ساختار امر قدسی در یسنه
الموضوعات :
1 - مدرس مدعو دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: یسنه‌ها, امر قدسی, وداها, زمان, عناصر مادی, نیروهای روحانی, پنج‌گان, گیتی/ مینو,
ملخص المقالة :
در این نوشتار ساختار رمزگذاری امر مقدس در یسنه‌ها مورد بررسی قرار گرفته و مفاهیم هم‌ریشة آن در منابع ودایی بررسی شده است. آن‌گاه به چگونگی آرایش و سازماندهی گرانی‌گاه‌های معناییِ نشانگرِ امر قدسی اشاره شده و نظامی پنج‌گانی پیشنهاد شده که از سویی با نیروهای تشکیل دهندة روان و روح انسان و از سوی دیگر با عناصر گیتیانة تشکیل دهندة گیتی پیوند برقرار می‌کنند و به این ترتیب گیتی و مینو و عالم اکبر و عالم اصغر را به هم متصل می‌سازند. بر مبنای این پژوهش، دو لایة متفاوت از صورتبندی امر قدسی در یسنه قابل تشخیص است. در یک لایه، پنج نیروی گیتیانه و پنج عامل مینویی مشخص شده‌اند که با پنچ‌گاهِ شبان‌روز و پنج نیروی روانی انسان تناظر دارند. در لایه‌ای دیگر، این پیکربندی بر مبنای رمزگان نجومی و مفهومِ هفت اختر و هفت فلک به هفت نیرو دگردیسی یافته و به این ترتیب کل نظام نشانه‌های منسوب به ایزدان را پیچیده ساخته است. این دستگاه دو لایه‌ای، مفهومی نو از انسان را تعیین می‌کند و سوژه من را بر جایگاهی نو در کائنات می‌نشانند. خلاصة سخن آن که رمزگذاری امر قدسی در یسنه، از نظام سی و سه خدایی کهن هند و ایرانی شروع شده و به دو سیستم موازیِ پنج و هفت نیرویی منتهی شده است، و این همه بستری برای بازتعریف مفهوم من در بافت دینیِ یکتاپرستانه فراهم آورده‌اند.
- اوستا، (1374)ترجمة جلیل دوستخواه، مروارید.
- ریگ ودا، (1372) ترجمة دکتر سید محمدرضا جلالی نائینی، نشر نقره.
- کلنس، ژان، (1385) خصوصیات متفاوت مهریشت، در: دین مهر در جهان باستان (مقالات دومین کنگره مهرشناسی)، ترجمة مرتضی ثاقبفر، توس.
- Chidbhavananda, S. (1997) Siva Sahasranama Stotram (Third ed.). Sri Ramakrishna Tapovanam.
- Lipner, J. (1994) The Hindus, Routledge.
- O'Flaherty, W. (2000) The Rig Veda: An Anthology. New Delhi: Penguin Books.
- Raju, P. T. (1954) "The concept of the spiritual in Indian thought", Philosophy East and West, 4 (3).
