پژوهشی در طبقات اجتماعی و آسیب شناسی عصر غزنوی و سلجوقی از خلال آثار ناصرخسرو و سنایی
الموضوعات :
1 - دانش‌جوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی ـ واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: ناصرخسرو ـ سنایی ـ انحطاط ـ نکوهش ـ فساد ـ نقد,
ملخص المقالة :
بی تردید ملت ها طی قرن‌های متمادی به مقتضای وضع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی فراز و فرودهایی بسیار را تجربه کرده‌اند. قرآن کریم به سقوط و سر در نشیب آمدن ملل و اقوام گوناگون چنین اشاره کرده: و هنگامی که خواستیم ملتی را نابود کنیم به ثروت‌مندان و خوش‌گذرانشان فرمان می‌دهیم (وقتی که آن‌ها تمرّد کردند) و به فسق و فجور سرگرم شدند، حکم قطعی خداوند در حقشان نفوذ یافته، نابودشان خواهیم کرد. (اسراء / 16) با توجه به مفهوم این آیه، هنگامی که جامعه فاسد شد، فساد در تمامی طبقات، روابط و مناسبات اجتماعی رسوخ یافته، هیچ چیز از گزند آن در امان نخواهد بود. در چنین شرایطی، ناامنی در ساختار سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دینی و اجتماعی پدید می‌آید و کلیة این ساختارها به جای تعامل و پیوند با یک‌دیگر در تقابل و تضاد با هم قرار گرفته، کارکردی مطلوب نخواهد داشت. این‌جاست که وجود روشن‌گران و منتقدان اجتماعی، نمودی خاص می‌یابد که با آگاه کردن آحاد ملت از طریق نشان دادن و انتقاد از تباهی‌ها و فسادها و نابکاری‌ها نقشی مهم در واداشتن اقشار مختلف اجتماعی به تحرّک در برابر زشتی‌ها و کاستی‌ها و کج‌اندیشی‌ها ایفا می‌کنند. نقد و تحلیل طبقات اجتماعی از دیدگاه ناصرخسرو و سنایی به عنوان شاعران روشن‌گر و منتقد از اهداف نگارش این مقاله بوده است.
- قرآن کریم، ترجمه مهدی الاهی قمشه‌ای، دارالتفسیر.
- اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سده سوم تا سده هفتم هجری، فوشه کور، شارل – هانری، 1377، ترجمة محمدعلی امیرمعزی و عبدالمحمد روح بخشان، چاپ اول، مرکز نشر دانشگاهی.
- برآمدن عباسیان، نادری، نادر،1384، ترجمه عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، چاپ اول، سخن.
- برگزیده قصاید ناصرخسرو، به کوشش طاهری مبارکه، غلام محمد، 1382، چاپ اول، سمت.
- تاریخ در ترازو، زرین کوب، عبدالحسین، 1379، چاپ ششم، امیرکبیر.
- تازیانه‌های سلوک (نقد و تحلیل چند قصیده از حکیم سنایی)، شفیعی کدکنی، محمدرضا،1380، چاپ سوم، آگه.
- تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، لمبتون، آن. ک، 1372 ، ترجمه یعقوب آژند، نی.
- تصویری از ناصرخسرو، دشتی، علی، ،1362 به کوشش مهدی ماحوزی، چاپ اول، جاویدان.
- جامعه شناسی خودکامگی، رضا قلی، علی، 1377، چاپ اول، نی.
- حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة، سنایی غزنوی، 1377 ، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، دانش‌گاه تهران.
- حکیم اقلیم عشق: تأثیر متقابل دین و ادبیات در زندگی و آثار حکیم سنایی غزنوی، بروین، ی. ت ، 1378، ترجمة مهیار علوی مقدم و محمدجواد مهدوی، چاپ اول، آستان قدس رضوی.
- دیوان اشعار، سنایی غزنوی، بی تا، به اهتمام مدرس رضوی، چاپ چهارم، سنایی.
- دیوان اشعار، قبادیانی، ناصرخسرو، 1370، تصحیح محقق و مینوی، چاپ چهارم، دانش‌گاه تهران.
- طلایه‌دار طریقت (نقد و شرح شعر و اندیشه سنایی با گزیده‌ای از حدیقة الحقیقة)، درگاهی، محمود، 1373، چاپ اول، ستارگان.
- طنز پردازان ایران از آغاز تا پایان دوره قاجار، بهزادی اندوهجردی، حسین، 1382، چاپ اول، دستان.
- گریز از آزادی، فروم، اریک، 1375، ترجمه عزت الله فولادوند، مروارید.
- ماجرای غم انگیز روشن‌فکری در ایران، یثربی، یحیی، 1379، موسسة فرهنگی دانش و اندیشة معاصر، چاپ دوم.
- مثنوی‌های حکیم سنایی، سنایی غزنوی، 1348، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، دانش‌گاه تهران.
- مرزهای ناپیدا، اسلامی ندوشن، محمدعلی، 1376، چاپ سوم، یزدان.
- نوشته‌های بی سرنوشت، اسلامی ندوشن، محمدعلی، 1371، چاپ اول، آرمان.
- هجو در شعر فارسی: نقد و بررسی شعر هجوی از آغاز تا عصر عبید، نیکوبخت، ناصر، 1386، چاپ اول، دانش‌گاه تهران.
- هفت گفتار درباره سنایی و عطار و عراقی، اختر، محمدسلیم، 1375، چاپ اول، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی.
