوكاس،ديويد و پاول مير(1381) در آمدي بر مطالعات جميتي ، ترجمه دكتر حسين محموديان انتشارات دانشگاه تهران
28. مطیعی‌لنگرودی،سیدحسن‌ودیگران(1390)تأثيربازگشتمهاجرانبهروستاهادربهبودمعيشت ساكنان،پژوهشهای جغرافیای انسانی،شماره 78 ، صص 84-67
29. مرادی،محمود و دیگران(1392) نقش خانه‌های دوم بر توسعه‌ی کالبدی سکونتگاههای روستایی،مطالعه موردی شهرستان سمیرم،فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی،شماره24 صص 42-33
30. مهدي پور،صديقه(1389) پيامد هاي زيست محيطي گردشگري درمحدوده لونک –ديلمان،پايان نامه كارشناسي ارشد،استاد راهنما:تيمور آمار، دانشگاه آزاد اسلامي واحد رشت،گروه جغرافيا
31. ملکي،زهرا و ديگران(1398) نقش مهاجرت معکوس در تحولات اقتصادي – اجتماعي و فرهنگي روستاهاي ساحلي شهرستان رشت، فصلنامه جغرافيا(برنامه ريزي منطقه ايي)سال نهم شماره 4، صص
32. مهاجراني،علي اصغر و زهرا روستا(1393) بررسيمهاجرت معکوسوتأثيرآن برتوسعه اقتصادي، اجتماعيوتغييرات فرهنگيوسياسيدرروستاهاي شهرستانهايتنکابنو رامسر واقع در استان مازندران ، مطالعات‌جامعه‌شناسي‌شهري،شماره13،صص 194-167
33. منافی آذر،رضا و دیگران(1396) مهاجرت بازگشتی و پیامدهای آن بر سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی: بخش باروق شهرستان میاندوآب،فصلنامه برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی،شماره 38، صص 197-179
34. میخک،حسین و دیگران(1399)تحلیل علل و انگیزه های مهاجرت بازگشتی در میان مهاجران روستایی (مورد مطالعه:شهرستان خرم آباد)فصلنامه پژوهش های روستایی،دوره 11 شماره 2،صص 285-270
35. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان (1393)نتایج تفضیلی سرشماری کشاورزی سال 1392، معاونت آمار و اطلاعات.
36. یعقوبی،جعفر و طاهره زبیدی(1397) بررسی انگیزههای مهاجرت معکوس وپیامدهای آن در روستاهایشهرستانایجروداستان زنجان،پژوهش های روستایی،سال نهم شماره دو،صص209-196
37.Hui Xu(2010) Return Migration, Occupational Change, and Self-Employment, , China Perspectives [En ligne], 2010,
38.Pacion, m (1985), Rural Geography, Harpper and Row Publishers
39.Paul Castle, Sawsan Bastawy(2018) Back to the village? Motivations for leaving and prospects for return Rural-urban migration in Bangladesh and Senegal
40.Sekiguchi Tatsuya(2019) The E_ects of Di_erences in Individual Characteristics and Regional Living Environments on the Motivation to Immigrate to Hometowns: A Decision Tree Analysis, Applied sciences , N9
41.Wiltshire Richard(1979)Research on reverse migration in japan:reverse migration and the concept of “U-Turn”, tohoko university repository
