سیمای ابلیس در مثنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی
الموضوعات :
ماندانا هاشمی‌اصفهان
1
(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد رودهن و دانشجوی دورة دکتری زبان و ادبیات فارسی.)
الکلمات المفتاحية: عشق ـ معاویه ـ ابلیس ـ جبر ـ خیر و شر,
ملخص المقالة :
ابلیس در مثنوی معنوی دو سیمای متفاوت دارد. از سویی شخصیتی شرور و شوم است که کمر به ویرانی آرمان الهی بسته است. در مواردی برابر با نفس اماره شمرده می شود و کار او وسوسه است و تنها با هدایت پیر راه دان می توان از وسوسه های او در امان ماند. نگاه دیگر به ابلیس در مثنوی بسیار شگفتی آفرین است و با آنچه در آثار عارفانی چون عین القضات و حلاج آمده است شباهت دارد. تصویر این چهره در داستان معاویه و ابلیس آشکار می شود. در این داستان مولانا با وسعت دید و نگاه نوآور خود هر چند با جمال، نکاتی حکیمانه را یادآور می شود. داستان معاویه و ابلیس در این مقاله مورد بازنگری قرار گرفته است و نکات مورد نظر مولانا و نیز اشارات مشابه آن در تاریخ اندیشه عرفانی مورد بررسی قرار گرفته است.
منابع و مآخذ:
1- تذکره الاولیا، شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، تصحیح رینولد نیکلسون، لیدن، 1905.
2- تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا، رینولد نیکلسون، ترجمه دکتر شفیعی کدکنی، انتشارات سخن، 1382.
3- دائره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، 1385.
4- در دیار صوفیان، علی دشتی، انتشارات زوار، 1384.
5- ذره و خورشید، دکتر داریوش صبور، زوار، 1380.
6- سر نی، دکتر عبدالحسین زرین کوب، انتشارات علمی، 1372.
7- سوانح، احمد غزالی، دکتر جواد نوربخش، تهران، خانقاه نعمت اللهی، 1352.
8- شرح مثنوی شریف، فروزانفر، نشر علمی، 1376.
9- شرح جامع مثنوی معنوی، کریم زمانی، انتشارات اطلاعات، 1379.
10- قمار عاشقانه، دکتر عبدالکریم سروش، مؤسسه صراط بهمن، 1385.
11- کشف الاسرار میبدی، تصحیح علی اصغر حکمت، امیرکبیر، 1361.
12- گزیده غزلیات شمس، دکتر شفیعی کدکنی، امیرکبیر، 1370.
13- نردبان شکسته، دکترعبدالحسین زرین کوب، انتشارات سخن، 1384.
14- مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، بدیع الزمان فروزانفر، دانشگاه تهران، 1333.
15- مجموعه آثار حلاج، حسین بن منصور حلاج، تحقیق و ترجمه و شرح قاسم میرآخوری، نشر یادآوران، 1379.
_||_
