بررسی جامعه‌شناختی و آسیب‌شناسی اجتماعی در آیینة شعر مشروطه
الموضوعات :
برات محمدی
1
(عضو هیأت علمی‌دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد ارومیه)
الکلمات المفتاحية: مشروطه ـ جامعه‌شناسی ـ شعر ـ اجتماع ـ فرهنگ,
ملخص المقالة :
آثار ادبی بطور نامحسوس و غیرمستقیم، آرمان‌ها، تفکرات و شیوة زندگی هر ملّت را در طول تاریخ نشان می‌دهد و تصاویری هنرمندانه از واقعیات اجتماعی عرضه می‌دارد. نگاه جامعه‌شناختی به ادبیات می‌تواند وضعیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر دوره را تا حدودی نمایان سازد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ادبیات و شعر مشروطه، تأثیرپذیری آن از جریانات اجتماعی و سیاسی است که تحت تأثیر اوضاع و شرایط حاکم بر جامعه، شعر وارد حوزة زندگی مردم می‌شود و نحوة زندگی ملّت را بتصویر می‌کشد. جامعة ایران در حال و هوای انقلاب و تغییر و تحول اساسی است و روشن‌فکران تلاش دارند، سنت‌های جدید، جای‌گزین سنت‌های کهنه گردد. در این راستا نیز ادبیات اعتراض و انتقاد شکل می‌گیرد که خصیصة بارز آن جامعه‌گرایی و واقع‌گرایی است. از ره‌گذر بررسی اشعار این دوره براحتی می‌توان اوضاع جامعه آن زمان را ترسیم نمود و افق فکری شاعران و نوع تلقی آنان را نسبت به مسایل اجتماعی و فرهنگی تبیین و تفسیر کرد.
ـ آدمیت، فریدون، (بی‌تا) ، ایدؤلوژی نهضت مشروطیت ایران، ج 2، مجلس اول و بحران آزادی، انتشارات روشن‌گران.
- آدمیت، فریدون، (بی تا) (1349) اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده، انتشارات خوارزمی.
- آدمیت، فریدون و هما ناطق، (135649) ، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشدة دورة قاجار، انتشارات آگاه.
ـ باقری، علی، (1371) ، جامعه و حکومت در ایران، تهران، نشر قومس، چاپ اول.
ـ بهار، محمدتقی، (1368) ، دیوان اشعار، ج 1 و 2، انتشارات توس، چاپ چهارم.
ـ بهنام، جمشید، (1375) ، ایرانیان و اندیشه تجدد، نشر فرزان، چاپ اول.
ـ پارسا نسب، محمد، (1387) ، جامعه شناسی ادبیات فارسی از آغاز تا سال 1357، انتشارات سمت.
ـ پاولوویچ، م، و، تریا، ایرانسکی، (1357) ، سه مقاله دربارة انقلاب مشروطه ایران، ترجمة م. هوشیار، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
ـ حائری، سیدهادی، (1368) ، افکار و آثار ایرج (جلال الملک) ، انتشارات جاویدان، چاپ سوم.
ـ حبیبی، سیدمحسن، (1373) ، «نخستین پژواک مدرنیته در ایران»، فصل‌نامه فرهنگی و اجتماعی گفت‌وگو، شماره سوم.
ـ سریع القلم، محمود، (1377) ، «آفات متدلوژیک تفکر در ایران»، ماه‌نامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، سال سیزدهم، شماره اول و دوم.
ـ شعبانی، رضا، (1369) ، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، نشر قومس، چاپ اول.
ـ صدری‌نیا، باقر، (1372) ، «اندیشة عدالت اجتماعی در شعر مشروطیت»، مجلة ایران فردا، شماره6.
ـ راوندی، مرتضی، (1374) ، تاریخ اجتماعی ایران، ج 8، بخش دوم (حجیات ادبی مردم ایران) ، انتشارات نگاه، چاپ اول.
ـ رضا قلی، علی، (1377) ، جامعه شناسی نخبه کشی (تحلیل جامعه شناختی برخی از
ریشه‌های تاریخی استبداد و عقب ماندگی در ایران) ، نشر نی، چاپ دهم.
ـ دولت آبادی، یحیی، (1371) ، حیات یحیی، ج 4، انتشارات عطار و فردوس، چاپ ششم.
ـ عالم عبدالرحمن، (1375) ، بنیادهای علم سیاست، نشر نی، چاپ دوم.
ـ عشقی، میرزاده، (1344) ، کلیات مصور عشقی، علی اکبر مشیر سلیمی، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.
ـ فرخی یزدی، محمد، (1357) ، دیوان فرخی یزدی، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.
ـ فوران، جان، (1377) ، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمة احمد تدین، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
ـ قزوینی، عارف، (1381) ، دیوان اشعار، پروین سپانلو و مهدی اخوت، مؤسسه انتشارات نگاه.
ـ کاظمی، سیدعلی اصغر، (1376) ، بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، نشر قومس، چاپ اول.
ـ کسروی، احمد، (1365) ، تاریخ مشروطه ایران، انتشارات امیرکبیر.
ـ کوثری، مسعود، (1379) ، آسیب‌شناسی فرهنگی ایران در دورة قاجار، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول.
ـ ملایی توانی، (1381) ، علی‌رضا، مشروطه و جمهوری (ریشه‌های نابسامانی نظم دموکراتیک در ایران) ، نشر گستره، چاپ اول.
ـ محجوب، محمدجعفر، (1353) ، تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا، نشر اندیشه، چاپ سوم.
ـ محیط مافی، هاشم، (1363) ، مقدمات مشروطیت، به کوشش مجید تفرشی و جواد جان فدا، انتشارات فردوس.
ـ مؤمنی، باقر، (بی‌تا) ، ایران در آستانة انقلاب مشروطیت و ادبیات مشروطه، انتشارات شباهنگ، چاپ پنجم.
ـ نجفی، موسوی، (1376) ، بنیاد فلسفة سیاسی در ایران (عصر مشروطیت) ، تهران، مرکز نشر دانش‌گاهی، چاپ اول.
ـ ویشارد، جان، (1363) ، بیست سال در ایران، ترجمةعلی پیرنیا، تهرانی، انتشارات نوین، چاپ اول.
_||_
