حدیث مولانا و مثنویِ او در مجالس و سخنان عارفان هند

الموضوعات :

شریف حسین قاسمی ¹

1 - استاد دانش‌گاه دهلی.

تاريخ الإرسال : 22 السبت , ذو القعدة, 1431 تاريخ التأكيد : 22 السبت , ذو القعدة, 1431 تاريخ الإصدار : 13 الإثنين , رمضان, 1431

الکلمات المفتاحية: مولانا ـ عارفان هندی ـ مثنوی ـ غزلیات شمس ـ وحدت وجود,

ملخص المقالة :

عارفان بزرگ هند، همواره با عارفان ایرانی ارتباط داشته‌اند. مهاجرت عارفان به سرزمین هند و ورود مسلمانان از خراسانِ قدیم به این سرزمین به گسترش این ارتباط‌ها مدد می‌کرد. همواره عارفانِ هند پیران و وابستگانی در خراسان داشته‌اند و این وابستگی‌ها تا دیر زمان ادامه داشته است. یکی از عارفان نام‌دار و سرشناس ایرانی، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است که در زمان خود، سلسلة معنوی و عرفانیش در هند ناشناخته ماند، با این وجود همواره مورد عنایت فقیران و عارفان هندی قرار گرفت و مثنوی و غزلیاتش در مجالس و سخنان عارفان هندی طنین انداز شد. عارفان همواره برای تصدیق و تأیید سخنانِ عرفانی خود و بویژه دربارة وحدت وجود از ابیاتِ مثنوی بهره می‌جستند؛ عارفانی هم‌چون بوعلی‌شاه‌قلندر، شیخ‌امان‌الله‌پانی‌پتی، شیخ‌حسن‌بدخشی و .... در این پژوهش چگونگی تأثیرپذیری عارفانِ هندی از مولانا هم‌راه با شواهد و نمونه‌هایی بررسی می‌شود.

المصادر:

- اخبار‌الخیار: شیخ‌عبدالحقّ‌محدّث دهلوی، چاپ دیوبند، هند، ص135.

2-  گل‌زار ابرار: محمد غوثی شطّاری، خدابخش لابری، 1994 م، ص89؛ ثمرات‌القدس من شجرات الانس، میرزا لعل بیگ لعلی بدخشی، تصحیح دکتر سیدکمال حاج سید جوادی،تهران، ایران 1376، ص908.

3- خیرالمجالس: حمید قلندر، تصحیح خلیق احمد نظامی، دانش‌گاه اسلامی علیگره، 1959م، ص163.

4- A History of sufism in India: سید اطهر عباس رضوی (ج2)، 1992 م.

5- مکتوبات شیخ محب الله الله آبادی، برگ 32 ب، رضوی، ج2، ص141.

6- منتخب التواریخ: ملاعبدالقادر بدایونی، ایران.

7- داراشکوه، شرح حال خود را در یک بیت از مثنوی چنین توصیف کرده است:

من چه گویم؟ یک رگم هشیار نیست                                      ذکر آن یاری که او را یار نیست

سکینة‌‌الاولیا، مقدمه، ص7.

8- قرآن کریم، 50/16.

9- سکینة‌‌الاولیا: داراشکوه، موسسة مطبوعات علمی، تهران 1965، ص222.

10- ارشاد‌الطالبین: قاضی ثناء الله پانی‌پتی مجددی نقش‌بندی، مطبع مجتبایی، دهلی، 899/م، ص38.

11- انفاس‌العارفین: شاه‌ولی الله دهلوی (اردو/ترجمه) مکتبة‌الفلاح، دهلی، 1393، ص297.

12- این رساله را پرفسور ماسینیون در مجلّة Journal Asialigne بچاپ رسانده است.

13- A History of Sufism in India: رضوی، ص 396.

14- لب‌لباب مثنوی: درویش محمد، مطبع هاشمی، 1332 هـ، مقدمه، ص3-4.