خوانشی نقشگرایانه از ساختار روایی تمثیل های شعری سپیده کاشانی بر مبنای فرانقش اندیشگانی «با تکیه بر اشعار حوزة ادبیات پایداری و دفاع مقدس»

الموضوعات :

فریده خواجه پور ¹ , نرگس کوسیایی ²

1 - استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 - استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 16 الجمعة , ذو القعدة, 1445 تاريخ التأكيد : 24 الثلاثاء , محرم, 1446 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ربيع الثاني, 1446

الکلمات المفتاحية: تمثیل, شعر دفاع مقدس, رویکرد نقشگرایی, فرانقش اندیشگانی, سپیده کاشانی.,

ملخص المقالة :

تمثیل شامل چیزی گنگ، ناشناخته و پنهان از ماست که در نقد سبک شناسانة یک اثر به عنوان رمزگان از آن یاد می­شود و حتی می­تواند سبک یک نویسنده را در بر گیرد. نظریة نقشگراي نظام­مند،  با بررسی ساختار جمله، انواع متفاوت فرایندها و کارکرد آن در پیکرة گفتمانی و معنایی جمله را تبیین می­کند. پژوهش حاضر تلاش می­کند به شیوة توصیفی– تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای به این پرسش اصلی پاسخ دهد که در ساختار متنی تمثیل­های شعری سپیده کاشانی کدام یک از فرآیندهای زبانی غلبة بیشتری دارند و این بانوی شاعر برای بازنمایی اندیشة خود در قالب تمثیل، نسبت به نامدهی اشخاص و مفاهیم از کدام حوزه­های معنایی استفاده کرده است؟ هدف این پژوهش، بررسی تمثیل­های شعریِ حوزة دفاع مقدس در مجموعه اشعار سپیده کاشانی است. یافته­ها و نتایج پژوهش نشان می­دهد که در ساختار تمثیل‌های شعری وی از میان فرآیندهای 6 گانة زبان، بیشترین بسامد متعلق به فرآیندهای«رابطه­ای» و«مادی» است. با توجه به این که تمثیل­های شعری وی در بستر گفتمان تعلیمی– ترغیبی شکل گرفته، ابتدا به توصیف و ابلاغ اندیشة خود پرداخته و سپس با هدف ترغیب و تهییج مخاطبان، از فرآیندهای مادی و کنشی که روحیة تعهد را در مخاطب تقویت می­کند، بهره گرفته است. با توجه به این که سپیده سعی در ملموس ساختن مفاهیمی مانند«دفاع» و«شهادت» داشته، از کاربرد فرایندهای ذهنی و انتزاعی اجتناب کرده است. در اشعار وی گاه مفاهیم ملموس و گاه مفاهیم انتزاعی وظیفة انتقال اندیشة پایداری و دفاع از وطن را بر عهده دارند. شیوة نامدهی نیز در شعر وی در قالب عناصر طبیعی مانند گل­ها«لاله، شقایق، گل سرخ» و رنگ­ها«سرخ، سبز» شکل گرفته است. ضرورت انجام این پژوهش را می­توان در اهمیت نوع ادبی دفاع مقدس جست­وجو کرد که شاعرانی از جمله سپیده کاشانی در شکل­گیری این نوع ادبی نقش به­سزایی داشتند. از سوی دیگر نیز فرانقش اندیشگانی ابزاری را در اختیار پژوهشگران قرار می­دهد که بتوانند از لابه­لای بافتِ متن به جهان­بینی حاکم بر اثر پی ببرند.

المصادر:

1. ایشانی، طاهره و معصومه نعمتی قزوینی، بررسی انسجام و پیوستگی در سورة صف با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا، مجلة علمی- پژوهشی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 27، تابستان 1392: صص 65 – 95.
2. رضویان، حسین و احمدی، شیوا. 1395، «نگاهی به نقش جنسیت نویسنده در ارائة جزییات داستان بر اساس دستور نقش‌گرا»، دو ماهنامة جستارهای زبانی، د 7، ش 6 (پیاپی 34): صص 343-370.
3. ساعدی، امان (1389)، تحلیلی بر اشعار سپیده کاشانی، روزنامة ایران، 21 اردیبهشت¬ماه: ص 4.
4. طاهری، فاطمه¬سادات (1398)، تحلیل محتوایی و ساختاری اشعار سپیده کاشانی، کاشان¬شناسی، دورة 12، ش 1: صص 257 – 286.
5. فولادوند، مرجان (1373)، درآمدی بر سبک¬شناسی شعر جنگ، مجلة شعر، ش 2: ص 32.
6. کاشانی، سپیده (1389)، مجموعه آثار، تهران: قلم ایران.
7. هلیدی، مایکل و حسن، رقیه (1393)، زبان، بافت، متن (ابعاد زبان از منظر نشانه¬شناختی اجتماعی)، ترجمة محسن نوبخت، تهران: سیاهرود.