نگاهی تازه به بیت‌هایی از شاهنامۀ فردوسی

الموضوعات :

محمود عالی‌پور ¹ (دانش‌جوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانش‌گاه اصفهان. ایران)
حسین آقاحسینی ² (استاد زبان و ادبیات فارسی، دانش‌گاه اصفهان. ایران.)

تاريخ الإرسال : 19 الأربعاء , جمادى الثانية, 1436 تاريخ التأكيد : 07 الثلاثاء , محرم, 1437 تاريخ الإصدار : 11 السبت , جمادى الأولى, 1437

الکلمات المفتاحية: شاهنامه, فردوسی, کی‌خسرو, شرح‌های شاهنامه, گیو,

ملخص المقالة :

شاهنامه، حماسۀ بزرگ ادب فارسی، همواره توجّه بسیاری را به خود جلب کرده و دربارۀ آن فراوان نوشته‌اند. شرح بیت‌های دشوار یا بیت‌هایی نیز که بر سر فهم آن اختلاف بوده است، توجّه صاحب‌نظران را به خود معطوف داشته است. گاهی بیتی ساده بنظر می‌رسد و ظاهراً بر سر آن اختلاف دیدگاهی دیده نمی‌شود، امّا با دقّتِ نظر می‌توان دریافت که از این‌ گونه بیت‌ها نتیجه‌ای مطلوب‌تر و روشن‌تر می‌توان استنباط کرد که از جملة آن دو بیت زیر است: همه خواسته گیو را داد شاه ابی تیغ تو تاج روشن مباد بدو گفت کای نام‌دار سپاه چنین باد و بی‌بت برهمن مباد معنی این دو بیت که در داستان کی خسرو آمده است، تقریباً در همة شرح‌ها یک‌سان است. بیش‌تر شارحان صرفاً به محور افقی داستان توجّه و از دیگر جنبه‌ها غفلت کرده‌اند. به همین دلیل در شرح و فهم بیت کاستی‌هایی دیده می‌شود که در این پژوهش سعی شده است شرح‌های گوناگون بررسی و نقد شود، سپس با توجّه به محور عمودی داستان معنیِ تازه‌ از آن بدست داده شود. آن چه در این پژوهش مطرح‌ شده این است که در این بیت‌ها برخلاف نظر برخی شارحان و شاهنامه‌پژوهان، گیو است که به مانند دیگر پهلوانان به ستایش کی خسرو پرداخته است و بنا بر شواهد نام دار سپاه در بیت اوّل کی‌خسرو است.

المصادر:

فهرست منابع

- اعتمادمقدّم، علی‌قلی. (1350). آیین شهریاری در ایران بر بنیاد شاهنامۀ فردوسی، تهران: وزارت فرهنگ و هنر.

- بنداری، فتح بن علی. (1970). الشاهنامه، ج1، تصحیح عبدالوهّاب عزام، بی‌جا.

- خالقی‌مطلق، جلال. (1389). یادداشت‌های شاهنامه، ج10، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

- دهخدا، علی اکبر. (1341). لغت نامه، ج41، تهران: دانش‌گاه تهران.

- دهخدا، علی اکبر. (1346). لغت نامه، ج24، تهران: دانش‌گاه تهران.

- دهخدا، علی اکبر. (1351). لغت نامه، ج35، تهران: دانش‌گاه تهران.

- رستگار‌فسایی، منصور. (1369). فرهنگ نام‌های شاهنامه، ج1، تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

- رستگار‌فسایی، منصور. (1370). فرهنگ نام‌های شاهنامه، ج2، تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

- فخر مدبّر. (1346). آداب الحرب و الشجاعه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: اقبال.

- فرّخی سیستانی، علی بن جولوغ. (1349). دیوان، به کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1312). شاهنامۀ فردوسی، ج2، تصحیح محمّد رمضانی، تهران: کلالة خاور.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1370). شاهنامۀ فردوسی، ج2، تصحیح محمّد دبیرسیاقی، تهران: علمی.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1374). شاهنامۀ فردوسی، تصحیح ژول مول، تهران: عطّار.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1383). شاهنامۀ فردوسی، ج1، تصحیح توفیق هـ. سبحانی، تهران: روزنه.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامۀ فردوسی، تصحیح جلال خالقی‌مطلق و هم­کاران، دفتر دوم، دفترسوم، دفترششم، دفترهفتم، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1390). شاهنامۀ فردوسی، ج5، تصحیح و شرح عزیزالله جوینی، تهران: دانش‌گاه تهران.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1388). شاهنامۀ فردوسی، تصحیح ر. علی یف، آ. برتلس، م. عثمانوف. به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

- کزّازی، میرجلال‌الدّین. (1383). نامۀ باستان، ج4، تهران: سمت.

-  مهرآبادی، میترا. (1379). متن کامل شاهنامۀ فردوسی به نثر پارسی سره، ج1، تهران: روزگار.